TP.HCM già hóa dân số nhanh: Việc phải làm ngay, không thể chờ đợi

3 giờ trướcBài gốc

Người cao tuổi cần được chăm sóc ở viện dưỡng lão chất lượng. Ảnh: A.T.

Tại Hội thảo lấy ý kiến chuyên gia về xây dựng đề án phát triển hệ thống cơ sở chăm sóc người cao tuổi trên địa bàn TP.HCM do Sở y tế TP.HCM tổ chức ngày 26/12, PGS.TS Tăng Chí Thượng, Giám đốc Sở, cho biết con số 36 cơ sở dưỡng lão cho khoảng 1,6 triệu người cao tuổi không chỉ phản ánh sự thiếu hụt về hạ tầng chăm sóc, mà còn cho thấy thách thức lớn thành phố đang đối diện trong bối cảnh già hóa dân số diễn ra nhanh và sâu hơn dự báo.

Theo PGS Thượng, già hóa dân số không đơn thuần là một vấn đề nhân khẩu học, mà là bài toán tổng hợp, tác động trực tiếp đến hệ thống y tế, an sinh xã hội và công tác quản trị đô thị của thành phố trong hiện tại và tương lai gần.

"Việc phát triển hệ thống chăm sóc người cao tuổi, đặc biệt là các cơ sở dưỡng lão, cần được nhìn nhận như một cấu phần quan trọng trong chiến lược phát triển bền vững của TP.HCM, thay vì chỉ là những giải pháp mang tính tình thế hoặc triển khai rời rạc như hiện nay", PGS Thượng nhấn mạnh.

Tốc độ già hóa dân số TP.HCM vượt mốc dự báo

Theo số liệu được công bố tại hội thảo, Việt Nam đã chính thức bước vào giai đoạn già hóa dân số từ năm 2011. Tỷ lệ người từ 60 tuổi trở lên tăng từ 8,7% năm 2009 lên khoảng 11,9% vào năm 2019.

Đến năm 2024, cả nước có khoảng 14,2 triệu người cao tuổi, chiếm 13,9% dân số. Dự báo đến năm 2030, Việt Nam sẽ có gần 18 triệu người từ 60 tuổi trở lên, tương đương 17,5% dân số. Việt Nam được dự báo bước vào giai đoạn dân số già trong khoảng 2036-2038 và trở thành quốc gia có dân số siêu già vào năm 2050.

Đáng chú ý, quá trình này diễn ra rất nhanh. Việt Nam chỉ mất khoảng 26 năm để chuyển từ giai đoạn già hóa sang dân số già, một trong những tốc độ nhanh nhất thế giới, nhanh hơn nhiều so với các quốc gia phát triển như Pháp, Thụy Điển hay Mỹ.

Riêng tại TP.HCM, thành phố chính thức bước vào thời kỳ già hóa dân số từ năm 2017, khi tỷ lệ người từ 60 tuổi trở lên đạt 10,28%, tương đương gần 890.000 người. Dù khởi điểm muộn hơn cả nước, tốc độ già hóa tại TP.HCM lại diễn ra rất nhanh.

TP.HCM thiếu lượng lớn viện dưỡng lão. Ảnh: T.A.

Theo dữ liệu từ Cơ sở dữ liệu dân cư của Bộ Công an, tính đến hết ngày 30/11, TP.HCM có khoảng 1,6 triệu người từ 60 tuổi trở lên, chiếm khoảng 11% dân số, cao nhất cả nước về số lượng tuyệt đối.

Trong bối cảnh đó, hệ thống chăm sóc người cao tuổi của TP.HCM bộc lộ nhiều hạn chế. Toàn thành phố hiện chỉ có 36 cơ sở dưỡng lão, bao gồm cả công lập và ngoài công lập, với tổng năng lực tiếp nhận khoảng 3.200 người, một con số rất nhỏ so với nhu cầu thực tế.

Theo Sở Y tế TP.HCM, vấn đề không chỉ nằm ở số lượng, mà còn ở cơ cấu và chất lượng dịch vụ.

Thứ nhất, cung dịch vụ chưa theo kịp cầu. Các mô hình hiện nay vẫn chủ yếu là nuôi dưỡng tập trung, trong khi các loại hình linh hoạt như chăm sóc tại nhà, chăm sóc ban ngày, nhà ở có hỗ trợ, chăm sóc giảm nhẹ cuối đời còn rất hạn chế.

Thứ hai, hệ thống dưỡng lão còn phân mảnh, thiếu sự liên kết và điều phối theo địa bàn. Các cơ sở công lập, tư nhân và mô hình thiện nguyện chưa được kết nối thành một mạng lưới dịch vụ chăm sóc liên thông. Việc chuyển tiếp người cao tuổi từ bệnh viện về cộng đồng hoặc từ cơ sở dưỡng lão hiện vẫn thiếu quy trình chuẩn và đầu mối quản lý thống nhất.

