Thí điểm học vượt cấp, đào tạo song bằng sẽ khai thác triệt để năng lực thí sinh đạt giải Olympic

5 giờ trướcBài gốc

Theo thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo, phần lớn học sinh đạt thành tích cao đều đi du học và nhiều em ở lại nước ngoài sau khi tốt nghiệp.

Trước thực trạng này, Bộ Giáo dục và Đào tạo đưa ra giải pháp cần thí điểm học vượt cấp, vượt lớp cùng cơ chế đào tạo song bằng (cho phép nhân tài vừa học đại học trong nước, vừa học trực tuyến kết hợp trực tiếp ngắn hạn để nhận thêm bằng quốc tế từ các cơ sở giáo dục uy tín).

Theo lãnh đạo một số trường đại học và chuyên gia giáo dục, để thu hút và giữ chân những học sinh đã đoạt giải tại các kỳ thi Olympic quốc tế và khu vực thì chương trình đào tạo dành cho nhóm đối tượng này cần phải có sự chuyên biệt, đặc biệt là chương trình đào tạo sau đại học.

Hướng đi phù hợp trong bối cảnh "chảy máu chất xám" tại Việt Nam

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Phó Giáo sư, Tiến sĩ, Nhà giáo ưu tú Đinh Đoàn Long - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Y Dược (Đại học Quốc gia Hà Nội), đồng thời là trưởng đoàn dẫn dắt đội tuyển quốc gia Việt Nam dự thi Olympic Sinh học quốc tế năm 2025 phân tích: “Việc thí điểm học vượt cấp, vượt lớp cùng cơ chế đào tạo song bằng là hướng đi nhằm khai thác triệt để năng lực và tốc độ học tập vượt trội của nhóm học sinh tài năng từng đoạt giải tại các kỳ thi Olympic quốc tế và khu vực.

Ưu điểm nổi bật nhất của giải pháp này là giúp các em rút ngắn thời gian đào tạo cơ bản, tránh lặp lại những kiến thức đã thành thạo, từ đó tiết kiệm thời gian và tạo đà phát triển nhanh hơn. Trong đó, cơ chế cho phép học song bằng cũng là một phương án có thể xem xét đến. Bởi đây không chỉ là sự động viên, tạo điều kiện đặc biệt cho những học sinh có thành tích xuất sắc, mà còn là cơ hội để các em xây dựng một nền tảng đa ngành có tính bổ trợ cao, từ đó dần trở thành người dẫn dắt và thích nghi với các mục tiêu chiến lược của đất nước.

Song, để triển khai hiệu quả cơ chế học song bằng, hai ngành học cần bổ sung cho nhau về mặt kiến thức, kỹ năng và phương pháp. Ngành học có thể đa dạng, nhưng cần hướng tới sự hội tụ, tức cùng chung mục tiêu giải quyết những vấn đề quốc gia ưu tiên hoặc phát huy tối đa các thế mạnh riêng có của đất nước về tài nguyên thiên nhiên, con người và văn hóa. Yêu cầu “hội tụ” này chỉ mang tính định hướng khuyến khích, không bắt buộc.

Tương tự, bằng đại học thứ hai nên bổ sung và phát triển từ nền tảng của bằng thứ nhất. Việc này không cần quy định cứng nhắc, mà do người học tự quyết định dựa trên định hướng nghề nghiệp cá nhân. Đồng thời, học sinh cũng rất cần được tư vấn kỹ lưỡng từ những chuyên gia, người có kinh nghiệm thực tiễn trong lĩnh vực liên quan", thầy Long bày tỏ.

Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Y Dược (Đại học Quốc gia Hà Nội) nhấn mạnh, chương trình đào tạo dành cho học sinh từng đoạt giải Olympic phải gắn với bối cảnh thực cùng mục tiêu phát triển ngắn hạn và dài hạn của đất nước. Định hướng này phải rõ ràng, có chỉ số cụ thể đến từng lĩnh vực. Đó là nguyên lý để lựa chọn chiến lược đào tạo, đồng thời giúp những tài năng này có thể thích nghi và đáp ứng chính xác yêu cầu phát triển.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ, Nhà giáo ưu tú Đinh Đoàn Long - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Y Dược (Đại học Quốc gia Hà Nội). Ảnh NVCC.

