Tín chỉ carbon từ giao thông xanh: Cần cơ chế khuyến khích tư nhân nhập cuộc

4 giờ trướcBài gốc

TS. Nguyễn Phương Nam

* Theo ông, đề án chuyển đổi giao thông xanh của TP.HCM mở ra tiềm năng tạo nguồn thu từ tín chỉ carbon như thế nào?

- Việc TP.HCM có lộ trình chuyển đổi giao thông xanh sẽ mở ra cơ hội tạo nguồn thu mới, đó là một loại “hàng hóa” tín chỉ carbon tại Việt Nam. Có nghĩa, khi thay thế phương tiện chạy xăng, dầu bằng phương tiện điện, lượng phát thải giảm này sẽ được đo lường, quy đổi thành tín chỉ carbon và bán cho các doanh nghiệp phát thải lớn có nghĩa vụ cắt giảm lượng khí nhà kính (KNK) để đạt mục tiêu giảm phát thải.

Có thể lấy ví dụ với hệ thống Delhi Metro tại Ấn Độ. Từ năm 2012 đến 2018, dự án này đã bán được 3,55 triệu tín chỉ carbon, thu về hơn 195 triệu Rupee, tương đương 2,2 triệu USD. Đến năm 2021, tổng thu từ việc bán tín chỉ của họ đã đạt khoảng 3,3 triệu USD.

Với TP.HCM thử một phép tính đơn giản, nếu thay thế 400.000 xe máy xăng bằng xe điện. Giả sử mỗi xe giảm trung bình 0,7 tấn CO₂ mỗi năm, TP.HCM có thể giảm khoảng 280.000 tấn CO₂ tương đương (tương ứng với 280 nghìn tín chỉ cacbon Với giá tín chỉ carbon trên thị trường tự nguyện hiện từ 5-10 USD/tín chỉ (tùy cơ chế), Thành phố có thể tạo ra nguồn thu tiềm năng từ 1,4-2,8 triệu USD mỗi năm. Con số này sẽ còn cao hơn nếu tính thêm phần giảm phát thải từ xe buýt điện và hệ thống metro khi được vận hành một cách trơn tru hơn trong tương lai.

* Theo ông, có thể đưa giá trị này vào ngay khâu thiết kế dự án hạ tầng xanh để tăng hiệu quả đầu tư?

- Theo kinh nghiệm quốc tế, TP.HCM nên xem tín chỉ carbon là đồng lợi ích bên cạnh những lợi ích cốt lõi của dự án giao thông hiện đại đem lại. Để làm được điều đó, Thành phố cần đưa yếu tố chi phí để lập hồ sơ và đăng ký tạo tín chỉ cho dự án ngay từ giai đoạn thiết kế, lập kế hoạch dự án xanh nói chung, và dự án giao thông xanh nói riêng.

Làm được điều này cũng sẽ giúp TP.HCM thu hút thêm sự quan tâm của các nhà đầu tư tạo tác động, có khả năng huy động được vốn xanh, lôi kéo sự tham gia của nhà đầu tư tư nhân và gia tăng tính khả thi của các dự án hạ tầng xanh, đặc biệt trong bối cảnh các dự án này thường đòi hỏi vốn đầu tư ban đầu rất lớn, thời gian thu hồi vốn lâu.

TP.HCM hoàn toàn có cơ hội thu tín chỉ carbon từ các tuyến Metro

* Nhưng thực tế vẫn còn đối diện nhiều rào cản, nút thắt…?

- Nút thắt nằm ở quy định pháp luật. Cần xác định rõ ai sẽ là chủ thể đầu tư kinh phí cho phần tạo ra tín chỉ carbon và ai có quyền sở hữu, hưởng lợi từ nguồn lợi khi bán tín chỉ đó sau khi nó được tạo thành.

Nếu quyền sở hữu loại tài sản mới này không được rõ theo quy định pháp luật hoặc không có thỏa thuận trước đó giữa các chủ sở hữu, sẽ dễ xảy ra chồng chéo lợi ích giữa nhà đầu tư dự án ban đầu, đơn vị vận hành, cá nhân, tổ chức sử dụng cơ sở hạ tầng, phương tiện của dự án đó. Điều đó còn phức tạp hơn khi là các dự án cơ sở hạ tầng cho giao thông có nhiều hơn một nhà đầu tư cũng như có sự đóng góp của nhà nước, khiến sự tham gia của khu vực tư nhân còn nhiều hạn chế.

