Thượng đỉnh Alaska: Lịch sử, địa chính trị và kỳ vọng chấm dứt chiến tranh Ukraine

3 giờ trướcBài gốc

Tổng thống Mỹ-Nga sẽ có cuộc gặp quan trọng ngày 15/8 tại Alaska, Mỹ. Ảnh minh họa Reuters.

Tín hiệu từ Washington trước thềm hội nghị

Hôm 13/8, sau cuộc họp trực tuyến với các nhà lãnh đạo châu Âu, bao gồm cả Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, ông Trump đưa ra cảnh báo cứng rắn rằng sẽ có “hậu quả nghiêm trọng” nếu ông Putin từ chối chấp nhận một lệnh ngừng bắn.

Cuộc gặp tại Alaska được kỳ vọng sẽ mở ra cơ hội đối thoại trực tiếp ở cấp cao nhất giữa hai bên, trong bối cảnh chiến sự đã làm thay đổi sâu sắc cục diện an ninh châu Âu và gây tác động lan tỏa đến toàn cầu.

Hội nghị thượng đỉnh dự kiến diễn ra tại căn cứ liên hợp Elmendorf-Richardson, cơ sở quân sự lớn nhất Alaska, nằm ở rìa phía bắc thành phố Anchorage. Với diện tích khoảng 25.000 ha, đây là địa điểm trọng yếu của Mỹ cho các hoạt động huấn luyện và duy trì khả năng sẵn sàng chiến đấu ở Bắc Cực.

Năm 2019, trong nhiệm kỳ đầu tiên, ông Trump từng đến thăm căn cứ này và ca ngợi lực lượng tại đây là “tuyến phòng thủ đầu tiên của Mỹ ở biên giới cuối cùng của đất nước”.

Sự lựa chọn Alaska làm nơi gặp gỡ cũng mang tính biểu tượng mạnh mẽ: Tại điểm hẹp nhất của eo biển Bering, Alaska chỉ cách Nga khoảng 90 km. Trợ lý Tổng thống Nga Yuri Ushakov nhận định: “Thật hợp lý khi phái đoàn của chúng tôi chỉ bay qua eo biển Bering để tham dự một hội nghị quan trọng như vậy”.

Vùng đất rộng lớn từng thuộc Nga

Quan hệ lịch sử giữa Alaska và Nga bắt đầu từ thế kỷ 18, khi Sa hoàng Peter Đại đế cử nhà hàng hải Vitus Bering thám hiểm bờ biển Alaska năm 1725. Nơi đây giàu tài nguyên thiên nhiên, đặc biệt là da rái cá biển, nhưng dân cư thưa thớt.

Đến năm 1799, Hoàng đế Paul I trao cho “Công ty Nga-Mỹ” quyền độc quyền quản lý Alaska. Sitka trở thành thủ phủ thuộc địa sau khi Nga đánh bại bộ tộc bản địa Tlingit năm 1804. Tuy nhiên, duy trì Alaska sớm trở thành gánh nặng do khoảng cách xa thủ đô lúc bấy giờ là St. Petersburg, khí hậu khắc nghiệt, nguồn tiếp tế hạn chế và sự cạnh tranh gay gắt từ thương nhân Mỹ.

Cuộc chiến Crimea (1853–1856) khiến Nga thiệt hại nặng nề về tài chính, tiêu tốn tương đương 160 triệu bảng Anh khi đó, theo tính toán của tạp chí Adcoate for Peace, một thành viên của Hiệp hội Hòa bình Mỹ. Trong khi đó, lợi nhuận từ Alaska suy giảm nghiêm trọng do tài nguyên bị khai thác quá mức và vị trí gần Canada thuộc Anh khiến vùng đất này dễ trở thành điểm nóng trong xung đột tương lai.

Đầu thập niên 1860, Sa hoàng Alexander II kết luận rằng việc bán Alaska vừa giúp Nga thu về nguồn tài chính cần thiết, vừa loại bỏ nguy cơ mất trắng vào tay Anh. Mỹ, khi đó đang mở rộng lãnh thổ về phía Tây, trở thành đối tác mua tiềm năng.

