TP.HCM trước thời điểm quyết định của công nghiệp bán dẫn Việt Nam

2 giờ trướcBài gốc

Ngày 17.12.2025, tại TP.HCM, Cục Công nghiệp công nghệ thông tin thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM cùng Công ty SUN Edu tổ chức hội thảo “Xây dựng chính sách và giải pháp thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp bán dẫn Việt Nam”.

Đây là một trong những sự kiện đầu tiên tập trung phổ biến và làm rõ hệ thống chính sách mới dành cho ngành bán dẫn sau khi Chiến lược phát triển công nghiệp bán dẫn đến năm 2030, tầm nhìn 2050 và Luật Công nghiệp công nghệ số được ban hành.

Nhưng nếu chỉ nhìn hội thảo này như một hoạt động phổ biến chính sách, sẽ khó thấy hết ý nghĩa thực sự của nó. Bởi đằng sau các tham luận và phát biểu, một câu hỏi lớn đang được đặt ra một cách trực diện: khi chiến lược đã có, luật đã ban hành và ưu đãi đã rất rõ ràng, đâu sẽ là nơi biến những văn bản đó thành năng lực công nghiệp thực sự?

Trong câu hỏi ấy, TP.HCM không còn đứng ở vị trí bên lề. Thành phố được nhắc đến như một trung tâm then chốt - nơi chiến lược bán dẫn quốc gia phải được triển khai, thử nghiệm và chứng minh bằng kết quả cụ thể.

Ông Bùi Hoàng Phương - Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ phát biểu khai mạc hội thảo - Ảnh: T.V

Từ chiến lược quốc gia đến áp lực thực thi tại TP.HCM

Chiến lược phát triển công nghiệp bán dẫn Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2050 xác định một cách tiếp cận thận trọng nhưng thực tế. Việt Nam không chạy theo tham vọng sản xuất chip tiên tiến bằng mọi giá, mà tập trung vào những khâu có lợi thế như thiết kế, nghiên cứu, phát triển nhân lực chất lượng cao và các dòng chip chuyên dụng phục vụ trí tuệ nhân tạo, Internet vạn vật và chuyển đổi số.

Để hiện thực hóa chiến lược đó, Quốc hội đã thông qua Luật Công nghiệp công nghệ số năm 2025, tạo ra một nền tảng pháp lý lần đầu tiên dành riêng cho công nghiệp bán dẫn. Luật này mở ra hàng loạt ưu đãi đặc biệt về đất đai, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế xuất nhập khẩu, nhân lực và thủ tục hành chính.

Ông Huỳnh Thành Đạt, Ủy viên BCH TW Đảng, Phó Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương phát biểu chỉ đạo tại hội thảo

Theo đại diện Cục Công nghiệp công nghệ thông tin, Luật Công nghiệp công nghệ số thể hiện quyết tâm của Nhà nước trong việc đưa Việt Nam trở thành điểm đến an toàn về nhân lực bán dẫn, đồng thời từng bước tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Tuy nhiên, đại diện cơ quan quản lý cũng nhấn mạnh rằng chính sách chỉ thực sự có ý nghĩa khi doanh nghiệp triển khai được dự án, tạo ra sản phẩm và việc làm thực tế.

Ở góc độ đó, TP.HCM được nhìn nhận là địa phương có đủ điều kiện để biến chiến lược thành hành động. Thành phố không chỉ là trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước, mà còn hội tụ hệ thống đại học, viện nghiên cứu, khu công nghệ cao và cộng đồng doanh nghiệp công nghệ đông đảo.

Trung tâm R&D là gì và vì sao TP.HCM giữ vai trò này

Trong các tham luận tại hội thảo, TP.HCM nhiều lần được nhắc đến với vai trò trung tâm R&D. Đây là thuật ngữ quen thuộc với giới chuyên môn nhưng không phải lúc nào cũng dễ hiểu với độc giả phổ thông.

Trung tâm R&D là trung tâm nghiên cứu và phát triển. Khác với nhà máy sản xuất, nơi tạo ra sản phẩm hàng loạt, trung tâm R&D là nơi tạo ra tri thức, thiết kế và công nghệ. Trong lĩnh vực bán dẫn, trung tâm R&D tập trung vào thiết kế chip, phát triển phần mềm thiết kế, mô phỏng và kiểm chứng kỹ thuật, nghiên cứu đóng gói, tích hợp chip vào hệ thống và sản phẩm cuối.

