Thép đất hiếm Trung Quốc và rủi ro chuỗi cung ứng F-35

2 giờ trướcBài gốc

Trung Quốc đang mở rộng ứng dụng thép đất hiếm trong các dự án hạ tầng quy mô lớn, từ đường sắt cao tốc đến tua-bin gió và các công trình năng lượng. Xu hướng này, cùng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu liên quan đất hiếm được công bố hồi tháng 4, khiến nguồn cung cho khách hàng nước ngoài bị thu hẹp, trong đó có lĩnh vực quốc phòng Mỹ.

Trong bối cảnh đó, các chương trình vũ khí Mỹ sử dụng nhiều linh kiện và hệ thống phụ thuộc vào đất hiếm—như tiêm kích F-35, tàu ngầm hạt nhân, tên lửa và máy bay không người lái—đối mặt rủi ro chuỗi cung ứng lớn hơn, theo nội dung bài gốc.

Tổng quan: vì sao thép đất hiếm trở thành điểm nóng chuỗi cung ứng

Tại một tổ hợp công nghiệp ở thành phố Bao Đầu, khu tự trị Nội Mông, công nhân đưa phụ gia đất hiếm vào lò luyện để biến thép thông thường thành hợp kim hiệu năng cao. Theo mô tả trong bài gốc, loại vật liệu này có giá trị “gấp đôi” so với thép thông thường, phản ánh bước tiến công nghệ dựa trên lợi thế khoáng sản chiến lược và chính sách công nghiệp có định hướng.

Theo Nhật báo Khoa học và Công nghệ—cơ quan ngôn luận chính thức của Trung Quốc—thép đất hiếm tiên tiến được dùng trong những dự án kỹ thuật tham vọng nhất của nước này, gồm đường sắt cao tốc, tua-bin gió và con đập thủy điện lớn nhất thế giới đang được xây dựng ở Tây Tạng.

Các con số chính trong bài: khai thác, chế biến và trữ lượng

Kiểm soát xuất khẩu và vật liệu liên quan hàng không quân sự

Trung Quốc hồi tháng 4 công bố kiểm soát xuất khẩu 7 nhóm mặt hàng liên quan đến đất hiếm, trong bối cảnh căng thẳng thương mại với Mỹ gia tăng. Bài gốc nêu ít nhất 4 trong số đó—gadolinium, terbium, yttrium và dysprosium—được sử dụng rộng rãi trong các hệ thống phụ và linh kiện máy bay quân sự tiên tiến của Mỹ.

Điểm đáng chú ý ở đây không chỉ là khối lượng đất hiếm, mà còn là tính “đúng chủng loại” của vật liệu: khi các nhóm hàng bị kiểm soát liên quan đến những nguyên tố cụ thể, khả năng thay thế ngay trong ngắn hạn thường bị giới hạn bởi yêu cầu kỹ thuật, tiêu chuẩn chất lượng và quy trình công nghiệp đã thiết kế sẵn (theo lập luận chuỗi cung ứng rút ra từ chính dữ kiện trong bài).

F-35 và gói nâng cấp Block 4: mốc thời gian bị kéo dài

Vào tháng 9, Lầu Năm Góc cho biết gói nâng cấp F-35, mang tên Block 4, sẽ không thể hoàn thành cho đến năm 2031, muộn hơn kế hoạch ban đầu 5 năm. Trong bối cảnh bài viết đặt ra, các lo ngại về thiếu hụt đất hiếm là một phần của rủi ro chuỗi cung ứng đối với các chương trình quốc phòng Mỹ.

Việc nâng cấp tiêm kích F-35 của Mỹ đã bị trì hoãn - Reuters

Bài gốc mô tả F-35 là tiêm kích tàng hình đa nhiệm thế hệ thứ năm do Mỹ phát triển (Lockheed Martin F-35 Lightning II), được thiết kế cho nhiều nhiệm vụ như chiếm ưu thế trên không, tấn công mặt đất, trinh sát và tác chiến điện tử. Máy bay có ba biến thể chính: F-35A (cất hạ cánh thông thường), F-35B (cất cánh đường băng ngắn và hạ cánh thẳng đứng) và F-35C (phiên bản cho hải quân, cánh lớn hơn để hoạt động trên tàu sân bay).