Sau khi Nội chiến Mỹ kết thúc vào năm 1865, Ngoại trưởng Mỹ William Seward đã chấp nhận lời đề nghị lâu dài của Nga về việc mua Alaska. Vào ngày 30/3/1867, Washington đã đồng ý mua Alaska từ Nga với giá 7,2 triệu USD. Ngày 30/3/1867, Ngoại trưởng Mỹ William Seward ký thỏa thuận mua Alaska.

Từ “sai lầm của Seward” đến chiến lược vàng

Mặc dù mua được một mảnh đất rộng lớn với giá không tưởng, thương vụ ban đầu vấp phải sự chế giễu của báo chí Mỹ, bị gọi là “sai lầm của Seward” hoặc “tủ băng của Seward”. Nhiều người tin rằng nước Mỹ chỉ mua về “sa mạc tuyết không thể vượt qua” và “rừng gỗ lùn vô giá trị”.

Nhưng tất cả thay đổi khi “cơn sốt vàng Klondike” bùng nổ năm 1896. Alaska nhanh chóng được công nhận về nguồn tài nguyên quý giá và vị trí chiến lược. Đến tháng 1/1959, Alaska chính thức trở thành tiểu bang thứ 49 của Mỹ.

Bước sang thế kỷ 20, Alaska không còn phụ thuộc duy nhất vào vàng. Đánh bắt cá thương mại, đặc biệt là cá hồi và cá bơn trở thành ngành mũi nhọn. Khai thác đồng cũng phát triển mạnh ở những khu vực như Kennecott.

Thế chiến II đánh dấu bước ngoặt về hạ tầng và dân số nhờ xây dựng căn cứ quân sự. Tuy nhiên, cú hích lớn nhất đến vào năm 1968, khi trữ lượng dầu khổng lồ được phát hiện tại Vịnh Prudhoe trên bờ biển Bắc Cực.

Doanh thu dầu mỏ trở thành nền tảng kinh tế, tài trợ cho các dịch vụ công và Quỹ Thường trực Alaska. Quỹ này đầu tư vào cổ phiếu, trái phiếu, bất động sản và trả cổ tức hàng năm cho mọi cư dân, một hình thức chia sẻ lợi ích hiếm thấy ở Mỹ. Nhờ vậy, Alaska không áp dụng thuế thu nhập hoặc thuế bán hàng ở cấp tiểu bang.

Những năm gần đây, du lịch tại Alaska phát triển nhanh, thu hút hàng triệu du khách đến chiêm ngưỡng sông băng, công viên quốc gia và trải nghiệm thiên nhiên hoang dã.

Ý nghĩa của hội nghị Alaska với cục diện Ukraine

Việc chọn Alaska, vùng đất từng thuộc Nga, nay là biểu tượng chiến lược của Mỹ, làm nơi gặp gỡ giữa hai ông Trump và Putin mang thông điệp ngoại giao sâu sắc. Nó vừa gợi lại lịch sử lãnh thổ, vừa nhấn mạnh khoảng cách địa lý ngắn nhưng khoảng cách chính trị sâu sắc giữa hai cường quốc.

Tổng thống Zelensky, người tham gia cuộc họp trực tuyến với ông Trump trước thềm hội nghị, bày tỏ hy vọng thượng đỉnh lần này sẽ không gây tổn hại đến toàn vẹn lãnh thổ Ukraine. Trong bối cảnh chiến sự chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, mọi ánh mắt đang đổ dồn về Anchorage để chờ xem liệu hai nhà lãnh đạo có thể tìm ra lối thoát cho một trong những cuộc xung đột phức tạp nhất thế giới hiện nay.

Tiến Minh

Nguồn CAND : https://cand.com.vn/binh-luan-quoc-te/thuong-dinh-alaska-lich-su-dia-chinh-tri-va-ky-vong-cham-dut-chien-tranh-ukraine-i778100/