Nói một cách dễ hiểu, nếu nhà máy là nơi làm ra con chip, thì trung tâm R&D là nơi quyết định con chip đó được thiết kế ra sao, dùng cho mục đích gì và có giá trị đến đâu trong chuỗi sản phẩm.

Lãnh đạo Bộ KHCN và TP.HCM thăm một gian hàng thiết bị bán dẫn

TP.HCM hiện là nơi tập trung nhiều trường đại học kỹ thuật, Đại học Quốc gia, Khu Công nghệ cao cùng phần lớn các trung tâm thiết kế chip của doanh nghiệp trong và ngoài nước. Đây là những yếu tố cốt lõi để hình thành hoạt động R&D, thứ mà các địa phương thuần công nghiệp rất khó thay thế.

Mô hình TP.HCM cộng và tư duy hệ sinh thái vùng

Một nội dung đáng chú ý trong tham luận của Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM là mô hình liên kết TP.HCM-Bình Dương-Bà Rịa Vũng Tàu, thường được gọi là TP.HCM cộng. Thay vì phát triển đơn lẻ, thành phố được đặt trong một hệ sinh thái vùng, nơi mỗi địa phương đảm nhận một vai trò khác nhau trong chuỗi giá trị bán dẫn.

Theo mô hình này, TP.HCM tập trung vào nghiên cứu, thiết kế, đào tạo nhân lực và phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo. Bình Dương với lợi thế quỹ đất công nghiệp sạch và hạ tầng điện nước ổn định được định hướng cho các nhà máy sản xuất, đóng gói và kiểm thử. Bà Rịa Vũng Tàu giữ vai trò logistics nhờ hệ thống cảng biển nước sâu và khả năng kết nối quốc tế.

Một gian hàng của doanh nghiệp TP.HCM trưng bày tại hội thảo

Đại diện Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM cho rằng cách tiếp cận này nhằm tạo ra một cực tăng trưởng bán dẫn, nơi các địa phương không cạnh tranh lẫn nhau mà bổ trợ cho nhau trong cùng một chuỗi giá trị. Đây cũng là bước chuyển từ tư duy phát triển cục bộ sang tư duy hệ sinh thái, điều đặc biệt quan trọng với một ngành có chi phí đầu tư cao và yêu cầu kỹ thuật phức tạp như bán dẫn.

Nhân lực là điểm nghẽn lớn nhất và cũng là lợi thế của TP.HCM

Trong tất cả các nội dung được thảo luận tại hội thảo, nhân lực là vấn đề được nhắc đến nhiều nhất. Chiến lược quốc gia đặt mục tiêu đào tạo hàng nghìn kỹ sư và chuyên gia bán dẫn chất lượng cao đến năm 2030, nhưng thực tế hiện nay cho thấy khoảng cách lớn giữa đào tạo và nhu cầu sản xuất.

Hội thảo đưa ra nhiều giải pháp về hỗ trợ công nghệ sản xuất bán dẫn tại của Việt Nam

Nhiều doanh nghiệp phản ánh rằng sinh viên tốt nghiệp các ngành liên quan đến vi mạch vẫn cần thời gian dài để đào tạo lại trước khi có thể tham gia vào công việc thực tế. Điều này không chỉ làm tăng chi phí cho doanh nghiệp, mà còn làm chậm quá trình hình thành đội ngũ nhân lực lõi cho ngành.

Một gian hàng công nghệ trưng bày tại hội thảo

Tại hội thảo, mô hình đào tạo theo đơn đặt hàng doanh nghiệp được đề xuất như một giải pháp nhằm thu hẹp khoảng cách này. Trong mô hình đó, doanh nghiệp tham gia trực tiếp vào việc thiết kế chương trình đào tạo, xác định chuẩn đầu ra và cam kết tiếp nhận người học sau khi hoàn thành khóa đào tạo. Nhà nước đóng vai trò hỗ trợ chính sách và tài chính, còn các cơ sở đào tạo tổ chức thực hiện.

Với mật độ doanh nghiệp công nghệ cao và trường đại học lớn nhất cả nước, TP.HCM được xem là địa phương có điều kiện thuận lợi nhất để triển khai mô hình này ở quy mô đủ lớn. Thành phố không chỉ đào tạo cho nhu cầu của riêng mình, mà còn cung cấp nguồn nhân lực cho cả hệ sinh thái bán dẫn phía Nam.

