Thu hút FDI chất lượng cao trong kỷ nguyên chuyển đổi xanh - số

2 giờ trướcBài gốc

Những điểm nghẽn cần tháo gỡ

Cục diện FDI toàn cầu đang bước vào chu kỳ mới, với đặc trưng nổi bật là sự “xanh hóa” và “số hóa” sâu rộng. Những năm gần đây, các tập đoàn đa quốc gia đã chuyển trọng tâm từ mô hình tận dụng chi phí thấp sang mô hình tối ưu chuỗi cung ứng xanh, công nghệ cao và khả năng quản trị rủi ro. Các lĩnh vực như bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, trung tâm dữ liệu, năng lượng tái tạo và sản xuất ít phát thải trở thành tâm điểm hút vốn. Bộ tiêu chuẩn ESG, năng lượng sạch và ổn định 24/7, minh bạch chuỗi cung ứng… được xem là những điều kiện “đầu vào” không thể thiếu đối với bất kỳ địa điểm nào muốn thu hút dòng vốn FDI thế hệ mới chất lượng cao.

Theo đại diện các hiệp hội doanh nghiệp và nhóm công tác thuộc Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam thường niên (VBF), điều kiện cần để thu hút dòng vốn FDI thế hệ mới là một môi trường pháp lý có tính minh bạch cao, có thể dự đoán và được thực thi thống nhất. Cùng với đó, hạ tầng năng lượng - logistics tốt, đáp ứng được yêu cầu chuỗi cung ứng xanh, có nguồn nhân lực kỹ thuật cao… là các yếu tố quyết định để nắm bắt được dòng vốn FDI thế hệ mới.

Các hiệp hội doanh nghiệp đều ghi nhận, đánh giá cao những nỗ lực và bước tiến trong cải cách vừa qua của Việt Nam theo hướng trên; đồng thời nhấn mạnh Việt Nam tiếp tục là điểm đến quan trọng của các doanh nghiệp FDI, cũng như thể hiện sự tin tưởng vào triển vọng phát triển sắp tới. Tuy nhiên, trong bối cảnh cạnh tranh gia tăng, các hiệp hội cũng nhấn mạnh cải cách phải là quá trình liên tục và còn nhiều vướng mắc cần tiếp tục tháo gỡ. Các hiệp hội lớn như AmCham, EuroCham, KoCham, JCCI… phản ánh tình trạng thủ tục còn bị kéo dài, diễn giải các quy định pháp luật còn khác nhau giữa các địa phương, một số quy định chưa có hướng dẫn chi tiết hoặc thay đổi, khiến doanh nghiệp khó lập kế hoạch dài hạn, một số bất cập trong quá trình phê duyệt đầu tư, tiếp cận đất đai, xử lý thủ tục xây dựng… Đây là điểm nghẽn đã tồn tại nhưng trở nên “nhạy cảm” hơn khi các dự án công nghệ cao, dự án xanh cần sự chắc chắn trong khung pháp lý.

Vướng mắc về thuế – hải quan cũng được nhiều hiệp hội đề cập. Như theo KoCham, một số doanh nghiệp Hàn Quốc phản ánh sự chậm trễ trong hoàn thuế giá trị gia tăng. “Đặc biệt, có những trường hợp doanh nghiệp không chỉ chưa được hoàn thuế mà còn bị yêu cầu hoàn trả lại khoản thuế đã được hoàn trước đó, hoặc phải nộp bổ sung thuế và tiền phạt sau khi bị thanh tra. Thực tế này cho thấy ở một số địa phương, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài vẫn chưa được thực hiện đầy đủ theo đúng tinh thần chỉ đạo của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ”, đại diện KoCham cho biết.

Cũng theo các hiệp hội, dự thảo Luật Công nghệ cao đang được Quốc hội xem xét, thảo luận là một văn bản pháp lý có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, giữ vai trò then chốt trong việc thúc đẩy đổi mới sáng tạo và nâng cao năng lực công nghiệp của Việt Nam, là nền tảng cốt lõi để Việt Nam tiến tới xây dựng nền kinh tế dựa trên công nghệ cao trong tương lai. Tuy nhiên, các hiệp hội cũng quan ngại một số nội dung sửa đổi có thể ảnh hưởng đến các chính sách ưu đãi mà doanh nghiệp FDI đã và đang được hưởng theo cam kết đầu tư trước đây. Nếu việc sửa đổi dẫn tới thu hẹp phạm vi ưu đãi hoặc làm suy giảm năng lực cạnh tranh trong hoạt động đầu tư, điều đó có thể gây tác động tiêu cực đến các mục tiêu phát triển trung và dài hạn của Việt Nam, bao gồm mở rộng đầu tư, chuyển giao công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao.

