Theo ghi nhận, tình trạng này diễn ra phổ biến trên địa bàn thành phố. Tại cầu cạn Phú Mỹ, một số khu vực gầm cầu chưa được rào chắn, dẫn đến việc đậu xe tự phát, tập kết rác thải và thậm chí là dựng nhà xưởng. Tương tự, tại cầu Him Lam, nhiều hộ dân ngang nhiên lấn chiếm gầm cầu để sinh sống, buôn bán và đốt rác.
Tại cầu Rạch Ông, nhiều xe máy để tự phát dưới gầm cầu, trong khi mạng lưới dây điện và cáp viễn thông chằng chịt gây mất an toàn. Riêng tại cầu Lò Gốm, không gian gầm cầu bị biến thành kho chứa vật tư và bãi tập kết chất thải xây dựng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến trật tự, an toàn giao thông và mỹ quan đô thị.
Sở Xây dựng TP.HCM khẳng định, tất cả các bãi giữ xe dưới gầm cầu này đều là tự phát và không được cấp phép. Dù đã có nhiều đợt xử lý, tình trạng tái lấn chiếm vẫn tiếp diễn. Hiện tại, chưa ghi nhận trường hợp nào gây tổn hại đến kết cấu hạ tầng đường bộ, nhưng nguy cơ cháy nổ luôn hiện hữu do việc tập kết vật liệu và rác thải tại các vị trí này.
Nhiều gầm cầu bị biến thành bãi giữ xe
Trước thực trạng trên, Sở Xây dựng TP.HCM cho biết sẽ phối hợp cùng Công an TP.HCM và UBND các địa phương để lập kế hoạch chi tiết, di dời toàn bộ các bãi giữ xe trái phép dưới gầm cầu trước ngày 30.10.2025. Các trường hợp vi phạm mới phát sinh cũng sẽ được xử lý dứt điểm trong cùng thời hạn.
Về lâu dài, TP.HCM đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch 550,96ha đất cho bãi đậu xe (Quyết định số 568/QĐ-TTg ngày 8.4.2013), nhưng đến nay mới chỉ thực hiện được 2,69ha, đạt 0,5% kế hoạch. Lý do chủ yếu là do khó khăn trong công tác giải phóng mặt bằng và quỹ đất hạn chế tại khu vực trung tâm. Sau khi sáp nhập địa giới, thành phố đang lập lại các đồ án quy hoạch chuyên ngành hạ tầng kỹ thuật phù hợp với điều kiện mới.
Theo Sở Xây dựng TP.HCM, nhu cầu đậu xe của người dân hiện rất lớn, trong khi thành phố lại thiếu các sân bãi thể thao, đặc biệt cho thanh thiếu niên. Do đó, việc tận dụng không gian dưới gầm cầu để làm bãi đậu xe hoặc sân sinh hoạt cộng đồng sẽ góp phần đáp ứng những nhu cầu thiết yếu này, đồng thời vẫn đảm bảo an toàn giao thông và mỹ quan đô thị nếu được quản lý chặt chẽ.
Từ đó, Sở Xây dựng TP.HCM đã kiến nghị Bộ Xây dựng báo cáo Quốc hội và Chính phủ xem xét sửa đổi Luật Đường bộ và Nghị định số 165/2024/NĐ-CP. Kiến nghị này đề xuất cho phép UBND cấp tỉnh được quyền quyết định việc sử dụng gầm cầu đường bộ cho mục đích công cộng, với điều kiện phải đảm bảo không ảnh hưởng đến kết cấu công trình, an toàn phòng cháy, chữa cháy, an ninh trật tự và giao thông.
Nguy cơ khi tận dụng gầm cầu làm bãi đỗ xe một cách thiếu khoa học
Việc tận dụng không gian trống dưới gầm cầu làm bãi đỗ xe là một giải pháp hữu hiệu để giải quyết nhu cầu đỗ xe cấp thiết tại các đô thị lớn của Việt Nam. Tuy nhiên, đằng sau lợi ích về mặt không gian là những rủi ro và hiểm họa tiềm tàng, đe dọa trực tiếp đến an toàn công cộng và môi trường đô thị.
Trước hết, rủi ro cháy nổ là mối lo ngại hàng đầu. Gầm cầu thường là nơi tập trung đông đúc các phương tiện như ô tô và xe máy, chứa một lượng lớn xăng dầu và vật liệu dễ bắt lửa. Chỉ một sự cố chập điện, một tàn thuốc hay bất cẩn nhỏ trong việc sửa chữa xe cũng có thể biến khu vực này thành một đám cháy lớn. Khi ngọn lửa bùng phát, nhiệt độ cao sẽ tác động trực tiếp lên kết cấu bê tông và thép của cây cầu, gây hư hại nghiêm trọng đến độ bền và tính an toàn của công trình giao thông trọng yếu.
Bên cạnh đó, việc biến gầm cầu thành bãi đỗ xe còn ảnh hưởng tiêu cực đến chính kết cấu cầu. Khói bụi, khí thải và hơi xăng dầu tích tụ lâu ngày có thể gây ăn mòn bê tông cốt thép, làm suy giảm tuổi thọ công trình. Đồng thời, sự rung động liên tục từ các phương tiện ra vào bãi xe cũng có nguy cơ tác động thêm lên nền móng và trụ cầu, gây rủi ro về lâu dài.
Các bãi xe này dễ gây xung đột dòng xe trong giao thông
Một khía cạnh đáng lo ngại khác là an toàn giao thông. Các bãi đỗ xe dưới gầm cầu thường nằm gần các trục giao thông chính, dễ gây xung đột dòng xe. Việc người dân tùy tiện ra vào, đi ngược chiều hay cắt ngang đường để tiện vào bãi xe sẽ làm tăng nguy cơ ùn tắc và tai nạn.
Ngoài những vấn đề trực tiếp, môi trường xung quanh cũng bị ảnh hưởng. Bãi xe tập trung lượng lớn xe cộ sẽ gây ra ô nhiễm tiếng ồn, khói bụi và mùi xăng dầu. Hơn nữa, những khu vực này có thể trở thành điểm nóng về mất vệ sinh, tệ nạn xã hội như trộm cắp hay cờ bạc, làm ảnh hưởng đến mỹ quan và an ninh khu vực đô thị. Trong mùa mưa, nếu bãi xe nằm ở vùng trũng, nguy cơ ngập lụt là rất cao.
Cuối cùng, công tác cứu hộ, cứu nạn sẽ gặp vô vàn khó khăn nếu có sự cố xảy ra. Không gian gầm cầu thường thấp và chật hẹp, khiến xe cứu hỏa không thể tiếp cận. Đồng thời, người dân bị mắc kẹt cũng khó tìm được lối thoát hiểm an toàn khi các bãi xe này không được thiết kế cho mục đích thoát hiểm khẩn cấp.
Vì vậy, việc tận dụng gầm cầu làm bãi xe cần hết sức thận trọng, phải có thiết kế phòng cháy chữa cháy đạt chuẩn, thoát hiểm rõ ràng và chỉ nên cho phép ở một số vị trí ít nhạy cảm (không phải gầm cầu lớn, cầu huyết mạch).
Bùi Tú