Ngày 31-7, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã công bố mức thuế đối ứng mới đối với hàng hóa nhập khẩu từ hàng chục nền kinh tế, với mức cao nhất là 41%, áp lên Syria.
Thuế đối ứng với hàng chục nền kinh tế
Theo thông báo từ Nhà Trắng, mức thuế đối ứng mới sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 7-8 nhằm cho phép lực lượng Hải quan và Biên phòng Mỹ hoàn tất các điều chỉnh cần thiết. Những mức thuế này được thiết kế dựa trên thâm hụt thương mại hàng hóa giữa Mỹ và các đối tác.
Trong đó, Ấn Độ bị áp mức thuế 25%, Đài Loan 20%, còn Thái Lan, Malaysia và Campuchia cùng phải chịu mức 19%. Những quốc gia có thâm hụt thương mại lớn hơn - như Lào và Myanmar - sẽ đối mặt mức thuế nằm trong nhóm cao nhất, lên tới 40%.
Tổng thống Mỹ Donald Trump. Ảnh: WHITE HOUSE
Theo đài CNN, mức thuế phổ quát 10% từng được áp từ ngày 2-4 vẫn được giữ nguyên, nhưng sẽ chỉ áp dụng đối với các nước có thặng dư thương mại với Mỹ. Ngược lại, khoảng 40 quốc gia có thâm hụt thương mại với Mỹ sẽ phải chịu mức thuế sàn mới là 15%, cao hơn mức trước đây đối với một số nước.
Ngoài ra, chính quyền ông Trump cũng công bố mức phạt bổ sung 40% cho các trường hợp “chuyển tải gián tiếp” - tức hàng hóa từ quốc gia bị áp thuế cao được chuyển sang quốc gia có mức thuế thấp hơn rồi tái xuất sang Mỹ. Các mức phạt này sẽ được cộng thêm vào các hình phạt hiện hành của Hải quan Mỹ.
Trong ngày 31-7, Nhà Trắng công bố tài liệu giải thích lý do nâng thuế với hàng hóa từ Canada từ 25% lên 35%. Chính quyền Trump cho rằng Ottawa đã không hợp tác hiệu quả trong việc kiểm soát dòng chảy fentanyl và các chất gây nghiện qua biên giới, đồng thời đáp trả bằng các biện pháp thuế quan riêng.
Nhà Trắng cũng cho rằng các biện pháp trả đũa thương mại của Canada đối với Mỹ sẽ càng làm phức tạp thêm nỗ lực song phương nhằm giải quyết cuộc khủng hoảng ma túy đang leo thang.
Tuy vậy, các mặt hàng thuộc Hiệp định thương mại Mỹ-Mexico-Canada (USMCA) vẫn được miễn trừ khỏi thuế 35%, nhưng những mặt hàng “đội lốt xuất xứ” Canada sẽ bị áp thuế 40%.
Với Mexico, ông Trump cho biết đã đạt được thỏa thuận với Tổng thống Claudia Sheinbaum về việc gia hạn hiệp định thương mại hiện có thêm 90 ngày. Mexico tiếp tục phải chịu mức thuế 25% với fentanyl và ô tô, cùng với mức thuế cao 50% đối với thép, nhôm và đồng. Ngoài ra, Mexico cam kết sẽ xóa bỏ ngay các rào cản phi thuế quan tồn tại lâu nay.
Ngoài ra, bản biểu thuế ông Trump công bố ngày 31-7 có đề cập thuế đối với Trung Quốc. Theo đó, mức thuế đối với Bắc Kinh sẽ vẫn sẽ theo tuyên bố giữa hai bên nhất trí hồi giữa tháng 5. Khi đó, Mỹ và Trung Quốc đã đồng ý dỡ bỏ đáng kể thuế quan áp lên hàng hóa của nhau trong thời hạn 90 ngày. Theo tuyên bố chung, Mỹ sẽ tạm thời hạ thuế đối với hàng hóa Trung Quốc từ 145% xuống 30%, trong khi Trung Quốc sẽ cắt giảm thuế đối với hàng nhập khẩu của Mỹ từ 125% xuống 10%.
Bình luận về biểu thuế mới, ông Trump khẳng định mọi việc đang diễn ra “rất tốt, rất suôn sẻ”, thể hiện sự hài lòng các mức thuế mới quy mô lớn mà ông vừa áp đặt với hàng nhập khẩu từ các đối tác thương mại toàn cầu.
Tuy vậy, ông Trump vẫn để ngỏ khả năng đối thoại, cho biết vẫn sẵn sàng lắng nghe những đề nghị “hấp dẫn”. “Điều đó không có nghĩa là bốn tuần nữa sẽ không có ai đến và nói rằng chúng ta có thể đạt được một loại thỏa thuận nào đó" - ông Trump nói với đài NBC News tối 31-7.
Ông Stephen Olson, nghiên cứu viên cấp cao thỉnh giảng tại Viện ISEAS-Yusof Ishak (Singapore), nhận xét rằng chính sách thương mại dưới thời Tổng thống Mỹ Donald Trump đã làm thay đổi cách vận hành truyền thống của hệ thống thương mại toàn cầu.
Nhiều phản ứng đan xen
Trước hết, chứng khoán châu Á, châu Âu và Mỹ đồng loạt giảm điểm trong phiên giao dịch đầu tháng 8 sau thông báo áp thuế mới của Tổng thống Trump.
