Thị trường vàng, đã đến lúc thay đổi cách tiếp cận

19 giờ trướcBài gốc

Người dân mua vàng tại một cửa hàng ở TPHCM. Ảnh: Lê Vũ

Đây được xem là bước chuyển thực chất nhằm kiến tạo một thị trường vàng minh bạch, cạnh tranh và hiệu quả hơn.

Thị trường vàng và câu chuyện chênh lệch chưa có lời giải

Giá vàng thế giới tiếp tục tăng mạnh trong những tháng đầu năm 2025 và đạt gần 3.500 đô la Mỹ/ounce vào cuối tháng 4, mức cao nhất trong lịch sử. Xu hướng tăng mạnh này diễn ra từ sau đại dịch Covid-19, được thúc đẩy bởi các bất ổn địa chính trị và căng thẳng thương mại gia tăng, kéo theo triển vọng tăng trưởng kinh tế toàn cầu suy giảm và kỳ vọng làn sóng tiền rẻ trở lại khiến các nhà đầu tư tìm tới kênh trú ẩn là vàng.

Tính đến trung tuần tháng 6, giá vàng đang ổn định quanh 3.400 đô la Mỹ/ounce, ghi nhận mức tăng khoảng 26% từ đầu năm và đạt tốc độ tăng bình quân trên 18%/năm kể từ năm 2020.

Tại thị trường nội địa, giá vàng miếng cũng đi lên theo đà thế giới nhưng có độ lệch đáng kể. Đầu tháng 6-2025, giá mua vào vàng miếng SJC phổ biến trên 115 triệu đồng/lượng, trong khi giá bán ra gần 118 triệu đồng/lượng, mức chênh lệch mua - bán duy trì khoảng 2,5-3 triệu đồng/lượng. Khoảng cách giữa giá trong nước và giá quốc tế quy đổi vẫn duy trì ở mức cao, dao động quanh 10 triệu đồng/lượng và có những thời điểm tăng cao hơn.

Thực trạng này cho thấy sự mất cân đối cung cầu kéo dài trên thị trường vàng do việc độc quyền sản xuất và phân phối vàng miếng SJC, cùng với rào cản trong nhập khẩu vàng nguyên liệu, đã làm nguồn cung trở nên hạn chế. Trong khi đó, nhu cầu của người dân lại tăng mạnh khi giá vàng có xu hướng biến động mạnh vì các nguyên nhân kể trên.

Trước áp lực từ biến động giá vàng và tâm lý tích trữ gia tăng, cơ quan quản lý đã triển khai các biện pháp can thiệp ngắn hạn như cung ứng vàng miếng qua đấu thầu, giao chỉ tiêu phân phối cho các ngân hàng thương mại nhà nước, đồng thời tăng cường kiểm tra các hành vi thao túng giá, cũng như tăng cường minh bạch hóa thị trường vàng.

Tuy vậy, các giải pháp này vẫn chưa giải quyết được vấn đề cốt lõi là tăng nguồn cung để đáp ứng nhu cầu gia tăng của thị trường và khiến cho tình trạng chênh lệch giá vàng tiếp tục kéo dài.

Định hướng mới từ cơ quan quản lý

Thông điệp đáng chú ý từ Tổng Bí thư là định hướng xóa bỏ độc quyền trong sản xuất vàng miếng và mở rộng không gian cho khu vực tư nhân tham gia thị trường theo nguyên tắc có điều kiện. Khi nhiều doanh nghiệp cùng tham gia sản xuất và cung ứng, thị trường sẽ trở nên linh hoạt, minh bạch hơn, từ đó rút ngắn khoảng cách giá trong và ngoài nước, và thu hẹp biên độ mua - bán đang bị đẩy lên quá cao.

Để thực hiện mục tiêu này, cơ quan quản lý cần tiến hành đánh giá toàn diện những ưu điểm và hạn chế của Nghị định 24/2012/NĐ-CP về quản lý hoạt động kinh doanh vàng (Nghị định 24), đã được ban hành từ năm 2012. Về mặt tích cực, Nghị định 24 được cho là đã góp phần (1) giảm tình trạng “vàng hóa” nền kinh tế, (2) ổn định tỷ giá, (3) thu hẹp khoảng cách giữa giá vàng trong nước và thế giới, (4) điều hướng dòng vốn tín dụng vào sản xuất kinh doanh thay vì tích trữ vàng, và (5) giải quyết tình trạng “tín dụng vàng” của các ngân hàng.

