Tìm 'sức sống' mới cho di tích

44 phút trướcBài gốc

Di tích Cột cờ Thủ Ngữ bên sông Sài Gòn sẽ được “thắp sáng” và trở thành điểm check-in của TPHCM vào dịp Tết năm nay. Ảnh: Sở Du lịch TPHCM

“Thắp sáng” di tích

Khi thời điểm Tết Dương lịch 2026 đang đến gần, TPHCM liên tiếp tổ chức khánh thành và đưa vào vận hành các hệ thống chiếu sáng kiến trúc cho 6 công trình di sản, kiến trúc bao gồm: Cột cờ Thủ Ngữ, Cầu Mống, Nhà Thiếu nhi thành phố, Chợ Bến Thành, Bảo tàng TPHCM và Bảo tàng Tôn Đức Thắng. Đây không chỉ là công trình trọng điểm thuộc chương trình phát triển chiếu sáng đô thị của TPHCM giai đoạn 2020 - 2030, đồng thời còn là kỳ vọng của liên ngành văn hóa, du lịch thành phố để tối ưu hóa các di sản, di trúc cho ngành công nghiệp “không khói”.

Theo Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng hạ tầng đô thị thành phố, việc “thắp sáng” 6 công trình di sản, kiến trúc, với tổng mức đầu tư gần 50 tỷ đồng từ ngân sách thành phố, được kỳ vọng sẽ kích cầu du lịch, dịch vụ vào dịp cuối năm, cận Tết. Các công trình chiếu sáng được khởi công từ ngày 12/6 với thời gian thi công dự kiến 210 ngày, trong đó toàn bộ hạng mục lắp đặt chiếu sáng đã hoàn thành sớm hơn kế hoạch để kịp cho người dân vui chơi, thưởng lãm ngay từ dịp Tết Dương lịch năm nay. Tiến độ triển khai đã vượt dự kiến nhờ sự nỗ lực của nhà thầu và phối hợp chặt chẽ giữa các đơn vị quản lý di sản.

Ghi nhận của phóng viên, tại các điểm thi công chiếu sáng di sản, kiến trúc, những hình ảnh mới nhiều màu sắc, ánh sáng, đã gây thích thú cho du khách và người dân thành phố. Bà Lưu Thị Huệ (53 tuổi, phường Phú Thọ Hòa) có dịp thăm quan Cột cờ Thủ Ngữ, cạnh bên công viên bến Bạch Đằng (phường Sài Gòn) đã không khỏi bất ngờ, chia sẻ: “Trước kia nơi này tối tăm, giờ thì nhờ hệ thống đèn thắp sáng xuyên đêm, đã thật sự rực rõ, hoành tráng hơn vào ban đêm. Người dân vừa đi bộ, vừa chụp ảnh, ngắm sông Sài Gòn và có thể lưu lại những hình ảnh đẹp của thành phố năng động”.

Không chỉ tạo cảnh quan ấn tượng, việc chiếu sáng nghệ thuật còn mở ra cách tiếp cận mới với các địa điểm văn hóa. Bảo tàng TPHCM dự kiến sẽ trở thành điểm hẹn cho hoạt động triển lãm, văn hóa và du lịch ban đêm. Trong khi đó, Nhà Thiếu nhi thành phố trở nên nổi bật hơn trong không gian trung tâm; Cầu Mống là một biểu tượng kiến trúc cũng sẽ được trang hoàng như “khoác áo ánh sáng” như ở nhiều đô thị văn minh trên thế giới. Theo bà Đoàn Thị Trang - Giám đốc Bảo tàng TPHCM, việc thắp sáng cho di tích, kiến trúc, di sản là điểm nhấn quan trọng giúp tôn vinh giá trị của di tích kiến trúc nghệ thuật thành phố. “Chúng tôi sẽ tiếp tục gìn giữ và phát huy giá trị để người dân và du khách được thưởng thức văn hóa tốt hơn”. Đặc biệt, các hiệu ứng lan tỏa rất rõ khi “ánh sáng được thắp lên khiến khu vực di tích sẽ trở nên lung linh và ấn tượng về đêm”.

Ngoài ra, nhiều chuyên gia, nhà văn hóa cũng đánh giá cảm quan tốt về hiệu ứng của chủ trương “thắp sáng di sản” của TPHCM, đồng thời nhìn nhận, hệ thống chiếu sáng mới không chỉ nâng cao thẩm mỹ đô thị mà còn góp phần quảng bá hình ảnh TPHCM, tạo không gian sinh hoạt cộng đồng hấp dẫn, tăng hoạt động tham quan và du lịch về đêm.

