Tiếng khèn Mông ấm lòng của người nghệ nhân tâm huyết trên đỉnh Pú Súa

4 giờ trướcBài gốc

Hơi thở của núi rừng

Ở tuổi ngoài 60, nghệ nhân Hầu Phái Sếnh vẫn miệt mài bên những ống nứa, miếng gỗ, thanh đồng để chế tác khèn Mông. Ông không chỉ thành thạo diễn xướng khèn, sáo, đàn môi, mà còn nổi tiếng với kỹ thuật chế tác tinh xảo, được nhiều người Mông trong và ngoài xã tìm đến học hỏi.

Trên đỉnh Pú Súa gió lộng, tiếng khèn của ông cất lên, khi thì rộn rã như hội mùa Xuân, lúc lại da diết như tiếng gọi của núi rừng vọng về.

Để làm được sáo Mông, khèn Mông, đòi hỏi nghệ nhân phải rất tỉ mỉ.

Nghệ nhân Hầu Phái Sếnh kể rằng, chiếc khèn đã gắn bó với ông từ thuở thiếu thời. Lúc đó, thấy các bậc cao niên trong bản biểu diễn khèn trong những ngày hội, ông mê mẩn lắng nghe và dần tập thổi theo. “Ngày ấy, cứ thấy tiếng khèn vang lên là tôi lại chạy đến xem. Tôi nghĩ mình phải học cho bằng được. Lúc mới tập, khèn nặng và khó điều khiển lắm, thổi mãi chẳng ra tiếng. Nhưng càng khó thì càng thích. Tôi học hỏi từ người đi trước, tự mày mò rồi dần dần thành thạo”, ông Sếnh nhớ lại.

Với người Mông, cây khèn, cây sáo không đơn thuần là nhạc cụ giải trí. Từ lúc con người cất tiếng khóc chào đời cho đến khi nhắm mắt xuôi tay, âm thanh của những nhạc cụ truyền thống này luôn hiện diện như một phần tất yếu của đời sống tâm linh. Khèn vừa là nhạc cụ, vừa là đạo cụ để trình diễn trong các lễ hội, vừa là nhạc khí thiêng kết nối cõi trần với thế giới tổ tiên. Bởi vậy, khèn Mông mang trong mình ý nghĩa thiêng liêng, hướng con người đến những khát vọng tốt đẹp và khích lệ họ vượt qua khó khăn trong cuộc sống.

Nghệ nhân Hậu Phái Sếnh biểu diễn

Nghệ nhân Hầu Phái Sếnh bảo, ngày trước, hầu như người đàn ông Mông nào cũng biết thổi khèn, nhưng để làm ra được cây khèn đẹp, âm thanh chuẩn mực thì không phải ai cũng làm được. Ông đã dành mấy chục năm để tìm tòi, lũy tích kinh nghiệm chế tác những cây khèn tinh xảo nhất. Đôi bàn tay gân guốc của ông có thể đo đạc, uốn nắn từng chi tiết nhỏ, sao cho âm thanh khèn vang xa và trong trẻo.

Đến nay, tiếng khèn của nghệ nhân Hầu Phái Sếnh đã trở thành “thương hiệu” trong các dịp lễ hội, hội thi, hội thao của xã Mường Ảng. Ông thường được mời trình diễn trong các sự kiện văn hóa lớn của địa phương, của tỉnh, góp phần giới thiệu bản sắc văn hóa Mông đến với du khách. Nhiều người trong bản Pú Súa vẫn nhớ những dịp Tết vừa qua, tiếng khèn của ông vang vọng trên đỉnh núi, hòa cùng tiếng cười nói của bà con, tạo nên không khí đoàn kết, ấm áp.

Truyền lửa cho thế hệ kế cận

Nghệ nhân Hậu Phái Sếnh dạy học trò cách làm khèn Mông

Điều làm người dân trong vùng trân quý ở nghệ nhân Hầu Phái Sếnh hơn cả là tâm huyết truyền dạy. Nhận thấy lớp trẻ ngày càng ít người biết sử dụng khèn, sáo, ông đã mở các lớp dạy miễn phí cho mọi lứa tuổi. Lớp học của ông không cố định, có khi diễn ra ở sân nhà, có khi ở bãi đất rộng đầu bản, tùy điều kiện thuận lợi. Thời gian học cũng linh hoạt, chủ yếu vào thứ bảy, chủ nhật, thậm chí cả buổi tối ngày thường.