Tại châu Á trong phiên giao dịch sáng 1-8, chỉ số Kospi của Hàn Quốc sụt hơn 3%, Nikkei 225 của Nhật giảm 0,65% còn Topix đi ngang. Thị trường Úc và Hong Kong cũng đỏ sàn, trong khi chứng khoán Trung Quốc lục địa gần như không biến động.
Một cảng biển ở Singapore - quốc gia chịu 10% thuế đối ứng từ Mỹ. Ảnh: STRAITS TIMES
Trên thị trường châu Âu ngày trước đó, phần lớn các chỉ số đều giảm hoặc đi ngang, với hai thị trường Ý và Đan Mạch giảm tới 1,56%. Tại Mỹ, cả bốn chỉ số chính gồm Dow Jones, S&P 500, Nasdaq và Russell 2000 đều mất điểm trong phiên 31-7, phản ánh tâm lý thận trọng của nhà đầu tư.
Bên cạnh đó, nhiều chính phủ đưa ra những phản hồi đa chiều. Thủ tướng Campuchia Hun Manet gọi quyết định giảm thuế từ 49% xuống 19% là “tin vui” cho đất nước, trong khi Phó Thủ tướng Sun Chanthol nhấn mạnh nước này sẽ tiếp tục đàm phán để giảm sâu hơn.
Tại Thái Lan, Bộ trưởng Tài chính Pichai Chunhavajira hoan nghênh mức thuế 19% là biểu hiện của “tình hữu nghị và quan hệ đối tác bền chặt”, dù cũng thừa nhận cần triển khai các biện pháp hỗ trợ doanh nghiệp bị ảnh hưởng. Bộ trưởng Thương mại Malaysia - ông Zafrul Aziz hoan nghênh kết quả đàm phán, gọi đó là minh chứng cho “mối quan hệ kinh tế vững mạnh và lâu dài” với Mỹ.
Đài Loan cho biết đang chịu mức “thuế tạm thời” 20% và vẫn đang trong tiến trình đàm phán thêm với Mỹ. Trong khi đó, Úc giữ được mức thuế 10% và xem đây là thành quả từ “cách tiếp cận ngoại giao điềm tĩnh” với Washington.
Ngược lại, Canada tỏ rõ sự thất vọng khi bị nâng thuế lên 35% đối với các mặt hàng không nằm trong hiệp định thương mại USMCA. Thủ tướng Canada - ông Mark Carney nói Mỹ đã phóng đại vai trò của Canada trong khủng hoảng fentanyl và cam kết sẽ bảo vệ việc làm cũng như đa dạng hóa thị trường xuất khẩu. Thụy Sĩ cũng “không vui” trước mức thuế 39%. Bộ trưởng Tài chính Thụy Sĩ Karin Keller-Sutter cho biết bà không thể đạt thỏa thuận với ông Trump trong cuộc gọi cuối cùng.
Bình luận về loạt thuế quan mới, ông Brian McFeeters, Tổng giám đốc kiêm Chủ tịch Hội đồng Kinh doanh Mỹ - ASEAN, cho rằng do mức thuế đối ứng mà Mỹ áp lên hàng xuất khẩu từ một số nước Đông Nam Á hiện "tương đương hoặc gần bằng nhau", nên sẽ không xảy ra "những làn sóng dịch chuyển sản xuất lớn".
“Các quốc gia ASEAN đã có những cuộc đàm phán mang tính xây dựng với chính quyền Mỹ, và vẫn còn dư địa để điều chỉnh thêm về thuế quan hoặc các thay đổi khác trong những tháng tới” - ông McFeeters chia sẻ với Nikkei Asia.
Theo bà Khoo Ying Hooi thuộc ĐH Malaya (Malaysia), việc Mỹ điều chỉnh thuế quan lần này phản ánh cách tiếp cận tinh vi hơn với chính sách “friendshoring” - tức là ưu tiên quan hệ thương mại với các nước thân thiện.
“Điều này cho thấy Mỹ không đóng cửa với ASEAN” - bà Hooi nói với Nikkei Asia, đồng thời nhận định động thái này có thể củng cố niềm tin của nhà đầu tư rằng Đông Nam Á là lựa chọn khả thi để đa dạng hóa chuỗi cung ứng.
Cựu nhà ngoại giao Malaysia - ông Ilango Karuppannan cũng đồng tình, cho rằng quyết định của Mỹ cũng khẳng định vai trò chiến lược của Đông Nam Á trong việc tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu.
Vì sao Nga, Triều Tiên, Cuba không có tên trong danh sách thuế?
Câu hỏi vì sao một số nước (như Nga, Belarus, Cuba, Triều Tiên) không có tên trong danh sách thuế đối ứng mà Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố đã từng được chính phủ Mỹ làm rõ.
Sau khi thuế đối ứng được công bố lần đầu vào ngày 2-4, Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt giải thích rằng Nga không có trong danh sách vì các lệnh trừng phạt của Mỹ đã "ngăn chặn mọi hoạt động thương mại có ý nghĩa" giữa Washington và Moscow, theo hãng tin Axios.
Một quan chức Nhà Trắng chia sẻ với hãng tin Newsweek rằng Nga không nằm trong danh sách này vì các lệnh trừng phạt liên quan đến cuộc chiến tại Ukraine đã khiến thương mại giữa hai nước về mức 0.
Trường hợp Belarus, Cuba và Triều Tiên, bà Leavitt nói rằng 3 quốc gia này không bị áp thuế đối ứng vì các lệnh trừng phạt hiện tại đối với họ đã quá cao.
DƯƠNG KHANG