Thương mại Việt - Mỹ tiếp đà phát triển mạnh

một ngày trướcBài gốc

Hiện hữu những rủi ro

Sau 3 thập kỷ phát triển, Mỹ hiện vẫn là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam. Thông tin từ Bộ Công Thương, tính đến hết tháng 8/2025, Việt Nam là đối tác thương mại lớn thứ 7 của Mỹ, với tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đạt khoảng 132,4 tỷ USD, tăng 40,9% so với cùng kỳ năm 2024. Trong đó, xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ đạt 122,7 tỷ USD, chiếm xấp xỉ 5,3% tổng nhập khẩu của Mỹ. Tuy nhiên, mức tăng trưởng mạnh trong nửa đầu năm 2025 không hoàn toàn phản ánh sức cầu bền vững. Việc Mỹ áp dụng các mức thuế cao từ tháng 8/2025 đã khiến các nhà nhập khẩu tăng mua trước, tiềm ẩn rủi ro tồn kho lớn và khả năng xuất khẩu suy giảm trong các quý tiếp theo, kịch bản từng xảy ra sau đại dịch Covid-19.

TS Trần Toàn Thắng - Trưởng ban Quốc tế và Chính sách hội nhập (Viện Chiến lược và Chính sách kinh tế - tài chính) phân tích, mức độ phụ thuộc lớn vào thị trường Mỹ đang trở thành một rủi ro rõ nét đối với nhiều ngành xuất khẩu chủ lực của Việt Nam. Đơn cử, với ngành gỗ, kim ngạch xuất khẩu năm 2024 đạt khoảng 8,8 tỷ USD, trong đó Mỹ là thị trường chi phối. Việt Nam hiện là nhà xuất khẩu đồ nội thất bằng gỗ lớn nhất châu Á sang Mỹ, đã xây dựng được danh tiếng về chất lượng và nguồn gốc bền vững. Tuy nhiên, nếu các mức thuế cao được duy trì, nguy cơ hủy đơn hàng và gián đoạn chuỗi cung ứng dài hạn là rất cao. Về lâu dài, Việt Nam có thể mất thị phần vào tay các đối thủ cạnh tranh như Mexico và Indonesia.

Dệt may là một trong những ngành xuất khẩu chủ lực của Việt Nam sang Mỹ. Ảnh: Phạm Hùng

Ở ngành dệt may - da giày, Mỹ chiếm tỷ trọng rất cao trong tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam, trong khi mức thuế hiện hành đã ở mức khoảng 16%. Các đối thủ như Bangladesh và Ấn Độ, với chi phí lao động thấp hơn và khả năng không phải đối mặt với mức thuế tương tự, đang tạo ra áp lực cạnh tranh lớn. Tác động tiêu cực, nếu xảy ra, có thể dẫn tới xuất khẩu giảm mạnh và ảnh hưởng đáng kể đến lao động trong ngành. Đối với ngành điện tử (máy tính, sản phẩm điện tử, linh kiện và điện thoại di động), thị trường Mỹ hiện chiếm khoảng 28% tổng giá trị xuất khẩu của Việt Nam. Việt Nam đang nắm giữ thị phần lớn tại Mỹ, trong đó riêng điện thoại di động và linh kiện chiếm tới 49%. Tuy nhiên, nguy cơ dịch chuyển đầu tư sang các quốc gia khác như Ấn Độ, Mexico là hiện hữu, đặc biệt khi mối đe dọa về các loại thuế mới đối với chất bán dẫn trong tương lai vẫn còn, tạo ra sự không chắc chắn cho ngành và lực lượng lao động lớn tại các tập đoàn FDI.

Ngay cả với ngành thủy sản, dù Mỹ là thị trường lớn thứ hai và Việt Nam chiếm khoảng 18% thị phần, đây vẫn là nhóm hàng nhạy cảm về giá. Các sản phẩm chủ lực như cá basa và tôm đã phải đối mặt với nhiều vụ kiện chống bán phá giá và chống trợ cấp trước đó. Nguy cơ các nhà nhập khẩu Mỹ chuyển sang nguồn cung từ các quốc gia khác như Thái Lan có thể gây tác động nghiêm trọng đến các hộ nuôi trồng tại một số vùng.

Ở góc nhìn vĩ mô, ông Phạm Quang Vinh - nguyên Thứ trưởng Bộ Ngoại giao, nguyên Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Việt Nam tại Mỹ nhận định, thuế đối ứng là cách tiếp cận mới của Mỹ nhằm “cài đặt lại cuộc chơi”. Khi sắc thuế này được áp trên diện rộng, các đối tác buộc phải bước vào đàm phán theo nguyên tắc Mỹ đặt ra. Điều này hình thành hai hệ “luật chơi”, một dành cho giao thương với Mỹ theo cơ chế đối ứng và một dành cho phần còn lại của thế giới. Theo ông Phạm Quang Vinh, Việt Nam cần ứng xử trên nguyên tắc bảo vệ lợi ích quốc gia, duy trì quan hệ thương mại với Mỹ, nhưng vẫn giữ được sức cạnh tranh trước những nước có cơ cấu xuất khẩu tương tự. Thuế đối ứng, ở góc độ tích cực, buộc Việt Nam phải tự soi lại chất lượng nền kinh tế, vai trò của khu vực FDI và vị thế trong chuỗi cung ứng.