Đến nay, hàng trăm học trò đã được ông chỉ dạy tận tình. Trong số đó, có những cậu bé 15 tuổi mới tập làm quen với nhạc cụ, cũng có những người trung niên ngoài 50 tuổi muốn học để hiểu hơn về truyền thống dân tộc.

Anh Hậu A Sở, một học trò của ông chia sẻ: “Trước đây, tôi chỉ biết nghe khèn chứ không biết thổi. Nhờ Nghệ nhân ậu Phái Sếnh chỉ bảo, giờ tôi đã có thể biểu diễn trong các dịp lễ hội của bản. Quan trọng hơn là tôi thấy mình thêm yêu văn hóa Mông và muốn góp phần giữ gìn nét đẹp này cho con cháu mai sau”.

Không chỉ dạy biểu diễn, ông còn truyền đạt cách chế tác nhạc cụ. Ông kiên nhẫn chỉ cho học trò từng bước chọn ống nứa, khoan lỗ, uốn thanh đồng, ghép các bộ phận sao cho cây khèn vừa đẹp vừa vang. Nhiều học trò của ông hiện đã tự làm được khèn và trở thành “hạt nhân” gìn giữ văn hóa Mông ở các bản làng khác.

Ngoài vai trò nghệ nhân, ông Hầu Phái Sếnh còn được biết đến là người có uy tín trong cộng đồng. Bất kể công việc gì, ông đều gương mẫu đi đầu. Ông tích cực phối hợp với các tổ chức đoàn thể của bản vận động bà con chấp hành chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật Nhà nước; gìn giữ an ninh trật tự; xây dựng đời sống văn hóa lành mạnh.

Ông chia sẻ: “Đưa chủ trương của Đảng đến với dân đã khó, để bà con hiểu và làm theo còn khó hơn. Mình phải làm trước, nói ít nhưng làm nhiều để mọi người tin và noi theo. Nếu mình chỉ nói suông thì chẳng ai nghe”.

Nhờ sự gương mẫu đó, tiếng nói của ông luôn có trọng lượng trong bản. Người dân tin tưởng tìm đến ông để nhờ tư vấn mỗi khi có việc hệ trọng. Ông cũng là cầu nối quan trọng giữa chính quyền và bà con, góp phần củng cố khối đại đoàn kết dân tộc.

Những nỗ lực của nghệ nhân Hầu Phái Sếnh đã được cấp ủy, chính quyền địa phương ghi nhận. Ông nhiều lần được biểu dương, khen thưởng vì có thành tích trong phong trào xây dựng đời sống văn hóa và bảo tồn bản sắc dân tộc. Năm 2022, ông đã được phong tặng danh hiệu nghệ nhân ưu tú trong lĩnh vực phi vật thể với các loại hình năm giữ gồm: Nghệ thuật trình diễn dân gian, tri thức dân gian, chế tác và sử dụng nhạc cụ (khèn, sáo, đàn môi) của người Mông.

Dẫu vậy, với nghệ Nhân Hậu Phái Sếnh, phần thưởng lớn nhất chính là khi nghe tiếng khèn Mông vẫn vang vọng trên đỉnh Pú Súa, chứng tỏ văn hóa truyền thống chưa bị mai một. Ông tâm sự: “Tôi chỉ mong sao lớp trẻ biết yêu tiếng khèn, tiếng sáo như tôi đã từng yêu. Khi đó, dù mình không còn, tiếng khèn Mông vẫn sẽ còn mãi với núi rừng”.

Câu chuyện về nghệ nhân Hầu Phái Sếnh không chỉ là câu chuyện về một người say mê với khèn Mông, mà còn là minh chứng cho sức sống bền bỉ của văn hóa dân tộc. Từ những lớp học giản dị nơi bản làng, từ những tiếng khèn ngân vang giữa núi rừng, ông đã góp phần bảo tồn một di sản quý báu của đồng bào Mông Điện Biên. Và trên đỉnh Pú Súa hôm nay, mỗi khi tiếng khèn của ông cất lên, núi rừng như cũng hòa nhịp, ngân vang cùng niềm tự hào về bản sắc văn hóa ngàn đời.

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/doi-song-van-hoa/tieng-khen-mong-am-long-cua-nguoi-nghe-nhan-tam-huyet-tren-dinh-pu-sua-20250804164757440.htm