Tìm về giá trị Tết Trung thu xưa

2 giờ trướcBài gốc

Níu giữ nghề truyền thống

Làng Báo Đáp (ở Nam Định cũ, nay thuộc tỉnh Ninh Bình) nổi tiếng với nghề làm đồ chơi đèn ông sao và trống bỏi cho trẻ em ở Bắc Bộ xưa. Qua thăng trầm, đến nay, nghề làm đèn ông sao vẫn được duy trì, nhưng cả làng chỉ còn duy nhất gia đình nghệ nhân Nguyễn Đức Hưởng bám trụ với nghề làm trống bỏi.

Theo nhà nghiên cứu Trịnh Bách, nét đẹp tinh tế của văn hóa Việt thể hiện qua những món đồ chơi cổ truyền đủ sức hấp dẫn con trẻ giữa vô vàn đồ chơi hiện đại. Nguồn: NLĐ

Ở tuổi ngoài 60, ông Hưởng vẫn nhớ những thanh âm được nghe từ thuở nhỏ, mỗi dịp Trung thu: quay liền mạch như tiếng ve mùa hạ, quay chậm lại như tiếng chẫu chuộc đêm mưa… Thanh âm ấy như sợi dây níu nghệ nhân với nghề. Ông bảo tuy giá trị kinh tế thấp nhưng công việc này vẫn còn phù hợp giúp những người cao tuổi có thu nhập ngay tại quê nhà. Hơn nữa, giữ nghề cũng là cách góp phần duy trì một nét đẹp văn hóa dân gian thuần Việt.

Những ngày gần Tết Trung thu, trên căn gác nhỏ ở phố Hàng Than, khu phố cổ Hà Nội, vợ chồng nghệ nhân Nguyễn Văn Hòa - Đặng Hương Lan cũng tất bật với từng lớp giấy bồi lên khuôn xi măng bằng thứ hồ nấu từ bột sắn. Nghề làm mặt nạ giấy bồi đã theo họ gần nửa thế kỷ. Bà Lan chia sẻ, sống giữa “đất trăm nghề”, vợ chồng bà nhất quyết giữ nghề. Làm vì “đam mê, cứ còn sức khỏe là còn làm, không nghĩ gì đến lợi nhuận” và vì ý thức “phải giữ lấy nghề truyền thống”.

Giữa dòng chảy hối hả của cuộc sống hiện đại, có một hành trình tìm về giá trị Tết Trung thu xưa qua những món đồ chơi truyền thống. Ảnh: Minh Anh

Không chỉ nỗ lực đơn lẻ của các nghệ nhân, nhiều nhà văn hóa, nhà nghiên cứu cũng tìm về nhằm phục dựng đồ chơi Trung thu truyền thống. Như nhà nghiên cứu Trịnh Bách trong hơn một thập kỷ qua đã lùng sục các ngõ ngách, tìm đến xóm lồng đèn Phú Bình, TP. Hồ Chí Minh, nơi có những người thợ làng nghề Báo Đáp khi xưa đã di cư vào Nam từ năm 1954, để cùng họ cần mẫn tìm cách phục dựng nhiều mẫu đèn cổ đã thất truyền như đèn con thỏ, đèn con cua…

Sở dĩ ông dày công như vậy là bởi niềm tin rằng nét đẹp tinh tế của văn hóa Việt thể hiện qua những món đồ chơi cổ truyền sẽ đủ sức hấp dẫn con trẻ giữa vô vàn đồ chơi hiện đại.

Trở lại phong vị Tết Trung thu xưa

Gần đây, khi các giá trị văn hóa truyền thống ngày càng được quan tâm, mặt hàng đồ chơi Trung thu được làm thủ công cũng dần tìm lại vị thế vốn có . Nhà nghiên cứu văn hóa Trịnh Bách phấn khởi: “Sau bao nhiêu năm vắng bóng, bây giờ hình ảnh đồ chơi Trung thu truyền thống đã được nhiều người biết đến hơn, tìm hiểu nhiều hơn. Có ở làng nghề những ngày này mới thấy xóm làm đèn rôm rả đến thế nào…”

Cùng với hành trình níu giữ di sản gắn với Tết Trung thu xưa là sự trở lại của bầu không khí Trung thu phản ánh nhu cầu kết nối sâu sắc với các giá trị truyền thống. Nhiều sự kiện, dự án văn hóa giúp mọi người được “thưởng thức” và hiểu về Trung thu trong văn hóa Việt. Như triển lãm Trăng ta tại đình Kim Ngân (Hà Nội) tái hiện ký ức bằng trưng bày đầu sư tử Bắc Bộ được phục dựng công phu bởi nhà nghiên cứu mỹ thuật Kevin Vương. Các workshop thủ công như làm lồng đèn, nặn tò he, làm mặt nạ giấy bồi, làm tiến sĩ giấy… cũng được tổ chức ở Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Hội An…

Tại sao người Việt có xu hướng tìm về Trung thu xưa một cách mạnh mẽ đến vậy? Theo TS Bùi Ngọc Quang, Phó Giám đốc Phụ trách Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam, câu trả lời nằm sâu trong tâm thức và cội rễ văn hóa. Tết Trung thu hay còn gọi là Tết Đoàn viên, dịp để gia đình sum họp, thể hiện sự gắn kết và yêu thương. Trong xã hội hiện đại, đây là dịp đặc biệt để ông bà, cha mẹ ôn lại ký ức tuổi thơ và chia sẻ những câu chuyện, hiểu biết của mình cho con cháu, từ đó góp phần quan trọng bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc trong xã hội đương đại. Việc thưởng thức phong vị Trung thu truyền thống, cùng nhau chơi các trò chơi dân gian, làm đèn ông sao, phá cỗ trông trăng… chính là một phương thức thực hành văn hóa, để qua đó hiểu hơn về cội nguồn và củng cố bản sắc Việt.

Như nhà nghiên cứu Trịnh Bách chiêm nghiệm: Bao nhiêu năm qua, vì lý do đời sống xã hội thay đổi làm cho truyền thống mai một. Nhưng trong tâm khảm của nhiều người, không khí Trung thu vẫn còn. Trong phần nào tiếc nuối, nhìn lại những chiếc lồng đèn cổ truyền, có lẽ người ta sẽ biết được ít nhiều về không khí Trung thu mà người Việt bao đời đã trải qua, đắm mình trong đó. Để rồi, hành trình trở về với giá trị truyền thống hôm nay chính là nỗ lực để những thế hệ sau không chỉ biết về không khí ấy qua lời kể, mà còn được sống, được cảm nhận và tự hào về nó.

Khôi Nguyên

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/tim-ve-gia-tri-tet-trung-thu-xua-10389348.html