Nghệ thuật thắt lá dừa không chỉ là trò chơi dân gian của trẻ nhỏ, mà từ lâu đã trở thành một phần trong đời sống văn hóa tinh thần của người dân miền Tây sông nước.
Dưới bàn tay của những nghệ nhân đến từ Vĩnh Long, những tàu lá dừa non tưởng chừng như đơn giản lại hóa thành những sản phẩm sinh động và đầy sáng tạo: Nón lá, con vật đến những bông hoa, dây trang trí độc đáo.
Khách tham quan không chỉ được chiêm ngưỡng các sản phẩm hoàn thiện mà còn được chứng kiến quy trình thao tác trực tiếp - nơi từng động tác uốn, gập, tết, kết nối lá dừa được thực hiện thuần thục, nhẹ nhàng, đầy nghệ thuật. Mỗi sản phẩm là sự kết hợp giữa kỹ thuật tỉ mỉ, óc thẩm mỹ tinh tế và sự hiểu biết sâu sắc về chất liệu tự nhiên.
Người dân thích thú với nghệ thuật thắt lá dừa tại khu trưng bày tỉnh Vĩnh Long.
Không có sân khấu hoành tráng, không có âm thanh ồn ào, chỉ có tiếng trò chuyện rôm rả, tiếng lá dừa sột soạt, và đôi bàn tay khéo léo của người nghệ nhân thoăn thoắt gấp, uốn, đan từng sợi lá, tạo nên một thế giới sinh động từ những tàu lá non mướt mát. Chỉ trong vài phút, một con cào cào với đôi cánh xòe ra đầy sinh động đã hiện hình.
“Tính ra tôi học nghề thắt lá dừa này cũng gần 10 năm rồi. Ban đầu là nhìn mấy bé nhỏ chơi, thấy thích rồi học theo. Người ta chỉ cho mình, rồi mình cũng tự mày mò thêm. Nghề này học nhanh nhưng để làm đẹp thì phải luyện nhiều năm. Quan trọng là yêu nghề và giữ được cái hồn quê trong từng nếp gấp", nghệ nhân Nguyễn Văn Sự Em (Vĩnh Long) chia sẻ.
Nghệ nhân Nguyễn Văn Sự Em hướng dẫn du khách thắt lá dừa.
Nghệ nhân Nguyễn Văn Sự Em (Vĩnh Long) chia sẻ: “Được biểu diễn nghề tại Thủ đô Hà Nội, tôi cảm thấy rất vui. Nhiều người đến xem, thích thú, rồi hỏi thăm, đó cũng là động lực lớn để mình tiếp tục theo nghề. Ngoài ra, việc trình diễn nghề thắt lá dừa tại triển lãm không chỉ mang tính trình diễn mỹ thuật, mà còn là cách để bảo tồn và lan tỏa văn hóa”.
Dù đã gắn bó gần một thập kỷ, nghệ nhân này vẫn chưa từng cảm thấy nhàm chán với nghề. Ngược lại, anh luôn cố gắng sáng tạo, đổi mới trong từng tác phẩm. “Hồi xưa, chỉ có mấy mẫu như cào cào, cá chim thôi. Giờ mình sáng tạo thêm nhiều con vật khác. Cái nghề này phải có đam mê mới làm nổi, chứ không thì sẽ bỏ giữa chừng”, nghệ nhân Nguyễn Văn Sự Em nói.
Nghệ nhân Trần Thiên Tân khéo léo gấp, uốn, đan từng sợi lá.
Với nghệ nhân Trần Thiên Tân (Vĩnh Long), thắt lá dừa không chỉ là một nghề. Đó là ký ức, là một phần tuổi thơ gắn với thời chưa có điện thoại, chưa có công nghệ - chỉ có những trò chơi dân gian đơn sơ, nhưng đầy niềm vui. “Cái này là trò chơi dân gian của mấy bạn nhỏ ngày xưa. Nó gắn với tuổi thơ của tôi, và chắc của nhiều người nữa. Giờ mình giữ lại để mai mốt còn truyền cho thế hệ sau. Nhiều bạn nhỏ thấy cũng thích, lại gần xin chụp hình, hỏi han. Mình thấy nghề này có nhiều ý nghĩa”, anh nói.
Chia sẻ về mong muốn phát triển nghề thắt lá dừa, nghệ nhân Trần Thiên Tân cho biết: “Nghề này giờ ít người theo lắm, nhất là mấy bạn trẻ. Ai cũng có công việc riêng hết, đâu còn ai ngồi tỉ mẩn xếp từng tàu lá như mình. Nhưng tôi vẫn hy vọng, sẽ có người thấy được nét đẹp của nó mà yêu thích, rồi học, giữ lại cho đời sau”.
Trong dòng người tham quan tại gian trưng bày, em Nguyễn Thu Vân, học sinh Trường THPT Dương Xá (Gia Lâm, Hà Nội) bày tỏ thích thú khi tận mắt chứng kiến nghệ nhân thao tác.
Nguyễn Thu Vân, học sinh Trường THPT Dương Xá (Gia Lâm, Hà Nội).
“Điều khiến em ấn tượng nhất không chỉ là hình dáng sinh động của những sản phẩm mà còn là sự khéo léo, tỉ mỉ trong từng thao tác. Em thấy để làm được những thứ như vậy thì phải có bàn tay thật sự khéo léo. Nhìn đơn giản vậy thôi chứ em nghĩ làm rất khó”, Thu Vân chia sẻ.
Trước nét văn hóa độc đáo của miền Tây sông nước, Thu Vân bày tỏ mong muốn một lần được đặt chân đến vùng đất Vĩnh Long để trực tiếp trải nghiệm, tìm hiểu và cảm nhận sâu sắc về những sản phẩm thủ công tinh tế, giản dị nhưng đậm đà hồn quê.
Tại gian trưng bày, không ít người dừng chân để tìm hiểu và mua những sản phẩm thủ công độc đáo. Chị Trương Thùy Liên (Vạn xuân, Thái Nguyên), một khách tham quan tại gian triển lãm chia sẻ: “Tôi mua mấy con vật thắt bằng lá dừa này vì muốn con mình được gần gũi với những món đồ chơi thủ công, giản dị mà đầy ý nghĩa. Giờ trẻ con tiếp xúc với công nghệ nhiều quá, ít có cơ hội chạm vào những sản phẩm làm bằng tay như thế này. Tôi mong con sẽ yêu thích, sẽ biết trân trọng những giá trị truyền thống, để không quên đi nguồn cội và những điều giản đơn nhưng quý giá trong cuộc sống”.
Chị Trương Thùy Liên (Vạn Xuân, Thái Nguyên).
Chị Liên bày tỏ, việc khuyến khích con chơi với đồ thủ công không chỉ giúp phát triển khả năng khéo léo mà còn nuôi dưỡng tình yêu với những giá trị dân gian. “Những con vật nhỏ xinh này như một câu chuyện sống động về tuổi thơ, về làng quê mà tôi rất muốn con mình được cảm nhận”, chị nói.
Giữa nhịp sống hiện đại, những hình ảnh thân thuộc từ làng quê như lá dừa, như đôi tay thắt lá, như ánh mắt trẻ thơ ngắm nhìn sản phẩm hoàn thiện... đã tạo nên một điểm nhấn sâu sắc tại Triển lãm thành tựu đất nước.
CÚC NGUYỄN - THU TRANG