Hạ tầng vô hình và bài toán dữ liệu

Một nội dung khác được các doanh nghiệp công nghệ quốc tế nhấn mạnh là vai trò của hạ tầng dữ liệu trong công nghiệp bán dẫn. Theo phân tích tại hội thảo, một cơ sở bán dẫn có thể tạo ra khối lượng dữ liệu rất lớn mỗi năm, trải dài từ thiết kế, mô phỏng đến sản xuất và kiểm thử.

Việc khai thác hiệu quả khối dữ liệu này đòi hỏi hạ tầng tính toán hiệu năng cao, hệ thống lưu trữ lớn và khả năng bảo vệ tài sản trí tuệ. Trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo ngày càng được tích hợp sâu vào thiết kế và sản xuất chip, đây là yếu tố mang tính quyết định đối với năng lực cạnh tranh.

Một gian hàng công nghệ trưng bày tại hội thảo

Với vai trò trung tâm R&D, TP.HCM không chỉ cần nhà máy hay phòng thí nghiệm, mà cần đầu tư vào hạ tầng số, trung tâm dữ liệu và các phòng nghiên cứu dùng chung. Đây là những yếu tố khó nhìn thấy nhưng có ảnh hưởng dài hạn đến khả năng thu hút và giữ chân doanh nghiệp công nghệ lõi.

TP.HCM trong chuỗi giá trị bán dẫn toàn cầu

Một câu hỏi được đặt ra tại hội thảo là TP.HCM sẽ đứng ở đâu trong chuỗi giá trị bán dẫn toàn cầu. Với điều kiện hiện nay, thành phố khó có thể trở thành trung tâm sản xuất chip tiên tiến, nhưng lại có nhiều lợi thế để trở thành trung tâm thiết kế, tích hợp hệ thống và phát triển giải pháp ứng dụng.

Xu hướng toàn cầu cho thấy ranh giới giữa thiết kế chip và thiết kế hệ thống ngày càng mờ. Chip không còn là sản phẩm độc lập, mà là một phần của hệ sinh thái sản phẩm tích hợp, từ trí tuệ nhân tạo, viễn thông cho đến công nghiệp và đô thị thông minh. Đây là không gian mà TP.HCM có lợi thế nhờ hệ sinh thái phần mềm, startup công nghệ và thị trường ứng dụng lớn.

Drone cỡ lớn do Việt Nam chế tạo đã xuất khẩu sang Mỹ

Nếu tận dụng tốt những lợi thế này, TP.HCM có thể trở thành nơi kết nối giữa thiết kế chip, phần mềm và sản phẩm cuối, qua đó từng bước nâng vị trí của Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Khi TP.HCM trở thành thước đo của chiến lược bán dẫn

Phát biểu tại hội thảo, đại diện Cục Công nghiệp công nghệ thông tin nhấn mạnh rằng thành công của doanh nghiệp chính là thước đo hiệu quả của chính sách. Ở tầm rộng hơn, thành công của chiến lược bán dẫn quốc gia sẽ được đo bằng năng lực thực thi tại những trung tâm cụ thể.

Trong bức tranh đó, TP.HCM giữ vai trò then chốt. Nếu thành phố xây dựng được hệ sinh thái R&D đủ mạnh, đào tạo được đội ngũ nhân lực đáp ứng nhu cầu thực tế và kết nối hiệu quả với các địa phương lân cận, chiến lược bán dẫn Việt Nam sẽ có nền tảng vững chắc để đi tiếp.

Ngược lại, nếu TP.HCM chỉ dừng ở vai trò hành chính hay nơi tổ chức hội thảo, khoảng cách giữa chiến lược và thực tế sẽ ngày càng lớn.

Công nghiệp bán dẫn vì thế không chỉ là câu chuyện công nghệ hay đầu tư. Với TP.HCM, đó là bài kiểm tra quan trọng về năng lực chuyển mình từ trung tâm kinh tế truyền thống sang hạt nhân công nghiệp công nghệ cao trong kỷ nguyên số.

Tiểu Vũ

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/tp-hcm-truoc-thoi-diem-quyet-dinh-cua-cong-nghiep-ban-dan-viet-nam-242477.html