Tái cấu trúc thị trường xuất khẩu, nâng cao năng lực nội tại

Giới chuyên gia cũng nhận định về vai trò chi phối của DN FDI trong quan hệ thương mại Việt Nam - Mỹ. Hiện, khoảng 75% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ do khu vực FDI thực hiện, bao gồm nhiều tập đoàn lớn của chính Mỹ. Điều này giúp Việt Nam nhanh chóng mở rộng quy mô xuất khẩu, song cũng làm gia tăng mức độ nhạy cảm trước những điều chỉnh chính sách từ phía đối tác.

TS Trần Toàn Thắng cho rằng, chính sách thuế quan của Mỹ không chỉ tác động đến thương mại mà còn ảnh hưởng tới đầu tư, dòng vốn, chính sách tiền tệ và các mục tiêu chiến lược dài hạn. DN Việt Nam cần tái cấu trúc thị trường xuất khẩu, giảm dần sự phụ thuộc quá lớn vào Mỹ, đồng thời nâng cấp chuỗi giá trị, đầu tư vào công nghệ và đổi mới sáng tạo để nâng cao sức cạnh tranh. Bởi, chỉ khi nâng cao được năng lực nội tại, DN mới có thể đứng vững trước biến động chính sách và biến thách thức thành cơ hội chuyển đổi mô hình tăng trưởng bền vững.

Theo Phó Vụ trưởng Vụ Phát triển Thị trường nước ngoài (Bộ Công Thương) Nguyễn Hồng Dương, trong bối cảnh môi trường thương mại quốc tế biến động nhanh, quan hệ thương mại Việt Nam - Mỹ chỉ có thể phát triển ổn định và lâu dài khi hai bên duy trì được cân bằng lợi ích, tăng cường đối thoại và chia sẻ thông tin kịp thời, qua đó mở rộng dư địa hợp tác trong giai đoạn tiếp theo.

“Mỹ vẫn là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, nhưng không còn là thị trường dễ đoán. Trong bối cảnh chính sách thương mại toàn cầu biến động nhanh, khả năng thích ứng, giảm phụ thuộc và nâng cao năng lực nội tại sẽ quyết định chất lượng và độ bền của quan hệ thương mại Việt Nam - Mỹ trong những năm tới” - ông Nguyễn Hồng Dương nhấn mạnh.

Lạc quan về quan hệ thương mại Việt - Mỹ, ông Phạm Quang Vinh - nguyên Thứ trưởng Bộ Ngoại giao, nguyên Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Việt Nam tại Mỹ tin tưởng, những kết quả đến hiện tại, năm nay thương mại Việt Nam - Mỹ vẫn tiếp tục tăng, khoảng hơn 16% trung bình nhiều năm qua. Nếu Việt Nam tiếp tục đổi mới, có ứng xử trong đàm phán với Mỹ một cách phù hợp như hiện nay, cộng với sự phát triển của nền kinh tế thì quan hệ kinh tế thương mại Việt Nam - Mỹ có đà phát triển mạnh mẽ hơn nữa. Một điều đáng lưu ý là bên cạnh những thách thức từ thuế quan, dư địa hợp tác giữa hai nước vẫn rộng mở. Mỹ đang ưu tiên hợp tác với Việt Nam trong các lĩnh vực chiến lược như khoáng sản thiết yếu, phát triển công nghiệp bán dẫn và kinh tế số. Những hướng hợp tác này được kỳ vọng sẽ giúp Việt Nam tái định vị vai trò trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Cách tiếp cận về thuế đối ứng của Mỹ là Chính phủ Mỹ không dựa trên điều tra phòng vệ thương mại mà theo nguyên tắc về thâm hụt thương mại mà Mỹ có phải chịu so với các đối tác thương mại. Vì vậy, có thể nói đây là một chính sách có tính lâu dài. Tuy nhiên, chính sách thuế này cũng phụ thuộc vào nhiều yếu tố, đòi hỏi Việt Nam phải có phản ứng chính sách vừa kịp thời vừa tổng thể trong đàm phán song phương, vừa tăng cường khai thác các hiệp định thương mại tự do (FTA) hiện có để cân bằng cán cân thương mại.

Tham tán thương mại, Thương vụ Việt Nam tại Mỹ Đỗ Ngọc Hưng

Ánh Ngọc

Nguồn KTĐT : https://kinhtedothi.vn/thuong-mai-viet-my-tiep-da-phat-trien-manh.934050.html