Phát biểu khai mạc, bà Tô Thị Thu Hương, Giám đốc Trung tâm Chứng thực điện tử quốc gia (NEAC - Bộ Khoa học và Công nghệ) nhấn mạnh công chứng điện tử là một bước chuyển mình quan trọng để xây dựng Chính phủ điện tử, phát triển kinh tế số và xã hội số. “Trong kỷ nguyên mà dữ liệu trở thành tài nguyên mới, việc đảm bảo niềm tin số là điều kiện tiên quyết. Chữ ký số và dịch vụ tin cậy không chỉ là công cụ kỹ thuật mà còn là nền tảng để định hình các giao dịch điện tử an toàn”, bà Hương nói.
Theo NEAC, mục tiêu đến cuối năm 2025, 50% người dân trưởng thành sẽ có chữ ký số. Với vai trò là tổ chức RootCA quốc gia, NEAC cam kết đồng hành cùng các cơ quan, đơn vị để thúc đẩy ứng dụng chữ ký số trong công chứng, góp phần hình thành môi trường giao dịch minh bạch và an toàn.
Bà Tô Thị Thu Hương, Giám đốc Trung tâm Chứng thực điện tử quốc gia (NEAC - Bộ Khoa học và Công nghệ).
Luật Giao dịch điện tử 2023 đã khẳng định chữ ký số có giá trị pháp lý tương đương chữ ký tay trong giao dịch truyền thống. Luật Công chứng 2024 quy định văn bản công chứng điện tử có hiệu lực ngay khi được ký bằng chữ ký số của công chứng viên và tổ chức hành nghề công chứng. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng cho việc triển khai công chứng điện tử tại Việt Nam.
Theo ước tính, Việt Nam hiện có khoảng 8 triệu hồ sơ công chứng mỗi năm. Nếu được triển khai đồng bộ, công chứng điện tử có thể giúp xã hội tiết kiệm hàng trăm tỷ đồng chi phí lưu trữ và xử lý giấy tờ.
Ngoài việc tiết kiệm chi phí, công chứng điện tử còn mang lại nhiều lợi ích thiết thực. Người dân có thể công chứng một số loại văn bản trực tuyến ngay tại nhà, giảm thời gian đi lại và nhận kết quả gần như ngay lập tức sau khi công chứng viên ký số. Mỗi văn bản đều kèm chữ ký số và dấu thời gian, cho phép kiểm tra trực tuyến để bảo đảm tính xác thực, minh bạch và hạn chế nguy cơ giả mạo hay hư hỏng. Đặc biệt, văn bản công chứng điện tử có thể liên thông trực tiếp với các thủ tục đăng ký kinh doanh, giao dịch bất động sản, ngân hàng…, giúp giảm trùng lặp hồ sơ và tạo thuận lợi tối đa cho người dân và doanh nghiệp.
Bà Nguyễn Thị Thơ, Phó chủ tịch Hiệp hội Công chứng viên Việt Nam cho rằng công chứng vốn là dịch vụ tư pháp phòng ngừa, góp phần bảo đảm an toàn pháp lý cho giao dịch dân sự, thương mại, bất động sản. Khi được chuyển đổi sang môi trường số, công chứng không những giữ vững vai trò phòng ngừa tranh chấp, mà còn trở thành cầu nối quan trọng đảm bảo tính xác thực và toàn vẹn cho hợp đồng, giao dịch điện tử.
Dù có nhiều lợi ích, quá trình triển khai công chứng điện tử cũng đặt ra nhiều thách thức. Theo bà Lê Thị Mỹ Hạnh (NEAC), giao dịch trong lĩnh vực công chứng đòi hỏi mức độ an toàn pháp lý cao, trong khi thực tế vẫn tồn tại các nguy cơ giả mạo giấy tờ, mạo danh các bên liên quan, hoặc tranh chấp về thời điểm có hiệu lực của văn bản công chứng.
Ông Đào Duy An, Tổng Thư ký Hiệp hội Công chứng viên Việt Nam cho biết hiện nay việc ứng dụng cơ sở dữ liệu công chứng còn phân tán, thiếu đồng bộ, nhiều nơi sử dụng công nghệ đã lạc hậu. Sau khi sáp nhập địa giới hành chính, tình trạng này càng bộc lộ bất cập, cản trở việc liên thông dữ liệu.
“Một trong những vướng mắc lớn là công chứng viên chưa có cơ chế một cửa để truy cập đồng bộ dữ liệu dân cư, hộ tịch, đất đai, doanh nghiệp. Đây là yêu cầu cấp thiết để bảo đảm hoạt động công chứng điện tử hiệu quả”, ông An nhấn mạnh.
Toàn cảnh hội thảo.
Theo ông An, cần sớm ban hành quy định thống nhất về hồ sơ công chứng điện tử; quy định rõ ràng thẩm quyền và trình tự chuyển đổi giữa văn bản công chứng điện tử và văn bản giấy để tránh tranh chấp. Đồng thời, phải xây dựng cơ chế pháp lý cho trục kết nối dữ liệu thống nhất, vừa bảo đảm quyền khai thác thông tin của công chứng viên, vừa giữ gìn quyền riêng tư cá nhân.
Ngoài ra, việc bảo đảm an toàn thông tin và an ninh mạng ở cấp độ cao là điều kiện bắt buộc, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý, hiệp hội nghề nghiệp và doanh nghiệp công nghệ.
Các chuyên gia tại hội thảo đều thống nhất để công chứng điện tử đi vào đời sống, phải có sự chung tay của nhiều bên. Nhà nước tạo hành lang pháp lý, hiệp hội nghề nghiệp định hướng, còn doanh nghiệp công nghệ và các tổ chức cung cấp dịch vụ chữ ký số (CA) trực tiếp triển khai giải pháp.
Đại diện một số doanh nghiệp CA cho biết họ sẵn sàng đồng hành, từ việc cung cấp nền tảng chữ ký số, dịch vụ tin cậy, đến đào tạo kỹ năng cho công chứng viên.
Linh Nguyễn