TP. Hồ Chí Minh kiến tạo đô thị hiện đại từ những dòng kênh - Bài 1: Thức tỉnh những dòng kênh đen

10 giờ trướcBài gốc

Kênh Nhiêu Lộc-Thị Nghè. Ảnh: Mạnh Linh - TTXVN

Công cuộc chỉnh trang đô thị của TP. Hồ Chí Minh được thực hiện từ đầu những năm 1990, khi hàng loạt các dòng kênh, rạch như: Nhiêu Lộc - Thị Nghè, Tàu Hũ - Bến Nghé, Kênh Đôi - Kênh Tẻ, Tham Lương - Bến Cát, Tân Hóa - Lò Gốm... trở thành những dòng kênh đen, bị ô nhiễm nặng, đe dọa, ám ảnh về sức khỏe của hàng triệu người dân cũng như mỹ quan đô thị. Sau gần 30 năm triển khai các dự án, công trình cải tạo, chỉnh trang các dòng kênh từng bước được hồi sinh, trả lại môi trường trong sạch cho người dân sinh sống dọc dòng kênh cũng như phục vụ cho mục tiêu phát triển kinh tế, hoàn chỉnh hạ tầng đô thị của thành phố.

Thông tấn xã Việt Nam xin giới thiệu chùm 3 bài viết với chủ đề "TP. Hồ Chí Minh kiến tạo đô thị hiện đại từ những dòng kênh", ghi nhận các kết quả đạt được trong việc hồi sinh các dòng kênh "chết" giữa lòng thành phố, cùng với đó là các định hướng mới của thành phố trong việc triển khai hàng loạt dự án cải tạo hệ thống kênh rạch với mục tiêu không chỉ là làm sạch dòng kênh mà còn là tái cấu trúc toàn bộ không gian sống ven sông.

Bài 1: Thức tỉnh những dòng kênh đen

Sự đồng thuận của người dân

Đầu những năm 1990, TP. Hồ Chí Minh đối mặt với tình trạng ô nhiễm, rác bẩn ngày càng nhiều và trôi nổi trên các kênh rạch làm ảnh hưởng lớn đến môi trường và cuộc sống người dân. Những điểm nóng như Rạch Bến Cát -Tham Lương, Rạch Xuyên Tâm vốn là hệ thống tiêu thoát nước thải chủ yếu cho khu vực Tân Bình, Bình Thạnh, Gò Vấp trước đây nhưng phải gánh chịu áp lực lớn do dân số đông, chất thải chưa qua xử lý ngày càng nhiều.

Ô nhiễm còn lan rộng đến nhiều tuyến kênh rạch tự nhiên khác như kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè, kênh Hy Vọng, kênh Tân Trụ cùng nhiều tuyến kênh rạch thuộc khu vực Quận 4, 6, 8, Bình Chánh trước đây… Tình trạng rác thải tràn lan, nước cạn kiệt, dòng chảy không đối lưu, tồn đọng lâu không thoát khiến mùi hôi đậm đặc, ô nhiễm càng nghiêm trọng.

Nhớ lại những ngày sống trên kênh rạch Nhiêu Lộc - Thị Nghè (Quận 3 cũ), bà Nguyễn Thị Bích Hạnh lắc đầu ngán ngẩm bởi khi trời nắng nóng nước kênh bốc mùi, khi mưa lớn kết hợp với triều cường thì nước ngập lênh láng đến đầu gối, thậm chí đến bụng. Sống trong cảnh ô nhiễm, bà Hạnh chỉ mong có nơi ở khang trang, sạch sẽ. Nên khi thực hiện đền bù, di dời, cải tạo dòng kênh, gia đình bà Hạnh đã được tái định cư ở chung cư gần kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè.

“Giờ nhìn lại dòng kênh đã được cải tạo, hai bên tuyến đường Hoàng Sa, Trường Sa thoáng mát, mùi hôi giảm nhiều, cuộc sống của chúng tôi đã thay đổi hoàn toàn. Các con tôi không còn phải chịu cảnh ốm đau vì môi trường, gia đình có thêm không gian để sinh hoạt”, bà Hạnh nói.

