Đại biểu tham quan, tìm hiểu một mô hình dây chuyền sản xuất thông minh tại một hội thảo liên quan mới đây.
Còn nhiều trở ngại, thách thức
Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội doanh nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh (HUBA) Nguyễn Phước Hưng cho biết: Sau khi mở rộng không gian kinh tế, thành phố và vùng phụ cận đang sở hữu tiềm lực rất lớn: Hơn 43.000 doanh nghiệp công nghiệp, chiếm hơn 28% cả nước; 90 khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao với gần 32% tổng quỹ đất công nghiệp cả nước. Không gian kinh tế rộng mở này là bệ phóng để hình thành các cụm công nghiệp công nghệ cao liên vùng, thúc đẩy chuỗi cung ứng thông minh. Tầm nhìn quy hoạch đến năm 2050, thành phố sẽ có 105 khu công nghiệp với tổng diện tích hơn 49.000 ha. Đây sẽ là cơ hội lịch sử để thành phố định hình lại toàn bộ cấu trúc lĩnh vực công nghiệp; chuyển hướng phát triển công nghiệp công nghệ cao, công nghiệp có hàm lượng chất xám và giá trị gia tăng cao, tạo động lực mới cho tăng trưởng kinh tế-xã hội bền vững hơn. Trong đó, AI được xác định là công nghệ nền tảng để thành phố sớm đạt mục tiêu chiến lược: Trở thành trung tâm công nghiệp công nghệ cao của khu vực.
Tuy nhiên, cơ hội lớn luôn đi kèm thách thức lớn. Thành phố vẫn đang đối mặt với vấn đề hạ tầng kết nối chưa đồng bộ, chi phí logistics còn cao, năng suất lao động và tỷ lệ nội địa hóa thấp. Trong khi đó, áp lực từ tự động hóa và cạnh tranh quốc tế đang đè nặng lên các mô hình sản xuất công nghiệp truyền thống. Chính vì vậy, “chuyển đổi kép” - vừa số hóa để thông minh, vừa xanh hóa để bền vững - không còn là lựa chọn nữa, mà là yêu cầu bắt buộc. Các doanh nghiệp cần đưa công nghệ tiên tiến vào quản trị sản xuất và các khu công nghiệp truyền thống cần được chuyển đổi sang mô hình sinh thái, thông minh. Tuy vậy, phần lớn các doanh nghiệp sản xuất nhỏ tại Việt Nam nói chung và thành phố nói riêng khó tiếp cận và ứng dụng giải pháp AI do hạn chế về nguồn lực. Theo ông Đỗ Hoàng Trung, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần tập đoàn IDEA, phần lớn doanh nghiệp sản xuất, chế biến, chế tạo ở Việt Nam vẫn đang ở mức tự động hóa cấp độ 1 hoặc 2 (bán tự động). Nguyên nhân chủ yếu là do các doanh nghiệp thiếu nguồn lực tài chính để đầu tư, thiếu nhân lực kỹ thuật, thiếu chuẩn hóa dữ liệu và kết nối hệ thống, chính sách hỗ trợ còn rời rạc và chưa hình thành được hệ sinh thái liên kết.
Cần những chính sách đột phá
Từ thực tế đó, ông Trung cho rằng, tự động hóa là con đường bắt buộc cho lĩnh vực sản xuất-chế tạo ở Việt Nam. Tự động hóa là điểm khởi đầu của sản xuất thông minh, doanh nghiệp cần xem tự động hóa là chiến lược sống còn. Tự động hóa sẽ mang lại nhiều lợi ích cho doanh nghiệp như: Tăng năng suất, giảm lỗi (sai sót), tiết kiệm năng lượng và nguyên liệu, ổn định hoặc nâng cao chất lượng sản phẩm… Theo ông Trung, để tự động hóa và sản xuất thông minh thành công, doanh nghiệp cần chuẩn bị đáp ứng các yêu cầu: Chiến lược và lộ trình rõ ràng với mục tiêu cụ thể đối với từng giai đoạn; nguồn lực tài chính để lựa chọn giải pháp mua hoặc thuê thiết bị; nguồn nhân lực (kỹ sư vận hành, bảo dưỡng…); dữ liệu và hạ tầng số. Với lộ trình phù hợp, chính sách đồng bộ và quyết tâm đổi mới, khát vọng vươn mình, các doanh nghiệp Việt Nam hoàn toàn có thể làm chủ công nghệ và tiến tới tương lai sản xuất xanh, thông minh và bền vững.
Ở góc độ doanh nghiệp đã ứng dụng sản xuất thông minh thành công, bà Lâm Thúy Ái, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Mebi Farm chia sẻ, sau khi đầu tư mạnh vào tự động hóa, AI, internet vạn vật (IoT), chuyển đổi số, xây dựng nông trại và nhà máy thông minh, công tác quản trị đã được dựa trên dữ liệu thay vì cảm tính, quá trình ra quyết định nhanh, chính xác và minh bạch hơn. Cùng với đó, hiệu suất làm việc của doanh nghiệp tăng khoảng 30%, chi phí quản lý giảm 20%, chỉ số tồn kho gần như bằng 0… Đặc biệt, nhờ minh bạch hóa dữ liệu, công ty đã đạt được các chứng nhận quan trọng ISO 22000:2018 và GMP-WHO, đủ điều kiện tham gia các chuỗi cung ứng hiện đại. Còn Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty TNHH Việt Thắng Jean Phạm Văn Việt cho biết: Công ty đã ứng dụng công nghệ để tự động hóa toàn diện, từ sản xuất đến bán hàng, xây dựng nhà máy thông minh được hơn 10 năm nay. Đồng thời, cấu trúc lại toàn bộ chuỗi giá trị để đạt chuẩn xanh toàn cầu. Nhà máy thông minh phải bắt đầu từ chuỗi giá trị xanh; phải được xây dựng trên nền tảng số, dữ liệu xanh và minh bạch, cùng năng lượng sạch.
Theo Phó Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Nhựa Bình Minh Nguyễn Thanh Quan, trong bối cảnh thị trường có nhiều biến động bất lợi, cam kết Net Zero vào năm 2050 của Việt Nam…, công ty buộc phải đổi mới. Công ty xác định hai trụ cột chính. Trước hết là tự động hóa và số hóa, triển khai robot, áp dụng AI và IoT để tăng năng suất, tối ưu chi phí và bảo đảm chất lượng sản phẩm. Thứ hai là phải đi theo con đường phát triển bền vững. Đặc biệt, tích hợp tiêu chí ESG (môi trường, xã hội, quản trị) vào chiến lược phát triển. “Tự động hóa giúp nhà máy thông minh hơn, phát triển xanh giúp doanh nghiệp khác biệt hơn. Tuy nhiên, doanh nghiệp cần tạo được đội ngũ nhân lực đủ năng lực để làm chủ công nghệ”.
Ở bình diện chung, đại diện HUBA, ông Hưng kiến nghị: Thành phố cần tận dụng các cơ chế, chính sách đặc thù theo Nghị quyết số 98/2023/QH15, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, áp dụng “luồng xanh” (ưu tiên) cho các dự án công nghiệp chiến lược, đồng thời cần có chính sách ưu đãi đột phá về thuế, đất đai và tín dụng cho các doanh nghiệp đi đầu.
HOÀNG LIÊM