Cùng bàn về vấn đề này, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Đình Lâm – Chủ tịch Hội đồng trường, Trường Đại học Bách khoa (Đại học Đà Nẵng) ủng hộ cơ chế thí điểm cho phép học sinh giỏi Olympic quốc tế học vượt cấp, vượt lớp và song bằng.

Theo thầy Lâm, về năng lực, những học sinh đoạt giải Olympic đa phần có trình độ tiếng Anh tốt, cùng nền tảng kiến thức được cập nhật, thậm chí tiệm cận trình độ đại học. Vì vậy, có thể quy đổi học phần để miễn giảm, thay vì yêu cầu nhóm học sinh này học lại từ đầu những môn đại cương.

Đánh giá về cơ chế đào tạo song bằng, theo thầy Lâm, đây là một phương án phù hợp để “kiến tạo” cho học sinh tài năng phát huy được hết năng lực. Đồng thời, cơ chế này cho phép người học vừa được học tập ở Việt Nam, vừa được học tập ở nước ngoài, giúp tiết kiệm được đáng kể thời gian, công sức và chi phí học tập.

Tuy nhiên, để chương trình học song bằng đạt hiệu quả, sự hợp tác và liên kết chặt chẽ giữa hai cơ sở đào tạo cùng cấp bằng là điều quan trọng, trong đó, việc thiết lập cơ chế công nhận tín chỉ lẫn nhau cần được ưu tiên. Nếu trường đối tác quốc tế công nhận quy đổi tương đương về một số học phần/tín chỉ, thì người học sẽ chủ động xây dựng lộ trình học tập phù hợp, liền mạch, tránh tình trạng bị quá tải khi học hai chương trình cùng một lúc.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Đình Lâm – Chủ tịch Hội đồng trường, Trường Đại học Bách khoa (Đại học Đà Nẵng). Ảnh website nhà trường.

Còn theo chuyên gia giáo dục - Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thiện Tống, nếu không có chương trình đào tạo đủ mạnh và khác biệt, việc giữ chân nhân tài sẽ là một thách thức lớn với Việt Nam. Để giải quyết vấn đề này, thì việc thí điểm áp dụng cơ chế học vượt cấp, vượt lớp kết hợp với mô hình đào tạo song bằng là một bước đi cần thiết, phù hợp với tình hình hiện nay.

Chủ trương này như một "phần thưởng' xứng đáng để khuyến khích và thúc đẩy các học sinh từng đoạt giải Olympic quốc tế phát huy tối đa năng lực. Nếu mô hình đào tạo song bằng được triển khai, có thể giúp các em có cơ hội nhận được bằng cấp quốc tế từ những cơ sở giáo dục uy tín, qua đó nâng cao năng lực học thuật và mở rộng tầm nhìn toàn cầu.

Tuy nhiên, đối với những học sinh đã đoạt giải Olympic quốc tế và khu vực, chương trình đào tạo cần phải được cá nhân hóa, tăng tính chuyên biệt, hướng đến nghiên cứu khoa học và phát triển tài năng. Điều này đòi hỏi một sự đầu tư nghiêm túc và cải thiện căn bản đối với chất lượng đào tạo sau đại học.

“Nếu chất lượng đào tạo sau đại học không tốt, nhân tài sẽ khó có lý do để ở lại đất nước. Do đó, cần mở rộng và áp dụng cơ chế học vượt cho cả trình độ sau đại học để nhân tài không chỉ được nâng cao năng lực nghiên cứu, mà còn có động lực để phát triển trình độ chuyên môn lên bậc học cao hơn. Song, để thực hiện được chương trình đặc biệt này, cần chú trọng đảm bảo kinh phí hỗ trợ đủ để người học có thể yên tâm theo đuổi con đường học vấn cao mà không bị cản trở bởi tài chính”, thầy Tống bày tỏ.

