Thưởng thức thạch Mác Púp nơi núi rừng Cao Bằng

8 giờ trướcBài gốc

Du khách từ thành phố Hồ Chí Minh thưởng thức thạch Mác Púp tại chợ Trùng Khánh. Ảnh: Văn Tiệp

Hành trình từ rừng sâu đến món quà trên tay

Chuyến đi về xã Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng vào một ngày hè nắng nhẹ đưa tôi đến với một trải nghiệm khó quên. Qua lời giới thiệu của người bạn bản địa, tôi được biết về một loại thạch độc đáo mà chỉ vùng miền Đông tỉnh Cao Bằng mới có, loại thạch màu vàng nhạt, trong veo, khác hẳn với loại thạch đen thường thấy ở các địa phương khác. Thế là trong buổi chợ phiên tấp nập, tôi cùng hai người bạn mới quen ghé vào một quán nhỏ ven chợ để thưởng thức món đặc sản này.

Vừa nghe chúng tôi nói là chưa từng nếm thử thạch Mác Púp, cô chủ quán liền tươi cười giới thiệu: “Thạch này đặc sản vùng Trùng Khánh đấy, các cháu ạ. Ăn vừa mát, vừa bổ, mà lại hoàn toàn từ nguyên liệu thiên nhiên. Đảm bảo ăn một lần là nhớ mãi!”. Cô vừa nói, tay vừa thoăn thoắt múc từng cốc thạch vàng sánh, chan thêm chút nước đường phên và đá bào. Món ăn hiện ra trước mắt với vẻ ngoài hấp dẫn: màu vàng nhạt, trong suốt như hổ phách, cắt thành miếng nhỏ mềm mại, ẩn hiện dưới làn nước đường sóng sánh.

Miếng đầu tiên chạm môi đã thấy cái mát dịu lan tỏa khắp đầu lưỡi, tiếp đến là vị ngọt thanh, mộc mạc của đường phên, loại đường được nấu thủ công từ mật mía. Cái ngọt ấy không gắt, không ngấy mà như tan dần trong vị tươi mát của thạch, khiến tôi và các bạn phải gật gù khen ngợi. Chị Huyền, một du khách đến từ thành phố Hồ Chí Minh, vừa ăn vừa trầm trồ: “Trời ơi, sao món này ngon vậy, mát rượi luôn á!”. Rồi chị liền gọi thêm một cốc nữa, khoái chí đến mức muốn mua mang về làm quà.

Thấy chúng tôi hào hứng, cô chủ quán vui vẻ kể thêm về nguyên liệu làm nên món thạch độc đáo này, đó là quả Mác Púp (người địa phương còn gọi là thạch rừng). Đây là loại cây thân leo, sống cộng sinh trên thân các cây lớn, hoặc bám mình vào các vách núi đá vôi. Cây Mác Púp mọc tự nhiên, hoàn toàn không qua canh tác nhân tạo. Vào khoảng tháng 4 âm lịch, cây bắt đầu ra hoa, kết quả. Đến tầm tháng 7, người dân vào rừng hái quả, đem về phơi khô rồi đập ra lấy hạt nhỏ bên trong, trông như những hạt lúa có màu vàng nhạt. Phần “tinh túy” nhất chính là lớp nhựa bao quanh hạt, được xem là nguyên liệu để tạo thành món thạch mát lành.

Để chế biến thạch, người làm phải có kinh nghiệm nhất định để ước lượng tỷ lệ nước và hạt sao cho vừa đủ. Hạt Mác Púp sau khi rửa sạch sẽ được cho vào túi vải, rồi ngâm vào nước đun sôi để nguội, sau đó vò liên tục để chất nhựa tan ra, hòa vào nước. Quá trình vò có thể kéo dài hàng chục phút, đòi hỏi sự kiên nhẫn và khéo léo. Khi nước đã sánh lại và đủ độ, người ta để yên trong khoảng hai giờ để hỗn hợp đông thành thạch. Trong lúc chờ thạch se lại, người nội trợ sẽ tranh thủ nấu nước đường phên, có thể thêm vài lát chanh hoặc lá dứa để tăng hương vị và màu sắc.

