Thiếu Lâm Tự, từ tu viện nghìn năm đến 'công viên giải trí võ thuật'

21 giờ trướcBài gốc

Thiếu Lâm Tự, nơi được xem là khởi nguồn Thiền Tông và võ thuật Trung Hoa, vừa rúng động khi trụ trì đương nhiệm Thích Vĩnh Tín bị đình chỉ chức vụ và điều tra hình sự vào ngày 29/7. Nhà chức trách Trung Quốc xác nhận ông bị nghi ngờ biển thủ tài sản của chùa, chiếm đoạt quỹ dự án và có quan hệ bất chính, vi phạm nghiêm trọng giới luật Phật giáo.

Được mệnh danh là “nhà sư CEO”, Thích Vĩnh Tín từng là hình ảnh tiêu biểu của một Thiếu Lâm hiện đại hóa. Ông đưa tu viện cổ 1.500 năm tuổi thoát khỏi cảnh u tịch, đón hàng triệu khách du lịch mỗi năm, mở rộng ảnh hưởng của Thiếu Lâm tới hàng chục quốc gia.

Cũng chính ông là người đăng ký tên miền đầu tiên cho Thiếu Lâm Tự, dựng website từ năm 1996, tiếp thị hình ảnh võ sư nhà chùa ra thế giới, tổ chức các show biểu diễn võ thuật quốc tế và đẩy mạnh truyền thông để định vị Thiếu Lâm như một thương hiệu toàn cầu.

Liệu một nhà sư có thể vận hành ngôi chùa như một doanh nghiệp? Và đâu là giới hạn giữa lan tỏa văn hóa và thương mại hóa tín ngưỡng? Thiếu Lâm Tự dưới thời Thích Vĩnh Tín từng được xem là mô hình thành công hiếm có nhưng cú ngã ngựa của ông đang buộc dư luận phải xem lại cái giá của thương mại hóa trong chốn thiền môn.

Vào tháng 8/2010, Thiếu Lâm Tự được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới. Ảnh: CFP.

Hoang tàn

Khi Lưu Ứng Thành (tức Thích Vĩnh Tín) đặt chân đến Thiếu Lâm Tự đầu thập niên 1980, nơi này đang ở trong tình trạng suy tàn nghiêm trọng.

Theo mô tả trong Shaolin Monastery History, Religion, And The Chinese Martial Arts (Tạm dịch: Thiếu Lâm Tự - Lịch sử, Tôn giáo và Võ thuật Trung Quốc) của Meir Shahar, thời điểm đó, khuôn viên chùa chỉ còn một cổng chính cũ kỹ, lối lên chùa đầy đá sỏi, cỏ dại mọc cao ngang hông và vài nhà sư già nua bám trụ. Nơi từng là trung tâm võ học và Thiền tông khi ấy như tàn tích giữa núi rừng.

"Hầu hết nhà sư đã rời đi và phần lớn tòa nhà đã đổ nát, một số công trình quý giá nhất đã không thể sửa chữa được nữa", Shahar viết.

Song khủng hoảng lớn hơn không nằm ở cơ sở vật chất, mà ở tình trạng đạo hạnh lỏng lẻo và danh tiếng bị xâm hại. Shahar mô tả rõ về sự hiện diện đông đảo của các “giả sư”, những cá nhân mặc áo cà sa, tự xưng sư Thiếu Lâm để dạy võ, biểu diễn cho khách du lịch nhưng ăn thịt, uống rượu, thậm chí có gia đình.

Ngôi chùa này còn nổi tiếng với truyền thống võ thuật Thiếu Lâm, từng xuất hiện trong nhiều bộ phim điện ảnh và truyền hình. Ảnh: Global Times.

Từ năm 1661 đến 1999, Thiếu Lâm Tự không có một trụ trì được chính thức bổ nhiệm, cho thấy một giai đoạn quản lý lỏng lẻo và thiếu sự công nhận chính thức từ các nhà cầm quyền.

Bắt đầu làm trụ trì từ năm 1999, Thích Vĩnh Tín phát động chiến dịch “thanh lọc” quy mô lớn nhằm khôi phục hình ảnh tu viện. Năm 2000, ông cho dỡ bỏ hàng trăm căn nhà tạm, nhà hàng, cửa hàng lưu niệm và các trường dạy võ không chính thức bao quanh chùa.

Khoảng 20.000 người dân bị buộc phải di dời để Thiếu Lâm Tự lấy lại vẻ trang nghiêm và mở đường xin công nhận là Di sản Thế giới UNESCO.