Tuy nhiên, cần đặt câu hỏi liệu những kết quả này thực sự là tác động trực tiếp của Nghị định 24 hay chỉ là sự trùng hợp ngẫu nhiên khi giá vàng thế giới bước vào chu kỳ giảm kể từ thời điểm nghị định có hiệu lực. Nghi vấn này càng có cơ sở khi hiện nay, ngoài tác dụng loại bỏ vàng khỏi các hoạt động tín dụng của ngân hàng, nhiều hiện tượng cũ đang quay trở lại như trước thời điểm ban hành Nghị định 24.

Như vậy, đã đến lúc cần sửa đổi, bổ sung Nghị định 24 nhằm tiếp tục phát huy các ưu điểm và khắc phục các hạn chế, đảm bảo các mục tiêu giúp thị trường trở nên linh hoạt và minh bạch hơn, loại bỏ tình trạng chênh lệch giữa giá vàng trong và ngoài nước, cũng như có thể khai thác được tiềm năng vốn đang bị găm giữ ở vàng.

Hướng đi nào phù hợp?

Bước đầu tiên để thu hẹp chênh lệch giữa giá vàng trong nước và thế giới là thiết lập lại trạng thái cân bằng cung cầu đối với vàng miếng tiêu chuẩn. Tuy nhiên, nếu chỉ đơn thuần tăng hạn ngạch nhập khẩu vàng nguyên liệu để sản xuất vàng miếng, nguy cơ tái diễn những hệ lụy trong quá khứ là rất rõ ràng, như ảnh hưởng lên tỷ giá, dòng vốn bị rút khỏi hệ thống tài chính và hiện tượng “vàng hóa” nền kinh tế có thể trở lại. Vì vậy, chính sách nhập khẩu vàng nguyên liệu cần được điều hành linh hoạt, ưu tiên mục tiêu đảm bảo nguồn dự trữ ngoại hối và ổn định tỷ giá.

Về dài hạn, một giải pháp bền vững là xây dựng sàn giao dịch vàng quốc gia, trong đó chỉ cho phép giao dịch một loại vàng miếng tiêu chuẩn (có thể chọn thương hiệu SJC làm chuẩn), với các yêu cầu chặt chẽ về truy xuất nguồn gốc và đánh số seri để phòng chống rửa tiền. Nhiều đơn vị có thể được cấp phép sản xuất vàng miếng theo chuẩn này nhằm tăng tính cạnh tranh, trong khi Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đóng vai trò điều tiết.

Sàn có thể cho phép chuyển giao vàng vật chất, đi kèm trung tâm thanh toán và bù trừ độc lập, đảm bảo an toàn hệ thống. Khi nhu cầu tăng đột biến và khiến chênh lệch giá tăng, NHNN có thể can thiệp bằng cách nới lỏng nhập khẩu vàng nguyên liệu, và siết lại khi nhu cầu hạ nhiệt.

Bên cạnh đó, cơ quan quản lý có thể cân nhắc triển khai mô hình sàn giao dịch hợp đồng tương lai vàng, nơi không diễn ra giao nhận vàng vật chất mà chỉ thanh toán bằng tiền. Mô hình này tương tự thị trường chứng khoán, với khớp lệnh tập trung, trung tâm bù trừ, giới hạn vị thế để kiểm soát rủi ro đầu cơ. Giá hợp đồng tương lai sẽ bám sát giá vàng thế giới thông qua cơ chế tự điều chỉnh của các thành viên thị trường.

Tuy nhiên, để tránh tình trạng đầu cơ quá mức dẫn đến biến động giá mạnh lệch khỏi giá thế giới, mô hình này cần được thiết kế với quy mô phù hợp, có giới hạn cụ thể và giám sát chặt chẽ.

Nếu được thiết kế và triển khai bài bản, sàn giao dịch vàng quốc gia có thể thay thế các kênh đầu tư vàng phi chính thức hiện nay, vừa đáp ứng nhu cầu đầu tư của người dân, vừa tạo nền tảng minh bạch, ổn định và dễ kiểm soát hơn cho cơ quan quản lý. Đây sẽ là bước chuyển quan trọng trong tiến trình lành mạnh hóa thị trường vàng Việt Nam.

Trịnh Duy Viết

Nguồn Saigon Times : https://thesaigontimes.vn/thi-truong-vang-da-den-luc-thay-doi-cach-tiep-can/