Di sản không ngủ yên

Những năm gần đây, TPHCM xác định bảo tồn di tích không chỉ là giữ lại những mảng tường cũ hay ký ức vàng son, mà là tạo ra giá trị mới từ ký ức đô thị. Điển hình, đối với di tích lịch sử Bót Catinat, tức tòa nhà 164 Đồng Khởi (phường Sài Gòn), nhiều nhà văn hóa nhấn mạnh là chứng tích hiếm hoi gắn với cuộc kháng chiến chống Pháp, cần được bảo tồn, gìn giữ. Không những vậy, đây còn là nơi lưu giữ nhiều dấu ấn về cấu trúc đô thị thuộc địa đầu tiên ở Đông Dương.

Ông Nguyễn Minh Nhựt - Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao TPHCM cho biết, công trình Bót Catinat đang được lập hồ sơ khoa học để đề nghị xếp hạng di tích. So với việc chỉ giữ lại trụ sở cũ, TPHCM định hướng biến nơi đây thành “di sản trong công sở” để vừa duy trì chức năng cơ quan quản lý nhà nước, vừa mở ra cánh cửa để cộng đồng tiếp cận lịch sử.

Trong khi đó, đối với những nhân chứng từng bị giam cầm tại Bót Catinat thì những ký ức về việc bị tra tấn, thẩm vấn thời thuộc địa, đến nay được sống dậy bởi thông điệp lớn hơn: ký ức không ngủ yên, nhưng nếu biết cách đánh thức, nó có thể trở thành nguồn lực tinh thần, giáo dục và thậm chí là kinh tế.

Nếu được xếp hạng và cải tạo đúng hướng, Bót Catinat có thể trở thành điểm đến văn hóa - lịch sử của thành phố, tương tự mô hình Nhà tù Hỏa Lò (Hà Nội) hay Bảo tàng Chứng tích chiến tranh TPHCM - những nơi khai thác du lịch hiệu quả từ di tích.

Không chỉ Bót Catinat, ngôi nhà 113A Đặng Dung - từng là cơ sở bí mật của biệt động Sài Gòn trong nội đô - cũng đang được nghiên cứu, đề nghị xếp hạng để bảo tồn và khai thác. Tại đây, dưới vỏ bọc quán cà phê, cơm tấm, các chiến sĩ cách mạng từng xây dựng đường hầm, hộp thư mật phục vụ liên lạc chiến đấu. Việc phục dựng, khai thác điểm di tích này thành không gian tham quan, giáo dục truyền thống được xem là “đánh thức một địa chỉ lịch sử thầm lặng”.

Theo PGS.TS Hà Minh Hồng - Phó Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử TPHCM, nhìn rộng hơn ở khía cạnh đa ngành thì thành phố đang triển khai đồng bộ nhiều dự án bảo tồn các di sản lịch sử, kiến trúc có giá trị, từ biệt thự cổ, cơ sở cách mạng đến các trụ sở hành chính cũ. Các hội thảo, tọa đàm khoa học gần đây cũng liên tục diễn ra nhằm thu thập tư liệu, hoàn thiện hồ sơ di tích, đồng thời tìm hướng khai thác phù hợp. Cũng theo nhà nghiên cứu này, điểm chung là TPHCM muốn biến di sản thành nguồn lực phát triển.

Trong khi đó, bà Lê Tú Cẩm - nguyên Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao TPHCM đánh giá tài sản di tích không chỉ mang giá trị tinh thần mà có thể tạo ra giá trị kinh tế lớn nếu biết tổ chức khai thác. Kinh nghiệm quốc tế cũng cho thấy nhiều tòa nhà cổ tại châu Âu vẫn là trụ sở công quyền, nhưng mở cửa cho khách tham quan, giữ được bản sắc mà vẫn tạo nguồn thu.

Sáu công trình được “thắp sáng” trong dịp Tết Dương lịch kéo dài đến Tết Nguyên đán 2026 sẽ trở thành những điểm dừng chân mới của người dân và du khách tại trung tâm thành phố. Trong chiến lược tìm lại sức sống cho các di sản, di tích văn hóa, TPHCM hướng đến mục tiêu đánh thức các di để không chỉ giúp các thiết chế văn hóa - lịch sử được gìn giữ, bảo tồn, mà còn muốn tiếp tục làm sống dậy các di sản, giúp chúng có đóng góp giá trị vào đời sống tinh thần và kinh tế của thành phố.

Thành Luân

Nguồn Đại Đoàn Kết : https://daidoanket.vn/tim-suc-song-moi-cho-di-tich.html