Theo Shahar, Thích Vĩnh Tín đã tìm cách thiết lập ranh giới rõ ràng giữa chốn thiền môn và cộng đồng kinh doanh mang danh “Thiếu Lâm”. Đây là bước ngoặt để Thiếu Lâm Tự chuyển từ mô hình chùa suy tàn sang một trung tâm hiện đại có kỷ luật, thương hiệu và cấu trúc quản trị tương tự doanh nghiệp.

Các học viên võ thuật Thiếu Lâm biểu diễn trong Lễ hội Wushu Thiếu Lâm Quốc tế năm 2010. Ảnh: Reuters.

Thương mại hóa tín ngưỡng

Trớ trêu thay, sự nghiệp của Thích Vĩnh Tín cũng gắn liền với câu hỏi về ranh giới giữa bảo tồn văn hóa và thương mại hóa tín ngưỡng.

Dưới sự lãnh đạo của ông, Thiếu Lâm Tự từng bước trở thành một “thương hiệu toàn cầu”, có website riêng từ năm 1996, tổ chức biểu diễn võ thuật quốc tế, mở hàng chục chi nhánh tại Mỹ và châu Âu. Báo chí Trung Quốc gọi ông là “nhà sư CEO” trong khi cộng đồng Phật tử thì chia rẽ sâu sắc.

Lúc này, Thiếu Lâm Tự vận hành như một doanh nghiệp thực thụ, với khả năng tự tài trợ và tự quảng bá. Trung bình, ngôi chùa đón hơn một triệu lượt khách du lịch, doanh thu từ vé vào cửa được chia cho cả chùa lẫn chính quyền địa phương.

"Ngôi chùa được bao quanh bởi hàng chục trường võ thuật, nơi hàng vạn võ sinh đầy khát vọng tranh tài để trở thành nhà vô địch võ thuật của Trung Quốc. Chính những du khách và võ sinh đã thay đổi nền kinh tế của huyện Đăng Phong, biến ngôi chùa trở thành tài sản tài chính quan trọng nhất của khu vực này", nhà nghiên cứu cho biết.

Song mô hình này cũng kéo theo làn sóng phản ứng dữ dội từ cộng đồng Phật tử và các học giả. Một số cảnh báo rằng nếu vượt ngưỡng, Thiếu Lâm sẽ không còn là một tổ đình Phật giáo, mà chỉ là “công viên giải trí võ thuật”. Việc tặng kiếm cho nguyên thủ hay các dự án công viên võ thuật 380 triệu USD từng khiến Thích Vĩnh Tín bị cáo buộc biến thiền môn thành sân khấu.

Ngày ông bị bắt, Thiếu Lâm Tự cũng bước vào một giai đoạn chuyển mình mới với tân trụ trì Thích Ẩn Lạc.

Thích Ấn Lạc, nguyên trụ trì chùa Bạch Mã, được bổ nhiệm làm lãnh đạo mới của Thiếu Lâm Tự. Ảnh: Chùa Bạch Mã.

Trước đó, đại sư Thích Ấn Lạc từng có gần hai thập niên dẫn dắt chùa Bạch Mã, nơi được xem là khởi nguồn của Phật giáo Trung Quốc nhưng sau đó bị thương mại hóa nghiêm trọng. Trong thời gian này, ông đã thành công dẹp bỏ các yếu tố thương mại quanh chùa, yêu cầu tăng nhân lao động và tự nuôi sống. Ông đồng thời phục hồi tôn nghiêm, nâng cao trình độ học vấn tăng sĩ và mở rộng giao lưu quốc tế.

Chỉ vài ngày sau khi có trụ trì mới, nhiều thực hành gây tranh cãi ở Thiếu Lâm như thu phí nhang, quyên góp bằng mã QR hay các bảng bia ca ngợi trụ trì cũ đã bị dỡ bỏ hoặc che chắn.

Tuy nhiên, việc tiếp quản Thiếu Lâm Tự đặt Thích Ấn Lạc trước một thách thức lớn hơn nhiều. Dưới thời Thích Vĩnh Tín, Thiếu Lâm Tự vận hành như một mô hình doanh nghiệp, kiếm tiền qua biểu diễn võ thuật, cấp phép thương hiệu và du lịch tôn giáo. Việc điều chỉnh một guồng máy kinh tế khổng lồ như vậy để trở về với tôn chỉ Phật giáo không phải là điều dễ dàng.

Hạ Đan

Nguồn Znews : https://znews.vn/thieu-lam-tu-tu-tu-vien-nghin-nam-den-cong-vien-giai-tri-vo-thuat-post1573197.html