Chuyên gia giáo dục - Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thiện Tống. Ảnh: Nguyên Phương.

Cần tạo môi trường học tập gắn với nghiên cứu khoa học cho học sinh đoạt giải quốc tế

Theo thầy Nguyễn Đình Lâm, yếu tố then chốt để giữ chân và thu hút nhân tài là việc cải thiện chương trình đào tạo và nghiên cứu trong nước để nhân tài được phát triển lâu dài và bền vững

Theo đó, cần khuyến khích sinh viên tài năng tiếp tục học tập và nghiên cứu ở trình độ cao và cho phép người học học song bằng được miễn một số môn học trong chương trình đào tạo sau đại học. Cùng với đó, nên xây dựng chính sách học bổng dành cho đối tượng này như: hỗ trợ học phí, sinh hoạt phí và chi phí nghiên cứu.

Hơn nữa, việc nâng cấp và đầu tư cơ sở vật chất như phòng thí nghiệm, thiết bị học tập và nghiên cứu cũng cần được chú trọng để nuôi dưỡng nhân tài và tạo dựng một môi trường học thuật chuyên nghiệp.

Đội tuyển sinh viên Trường Đại học Bách khoa (Đại học Đà Nẵng) tại cuộc thi Olympic Tin học sinh viên Việt Nam lần thứ 33 và ICPC Asia Hanoi năm 2024. Ảnh website nhà trường.

Cũng theo thầy Lâm, để phát huy tối đa năng lực sáng tạo của học sinh từng đoạt giải tại các kỳ thi Olympic, cần tạo điều kiện cho họ bắt đầu nghiên cứu khoa học ngay từ năm nhất đại học. Mô hình đào tạo nên được cá thể hóa và thực hiện theo lớp có sĩ số ít hoặc nhóm nhỏ. Đây là điều cần thiết để hướng dẫn sinh viên tìm ra hướng nghiên cứu và ứng dụng khoa học vào đề tài nghiên cứu, giúp chuyển hóa kiến thức thành sản phẩm cụ thể và phát triển năng lực sáng tạo.

Song song với việc đổi mới chương trình đào tạo, cần có chính sách đặc biệt khuyến khích du học sinh và nhân tài đang học ở nước ngoài quay về Việt Nam làm việc. Điều này đòi hỏi môi trường học tập và làm việc trong nước phải thật sự hấp dẫn, chuyên nghiệp và có triển vọng phát triển bền vững.

Trong khi đó, theo thầy Nguyễn Thiện Tống, học sinh từng đoạt giải tại các kỳ thi Olympic cần có được những phần thưởng xứng đáng và một môi trường đào tạo được ưu tiên đặc biệt.

Đối với nhóm nhân tài này, chương trình đào tạo cần phải chú trọng vào thực nghiệm và nghiên cứu khoa học. Điều này đòi hỏi nhà nước phải có sự hỗ trợ mạnh mẽ hơn trong việc nâng cấp phòng thí nghiệm và cơ sở vật chất nghiên cứu.

Bên cạnh đó, học sinh từng đoạt giải tại các kỳ thi Olympic cần được tạo điều kiện tối đa để giao lưu quốc tế. Trong đó, việc tham dự hội thảo quốc tế và tham gia vào các nhóm nghiên cứu quốc tế là điều cần thiết. Từ đó, nhân tài sẽ được trau dồi tri thức, mở rộng trải nghiệm và tiếp xúc với nhiều nền văn hóa để tiệm cận với trình độ quốc tế.

Mạnh Dũng

Nguồn Giáo Dục VN : https://giaoduc.net.vn/thi-diem-hoc-vuot-cap-dao-tao-song-bang-se-khai-thac-triet-de-nang-luc-thi-sinh-dat-giai-olympic-post256099.gd