Các hiệp hội đề nghị cần tập trung ưu tiên hơn nữa cho hiện đại hóa cơ sở hạ tầng để cải thiện hiệu quả vận tải và giảm chi phí liên quan đến hoạt động thương mại và chuỗi cung ứng. Theo Nhóm Công tác Cơ sở hạ tầng thuộc VBF, vòng đời chuẩn bị của một dự án hạ tầng ở Việt Nam đang quá dài, có khi kéo dài 8 - 12 năm, thậm chí lâu hơn. Vì vậy, Nhóm kiến nghị rút ngắn mạnh mẽ thủ tục, xuống 1 - 2 năm với dự án nhỏ và 3 - 5 năm với dự án lớn, đồng thời xây dựng các cơ chế ưu tiên cho những dự án có khả năng huy động vốn rõ ràng.

Trong lĩnh vực năng lượng và chuyển đổi xanh, cần xây dựng khung pháp lý ổn định và rõ ràng hơn cho phát triển năng lượng tái tạo, truyền tải điện, nhằm tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp tham gia đầu tư dài hạn. Nguồn nhân lực cũng là mảnh ghép quan trọng khác. Nhiều hiệp hội nhận định Việt Nam còn thiếu hụt lao động kỹ thuật cao để bảo đảm nguồn lao động đáp ứng yêu cầu của các dự án trong các ngành công nghiệp giá trị gia tăng cao… Có thể thấy rõ, Việt Nam đang đứng trước một “bài kiểm tra” lớn: cải cách thể chế và nâng cấp năng lực hạ tầng – nhân lực để duy trì niềm tin của các nhà đầu tư hiện hữu, đồng thời thu hút FDI ở các lĩnh vực công nghệ cao và tiềm năng như bán dẫn, AI.

Khu Công nghệ cao quận 9, TP. Hồ Chí Minh là đầu mối thu hút đầu tư FDI chất lượng cao, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ tiên tiến

Đáp ứng yêu cầu của dòng vốn tinh – xanh – bền vững

Các hiệp hội doanh nghiệp và các Nhóm Công tác (NCT) tại VBF 2025 đều nhấn mạnh một điểm chung: Việt Nam không thiếu cơ hội nhưng “cửa sổ thời gian” để đón được dòng vốn FDI thế hệ mới cũng không kéo dài. Dòng vốn đang dịch chuyển, chuỗi cung ứng đang tái định hình, và các nước cũng đang hành động rất nhanh. Nếu cải cách không đủ nhanh và quyết liệt, Việt Nam có thể bỏ lỡ làn sóng dịch chuyển chuỗi cung ứng quan trọng nhất trong nhiều năm. Nói cách khác, Việt Nam đang đứng trước một cơ hội rất lớn nhưng sẽ không dài. Vì vậy cần tận dụng tốt để Việt Nam có thể bước vào chu kỳ tăng trưởng mới dựa trên công nghệ cao và kinh tế xanh - kinh tế số.

Để chuyển hóa các khuyến nghị của doanh nghiệp thành động lực phát triển, Việt Nam cần một hệ sinh thái chính sách toàn diện và đủ sức cạnh tranh. Trong đó, cải cách thể chế giai đoạn này phải tập trung vào khâu triển khai để bảo đảm mọi quy định về đầu tư, thuế, đất đai được thực thi thống nhất từ trung ương đến địa phương. Cơ chế phản hồi, giải trình cần thực chất, không chỉ trên giấy tờ. Việc công khai hóa quy trình cấp phép và số hóa toàn bộ thủ tục là cách sẽ giúp giảm thiểu rủi ro có những diễn giải khác nhau.

Trong lĩnh vực năng lượng, rõ ràng cần những đột phá trong các quy định liên quan khung hợp đồng mua bán điện trực tiếp (DPPA), chuẩn hóa hợp đồng mua bán điện mẫu (PPA), cũng như về ưu tiên năng lượng tái tạo cho các ngành công nghệ cao. Đây không chỉ là yêu cầu của nhà đầu tư mà còn là điều kiện để Việt Nam thực hiện cam kết tăng trưởng xanh dài hạn. Bên cạnh đó, việc phát triển các khu công nghiệp xanh, logistics thông minh, hạ tầng tích hợp, nhân lực chất lượng cao… sẽ tạo nền tảng vật chất để đón dòng vốn lớn.

Nếu triển khai được các định hướng này, Việt Nam hoàn toàn có thể bước vào chu kỳ thu hút FDI mới – nơi lợi thế được xác lập không còn ở chi phí thấp, mà bằng chất lượng thể chế, năng lượng sạch, năng lực công nghiệp hiện đại và khả năng tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu. Trong cuộc đua thu hút FDI chất lượng cao, lợi thế không thuộc về quốc gia lớn nhất, mà thuộc về quốc gia cải cách mạnh mẽ và nhất quán nhất. Điều quan trọng nhất lúc này chính là hành động nhanh và quyết liệt.

Đỗ Lê

Nguồn TBNH : https://thoibaonganhang.vn/thu-hut-fdi-chat-luong-cao-trong-ky-nguyen-chuyen-doi-xanh-so-173719.html