Thứ ba, chất lượng dịch vụ và nguồn nhân lực chăm sóc là điểm nghẽn lớn. Đội ngũ điều dưỡng lão khoa, trợ lý chăm sóc, nhân viên phục hồi chức năng, tâm lý và công tác xã hội vừa thiếu, vừa chưa được đào tạo bài bản theo chuẩn nghề nghiệp chuyên biệt.

Thứ tư, cơ chế tài chính cho dưỡng lão chưa bền vững. Phần lớn chi phí chăm sóc hiện nay vẫn dựa vào sự tự chi trả của người dân, trong khi các cơ chế bảo hiểm chăm sóc dài hạn, chi trả theo mức độ phụ thuộc hay hỗ trợ cho nhóm yếu thế chưa được thiết kế đầy đủ.

Cuối cùng, chuyển đổi số trong lĩnh vực dưỡng lão vẫn chưa trở thành công cụ quản trị hệ thống. Thành phố chưa có bộ chỉ số chất lượng thống nhất, chưa có cơ sở dữ liệu dùng chung và các công cụ giám sát chất lượng, an toàn và phản hồi của người dân.

Không thể chờ đợi, cần một hệ sinh thái chăm sóc dài hạn

Theo PGS.TS Tăng Chí Thượng, trước thực trạng này, TP.HCM không thể tiếp tục tiếp cận dưỡng lão như một hoạt động phúc lợi đơn lẻ, mà cần chuyển sang mô hình hệ sinh thái chăm sóc dài hạn, phù hợp với kinh nghiệm của nhiều quốc gia phát triển.

Cụ thể, thành phố cần quy hoạch hệ thống dưỡng lão theo mô hình đa tầng dịch vụ, bao gồm chăm sóc tại nhà, chăm sóc ban ngày, nhà ở có hỗ trợ, cơ sở dưỡng lão - điều dưỡng và chăm sóc giảm nhẹ cuối đời.

"Cách tiếp cận này giúp người cao tuổi được chăm sóc đúng mức độ cần thiết, đúng thời điểm, đồng thời giảm tải cho các bệnh viện", PGS Thượng nhấn mạnh.

Song song đó là việc chuẩn hóa chất lượng dịch vụ, xây dựng bộ tiêu chuẩn cho từng loại hình dưỡng lão gắn với cơ chế kiểm định, đánh giá và công khai chất lượng, nhằm bảo vệ quyền lợi người cao tuổi.

Người cao tuổi cần được chăm sóc toàn diện, từ thể chất đến tinh thần. Ảnh: T.A.

Một trụ cột quan trọng khác là phát triển nguồn nhân lực chăm sóc người cao tuổi như một nghề nghiệp chuyên biệt, với hệ thống đào tạo, chứng chỉ hành nghề và lộ trình nghề nghiệp rõ ràng, tương tự mô hình Kaigo Fukushishi tại Nhật Bản.

Tại hội thảo, ThS Phạm Bình An, Viện phó Viện Nghiên cứu Phát triển TP.HCM, cho biết già hóa dân số là vấn đề liên ngành, kéo dài và mang tính động, không thể giải quyết trong một nhiệm kỳ hay bằng một chính sách đơn lẻ.

Các quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, Trung Quốc hay nhiều nước châu Âu đều cho thấy điểm chung là ưu tiên chăm sóc tại nhà và cộng đồng, tích hợp y tế - xã hội - an sinh, xây dựng cơ chế tài chính bền vững và ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số.

Từ các mô hình này, các chuyên gia rút ra những nguyên tắc cốt lõi gồm tài chính đa tầng, chia sẻ công - tư; chuyên nghiệp hóa nhân lực; phát triển hạ tầng đô thị thân thiện với người cao tuổi; và coi chuyển đổi số là công cụ quản trị hệ thống.

Trên cơ sở các phân tích và tham vấn, Sở Y tế TP.HCM đang chủ trì, phối hợp với các sở, ban, ngành tham mưu UBND TP.HCM xây dựng đề án phát triển hệ thống dưỡng lão TP.HCM giai đoạn 2025-2030 và những năm tiếp theo.

Đề án được kỳ vọng sẽ là khung pháp lý định hướng, giúp huy động nguồn lực, tăng cường phối hợp liên ngành và tổ chức triển khai hệ thống chăm sóc người cao tuổi một cách đồng bộ, bền vững, lấy người cao tuổi làm trung tâm.

Nguyễn Thuận

Nguồn Znews : https://znews.vn/tphcm-gia-hoa-dan-so-nhanh-viec-phai-lam-ngay-khong-the-tri-hoan-post1614361.html