Thương mại toàn cầu 2026 đối mặt nhiều thử thách

3 giờ trướcBài gốc

Dù thương mại hàng hóa thế giới cho thấy dấu hiệu phục hồi trong năm 2025, song hàng loạt rủi ro mang tính cấu trúc – từ chủ nghĩa bảo hộ gia tăng, tái cấu trúc chuỗi cung ứng đến sự suy yếu của các hiệp định thương mại lớn – đang đặt nền kinh tế toàn cầu trước nguy cơ hỗn loạn mới vào năm 2026.

Container ùn ứ tại cảng Montreal, dấu hiệu bất ổn thương mại toàn cầu.

Các chỉ báo kinh tế cho thấy những mất cân đối ngày càng rõ nét. Việc chuẩn bị rà soát Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ (NAFTA), tác động kéo dài của các chính sách thuế quan của Tổng thống Mỹ Donald Trump, cùng với việc thiếu các cơ chế thực thi rõ ràng trong nhiều thỏa thuận thương mại gần đây được xem là những yếu tố có thể làm gia tăng biến động trong năm tới.

Sự phục hồi bề mặt và những thay đổi sâu bên trong

Theo trích dẫn bởi chuyên gia vận tải biển John McCain, dữ liệu vận chuyển được sản lượng container toàn cầu trong tháng 10 tăng 2,1% so với cùng kỳ năm trước, phản ánh khả năng phục hồi tương đối của thương mại quốc tế sau nhiều cú sốc liên tiếp.

Tuy nhiên, bức tranh tổng thể lại cho thấy sự phân hóa rõ rệt. Nhập khẩu của Mỹ giảm tới 8%, trong khi dòng hàng hóa vào châu Phi, Trung Đông, Mỹ Latinh và Ấn Độ lại tăng mạnh. Theo ông McCain, đây là dấu hiệu cho thấy chuỗi cung ứng toàn cầu đang được tái định hình, với các mô hình thương mại dịch chuyển khỏi những trung tâm truyền thống. Ông cảnh báo rằng việc leo thang thuế quan trong năm 2025 có thể khiến năm 2026 trở thành “năm của hậu quả thuế quan”, khi các tác động không còn chỉ thể hiện qua số liệu mà bắt đầu ăn sâu vào cấu trúc thương mại và đầu tư toàn cầu.

Phép thử lớn với NAFTA

Một trong những phép thử quan trọng nhất đối với hệ thống thương mại toàn cầu vào năm 2026 là quá trình xem xét lại NAFTA – hiệp định có hiệu lực từ năm 2020 giữa Mỹ, Canada và Mexico. Đại diện Thương mại Mỹ ông Jameson Greer cho biết cuộc đánh giá này sẽ “đưa ba quốc gia vào một lãnh thổ mới”, khi chính quyền Washington đã nhận được hơn 1.500 ý kiến đóng góp trong giai đoạn tham vấn công khai.

Theo ông Greer, dù nhiều ý kiến ủng hộ việc gia hạn thỏa thuận, phần lớn đều yêu cầu điều chỉnh và cải thiện các điều khoản hiện hành. Tuy nhiên, bất kỳ thay đổi nào cũng tiềm ẩn nguy cơ làm tổn hại lợi ích của các bên còn lại, nhất là trong bối cảnh các ngành công nghiệp của Canada và Mexico đang chịu sức ép từ thuế quan của Mỹ.

Căng thẳng thương mại Mỹ – Canada tiếp tục gia tăng sau khi Washington chấm dứt các cuộc đàm phán thương mại song phương vào tháng 10, với lý do các chiến dịch truyền thông chống thuế quan từ phía Ottawa.

Chuỗi cung ứng toàn cầu trước nguy cơ “sốc kép”

Giới phân tích vận tải biển cảnh báo chuỗi cung ứng toàn cầu có thể phải đối mặt với hai cú sốc lớn trong năm 2026. Cú sốc thứ nhất đến từ khả năng các tuyến vận tải qua Biển Đỏ và kênh đào Suez dần được khôi phục khi các cuộc tấn công của lực lượng Houthi suy giảm. Theo Lars Jensen, Giám đốc Vespucci Maritime, điều này có thể dẫn tới tình trạng dư thừa năng lực vận chuyển và gây tắc nghẽn nghiêm trọng tại các cảng châu Âu.

Nền kinh tế Mỹ phục hồi có thể gây áp lực lên vận tải toàn cầu.

Cú sốc thứ hai mang tính cầu, xuất phát từ khả năng kinh tế Mỹ tăng tốc mạnh mẽ nếu các chính sách kích thích của chính quyền Trump phát huy tác dụng. Một làn sóng tích trữ hàng hóa mới có thể vượt quá khả năng của ngành vận tải biển, tái diễn các nút thắt hậu cần từng xảy ra trong giai đoạn cao điểm của đại dịch COVID-19.

Những thỏa thuận mong manh và thuế quan thiếu bảo đảm

Nhiều thỏa thuận thương mại được Nhà Trắng thúc đẩy trong năm 2025 không mang tính ràng buộc như các hiệp định truyền thống, do thiếu sự đồng thuận chính trị về các cơ chế thực thi cụ thể. Thỏa thuận “ngừng bắn” thương mại với Trung Quốc chỉ có thời hạn một năm, trong khi những mất cân đối thương mại lớn nhất thế giới vẫn chưa được giải quyết một cách căn cơ.

Những điểm yếu này đang dần bộc lộ khi Trung Quốc gây sức ép lên Malaysia và Campuchia liên quan đến các thỏa thuận với Mỹ. Đồng thời, các cuộc đàm phán của Washington với Liên minh châu Âu và Ấn Độ rơi vào bế tắc, trong khi Mỹ đe dọa trả đũa những gì họ coi là các biện pháp “điều chỉnh quá mức” nhằm vào công nghệ Mỹ.

Một điều không chắc chắn khác đến từ phán quyết sắp tới của Tòa án Tối cao Mỹ về tính hợp pháp của các mức thuế quan “có đi có lại” do chính quyền Trump áp đặt. Trong trường hợp chính phủ thua kiện, vấn đề hoàn trả hàng tỷ USD tiền thuế cho các nhà nhập khẩu Mỹ có thể được đặt ra, dù nhiều quan chức cho rằng việc này khó khả thi trên thực tế.

Ông Kevin Hassett, Giám đốc Hội đồng Kinh tế Quốc gia, nhận định rằng “về mặt hành chính” thì việc hoàn trả quy mô lớn là không khả thi. Trong khi đó, các thị trường cá cược ước tính xác suất chính quyền Trump thua kiện vào khoảng 75%, làm gia tăng khả năng Washington sẽ tìm đến các công cụ khác để tiếp tục duy trì chính sách thuế quan.

Trong bối cảnh đó, năm 2026 khó có khả năng trở thành thời điểm căng thẳng thương mại được nới lỏng. Thay vào đó, đây có thể là một năm then chốt định hình lại trật tự thương mại toàn cầu, khi các quy tắc truyền thống dần suy yếu và các toan tính chính trị ngày càng ảnh hưởng trực tiếp tới thị trường.

Hồng Hà

Nguồn Hà Nội TV : https://hanoionline.vn/thuong-mai-toan-cau-2026-doi-mat-nhieu-thu-thach-378160.htm