Về mặt thể chế chính sách, chúng ta đã có quy định như Nghị định 119/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 06/2022/NĐ-CP về giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ozon. Theo lộ trình dự kiến, từ tháng 6/2025 đến hết năm 2028 là giai đoạn vận hành thí điểm thị trường trao đổi hạn ngạch phát thải KNK và tín chỉ carbon. Tuy nhiên, làm thể nào để tạo ra hàng hóa đó thì hiện nay quy định pháp luật chưa thực sự rõ.

Ngoài ra, dự án tạo tín chỉ carbon còn gặp các rào cản khi đưa vào thực tiễn vì chưa có đơn vị, tổ chức nào hướng dẫn quy trình và cách thức để có được hàng hóa là tín chỉ carbon do tổ chức quốc tế hoặc trong nước ban hành trước khi nói đến hoạt động mua bán. Do đó, Thành phố nên cho những chính sách khuyến khích phát triển dự án tạo tín chỉ carbon do các tổ chức quốc tế ban hành trong khi đợi các đơn vị có năng lực và thẩm quyền tại Việt Nam cấp tín chỉ carbon.

Ngoài ra, việc thiếu dữ liệu phát thải đáng tin cậy, thiếu nhân lực đạt chuẩn quốc tế để thẩm định và chứng nhận, cùng chi phí công nghệ giám sát - tính toán giảm phát thải trong các dự án giao thông quy mô lớn cũng là nút thắt. Nếu không có MRV phù hợp (phương pháp đo lường, báo cáo và xác minh) việc đảm bảo tính minh bạch và độ tin cậy sẽ rất tốn kém.

* Ở các nước, vai trò của khu vực tư nhân đóng góp thế nào cho dự án? TP.HCM, thu hút sự tham gia của tư nhân nên triển khai ra sao, theo ông?

- Có thể nhìn sang kinh nghiệm Thái Lan: doanh nghiệp tư nhân tham gia các dự án PPP về giao thông xanh không chỉ góp vốn, mà còn mang theo công nghệ, kinh nghiệm xây dựng và năng lực vận hành những công trình quy mô lớn như metro hay xe buýt điện. Đồng thời, họ được hưởng lợi từ việc tạo tín chỉ carbon cho chính dự án đó. Mô hình này giúp Chính phủ giảm gánh nặng ngân sách, tận dụng sự linh hoạt của tư nhân trong các loại dự án mới chưa có tiền lệ, và chia sẻ rủi ro khi triển khai hạ tầng thiết yếu.

Để PPP thực sự hấp dẫn, Thành phố nên xây dựng chính sách coi tín chỉ carbon tạo ra từ dự án là phần lợi nhuận tăng thêm thuộc về tư nhân. Chính sách này vừa khuyến khích đầu tư, vừa thúc đẩy thị trường carbon nội địa vốn còn non trẻ, đồng thời mở ra kênh huy động tài chính khí hậu từ quốc tế thông qua các cơ chế như JCM, ITMO, CORSIA hay các cơ chế theo Điều 6 Thỏa thuận Paris. Việc tham gia các tiêu chuẩn tín chỉ tự nguyện quốc tế như Verra hay Gold Standard cũng giúp doanh nghiệp tích lũy kinh nghiệm, giảm chi phí vốn và rút ngắn thời gian phát triển dự án.

Khi lợi ích và vai trò của Nhà nước và tư nhân được xác định rõ, sẽ tạo động lực cho cả hai bên khai thác tối đa tiềm năng của các dự án giao thông xanh và hạ tầng xanh tạo tín chỉ carbon. Đồng thời, doanh nghiệp cũng thấy giá trị họ nhận được không chỉ là lợi nhuận mà còn ở danh tiếng, thương hiệu về trách nhiệm xã hội - môi trường.

Nếu một vài doanh nghiệp tiên phong triển khai thành công, hiệu ứng lan tỏa sẽ rất lớn: từ chỗ coi tín chỉ carbon là nguồn doanh thu bền vững, các nhà phát triển dự án sẽ chủ động tích hợp nguồn thu này ngay từ giai đoạn thiết kế.

* Cảm ơn ông!

Hưng Khánh

Nguồn DNSG : https://doanhnhansaigon.vn/tin-chi-carbon-tu-giao-thong-xanh-can-co-che-khuyen-khich-tu-nhan-nhap-cuoc-321004.html