Phân tích kỹ thuật: đất hiếm “làm gì” trong thép, và vì sao quan trọng

Nghiên cứu tích hợp đất hiếm vào thép bắt đầu từ thời Thế chiến II, theo bài gốc. Việc bổ sung đất hiếm giúp tinh luyện thép nóng chảy, làm mịn cấu trúc hạt và cải thiện vi cấu trúc; từ đó tăng khả năng chống ăn mòn, chịu va đập ở nhiệt độ thấp và cải thiện tính hàn.

Với các dự án vận hành trong điều kiện khắc nghiệt, lợi ích kỹ thuật này có ý nghĩa trực tiếp: Baotou Steel Union Co đã giành đơn hàng cung cấp 62.000 tấn thép đất hiếm cho dự án thủy điện sông Yarlung Tsangpo (Nhã Lỗ Tạng Bố), nơi nhiệt độ có thể xuống thấp -30 độ C, điều kiện được mô tả là “quá khắc nghiệt với thép thông thường”.

Năng lực công nghiệp ở Bao Đầu: quy mô sản xuất và hiệu quả kinh tế

Khu mỏ Bayan Obo (Bạch Vân Ngạc Bác) nằm cách thành phố công nghiệp Bao Đầu khoảng 120km về phía bắc. Tại Bao Đầu, doanh nghiệp nhà nước Baotou Steel Union Co đã nghiên cứu và phát triển thép đất hiếm hơn nửa thế kỷ.

Ông Wu Pengfei, lãnh đạo kỹ thuật của Baotou Steel Union Co, nói với Nhật báo Khoa học và Công nghệ rằng công ty đã “kết hợp thành công sản xuất đất hiếm và thép”. Ông cho biết: “Hiện chúng tôi sản xuất 33 chủng loại thép đất hiếm, giúp gia tăng giá trị thêm 3.000 nhân dân tệ (khoảng 425 USD) mỗi tấn và mang lại thêm hơn 3,6 tỉ nhân dân tệ (khoảng 510,2 triệu USD) mỗi năm”.

Hồi tháng 10, công ty cho biết sản lượng thép đất hiếm cao cấp hàng năm đạt 1,5 triệu tấn. Các ứng dụng được nêu gồm đường ray cho tuyến Budapest - Belgrade, đường sắt Trung Quốc - Lào, đường sắt cao tốc Bao Đầu - Ngân Xuyên; các dự án điện mặt trời tại Alxa League (Minh A Lạp Thiện) và Ulan Buh (Ô Lan Bố); cùng các đường ống dẫn năng lượng như đường ống dẫn khí Đông Trung Quốc - Nga và tuyến dẫn khí Tây - Đông.

Tác động đối với chuỗi cung ứng quốc phòng: điểm cần theo dõi

Từ các dữ kiện trong bài, có thể rút ra ba điểm kỹ thuật-chuỗi cung ứng cần theo dõi đối với lĩnh vực quốc phòng Mỹ:

Tập trung nguồn cung: Trung Quốc chiếm khoảng 70% khai thác và 90% chế biến đất hiếm toàn cầu, làm tăng độ nhạy của chuỗi cung ứng khi chính sách xuất khẩu thay đổi.
Cạnh tranh nhu cầu nội địa: nhu cầu đất hiếm trong ngành thép Trung Quốc tăng, nhất là khi được “kéo” bởi các dự án hạ tầng quy mô lớn, có thể làm nguồn cung cho khách hàng nước ngoài thu hẹp thêm.
Ràng buộc chương trình: các nền tảng phức tạp như F-35 phụ thuộc vào mạng lưới linh kiện rộng; khi vật liệu liên quan đất hiếm bị kiểm soát, rủi ro về tiến độ và chi phí có thể tăng—trong bối cảnh Lầu Năm Góc đã thông báo Block 4 lùi đến 2031.

Bài gốc cũng nêu quan điểm của các nhà phân tích: các dự án đường sắt, điện lực và năng lượng tái tạo quy mô lớn của Trung Quốc tạo nhu cầu lớn đối với vật liệu đất hiếm tiên tiến, giúp doanh nghiệp thử nghiệm và cải tiến công nghệ liên tục; trong khi Mỹ có nhu cầu thấp hơn với các sản phẩm này, làm chậm tiến bộ công nghệ và giảm hiệu quả về chi phí.

CTVX

Nguồn Lâm Đồng : https://baolamdong.vn/thep-dat-hiem-trung-quoc-va-rui-ro-chuoi-cung-ung-f-35-410932.html