Điều đặc biệt là món thạch này hoàn toàn không dùng phụ gia hay hóa chất. Chính vì vậy, ngoài việc là món ăn giải nhiệt hiệu quả trong những ngày hè oi ả, thạch Mác Púp còn được xem là một vị thuốc lành tính giúp thanh lọc cơ thể, làm mát gan, hỗ trợ tiêu hóa và mang lại cảm giác sảng khoái, nhẹ nhàng sau khi thưởng thức. Cũng vì thế mà món ăn này được nhiều người lớn tuổi, trẻ em và cả du khách yêu thích.

Từ món ăn dân dã đến sản phẩm tiềm năng

Hiện nay, ngoài việc bán tại các chợ phiên, nguyên liệu làm thạch Mác Púp, cụ thể là hạt Mác Púp khô, còn được người dân địa phương đóng gói để bán trên các sàn thương mại điện tử, phục vụ nhu cầu rộng rãi hơn của người tiêu dùng. Một số chị em yêu thích bếp núc đã mua về thử làm và chia sẻ lại cách làm trên mạng xã hội, góp phần giúp món ăn truyền thống này lan tỏa đến nhiều vùng miền khác trong cả nước.

Cốc thạch Mác Púp trông rất hấp dẫn bởi ngon mát mà giá lại rất rẻ. Ảnh: Văn Tiệp

Tuy nhiên, theo chia sẻ của người dân xã Trùng Khánh, cây Mác Púp hiện vẫn chỉ mọc tự nhiên, chưa được trồng đại trà, sản lượng thu hoạch phụ thuộc nhiều vào thời tiết và điều kiện rừng núi. Đây vừa là điểm độc đáo, vừa là thách thức nếu muốn phát triển thành sản phẩm hàng hóa quy mô lớn. Hiện nay, tỉnh Cao Bằng cũng đã thực hiện đề tài nghiên cứu và bảo tồn nguồn gen cây Mác Púp tại Cao Bằng do Học viện Nông nghiệp Việt Nam chủ trì. Hi vọng việc bảo tồn giống cây đặc sản Mác Púp sẽ thành công và giúp cho người dân có thêm nguồn thu nhập.

Mặc dù cây phân bố ở nhiều nơi trên địa bàn tỉnh Cao Bằng, nhưng chỉ ở Trùng Khánh, người dân mới có kinh nghiệm chế biến thành món thạch độc đáo. Nhờ vậy mà tên tuổi của thạch Mác Púp Trùng Khánh ngày càng được nhiều người biết đến. Không ít du khách khi đến đây đều tìm mua hạt Mác Púp về làm quà, vừa dễ bảo quản, vừa mang đậm dấu ấn vùng cao.

Chúng tôi rời chợ phiên Trùng Khánh khi mặt trời đã đứng bóng, trong lòng vẫn lâng lâng hương vị dịu mát của cốc thạch rừng giản dị. Cái nắng mùa hè như dịu bớt, cái ồn ã của phiên chợ như lùi xa sau vị ngọt thanh của đường phên, vị mát lạnh của thạch tan dần nơi đầu lưỡi. Món ăn ấy không chỉ làm dịu cơn khát, mà còn đánh thức trong mỗi người cảm xúc gắn bó với thiên nhiên, với đất trời vùng cao. Bởi thạch Mác Púp không chỉ là thức quà giải khát đơn thuần, mà còn là biểu tượng cho sự giao thoa giữa con người với núi rừng, giữa bản sắc văn hóa với sáng tạo đời thường.

Hy vọng rằng, trong tương lai không xa, thạch Mác Púp sẽ trở thành một sản phẩm đặc trưng mang thương hiệu của vùng đất Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng, được nhiều người biết đến và yêu mến, góp phần gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa bản địa đặc sắc của miền non nước.

Nguyễn Văn Tiệp

Nguồn Biên Phòng : https://bienphong.com.vn/thuong-thuc-thach-mac-pup-noi-nui-rung-cao-bang-post493046.html