Nhà tạm trên và ven kênh rạch tại Thành phố Hồ Chí Minh. Ảnh: TTXVN

Tương tự, ông Trần Văn Năm, sống gần kênh Tham Lương kể, hơn 50 năm trước, hai bên bờ kênh Tham Lương là vùng thôn quê rộng lớn, chủ yếu làm ruộng, nhà thưa thớt, nước kênh trong xanh, cá tôm cũng nhiều. Nhưng vài chục năm trở lại đây, đô thị hóa phát triển nhanh; nhà máy, xí nghiệp, khu công nghiệp mọc lên như nấm, dân số tăng nhanh xâm lấn dòng kênh, xả nước thải sinh hoạt, nước thải công nghiệp, rác ồ ạt đổ ra môi trường khiến dòng kênh xanh như bị “bức tử".

“Cực nhất là những ngày đầu mùa mưa, nước từ các nhà máy, xí nghiệp thải ra làm nước kênh nổi bọt trắng xóa, mùi khủng khiếp. Nhiều hôm đang ăn cơm, mùi hôi từ kênh xộc vào phải bỏ bữa giữa chừng. Mùi hôi của kênh cũng khiến nhiều người gặp các vấn đề về da liễu, hô hấp, như: ngứa, viêm xoang, có hôm nằm ngủ phải đeo khẩu trang...”, ông Năm chia sẻ.

Dự án nạo vét kênh, cải tạo, xây dựng bở kè được triển khai, ông Năm và nhiều bà con trong khu này vừa mừng nhưng cũng vừa lo. Mừng là con kênh được cải tạo, thoáng đãng, môi trường ô nhiễm kéo giảm và hy vọng con kênh dài nhất thành phố này sẽ thay đổi, khoác lên mình “chiếc áo mới" gọn đẹp, xanh tươi, thoáng mát, người dân được tận hưởng không khí trong lành mát mẻ như ngày xưa.

Nhớ lại thời điểm đó, ông Nguyễn Minh Dũng, nguyên Giám đốc Sở Xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, hàng loạt câu chuyện khó khăn, thách thức về giải phóng mặt bằng, việc di dời, tái định cư hàng nghìn căn nhà trên và ven kênh, rạch. Thành phố không chỉ gặp khó khăn về tài chính, nguồn vốn để đền bù, di dời, tái định cư mà còn trở ngại trong công tác bồi thường bởi chưa có tiền lệ công thức, nghị định hay nghị quyết về giá bồi thường… phải dò dẫm, tính toán chi tiết, cụ thể, đầy đủ từng loại nhà, chủ yếu dựa trên hiện trạng và lấy ý kiến của người dân.

Tuy nhiên, chính sự dám nghĩ, dám làm của lãnh đạo thành phố, sự đồng lòng, quyết tâm và tin tưởng của người dân đã giúp đẩy lùi các khó khăn, chương trình dự án thực hiện trôi chảy, tiến độ thi công nhanh. Dự án cải tạo kênh Tàu Hũ-Bến Nghé, Kênh Đôi-Kênh Tẻ đã di dời hơn 10.000 căn; dự án Nhiêu Lộc-Thị Nghè cũng tác động đến gần 7.000 căn. Qua ba thập kỷ qua, thành phố đã di dời gần 45.000 căn nhà trên và ven kênh rạch, một con số kỷ lục thể hiện sự quyết tâm của thành phố.

Hình thành "lá phổi xanh" giữa lòng đô thị

Nếu công tác di dời là cuộc cách mạng về an sinh xã hội, thì việc “chuyển hóa” những dòng kênh ô nhiễm thành những dòng kênh xanh, “lá phổi xanh" là cuộc cách mạng về môi trường và không gian đô thị.

Đoạn kênh Hàng Bàng. Ảnh: Tiến Lực - TTXVN

Hơn nửa đời người sống gần kênh Tân Hóa, ông Lý Mạch Cường cũng nhận ra chỉnh trang đô thị mang lại giá trị to lớn về an sinh xã hội. "Trước đây, khu vực này ô nhiễm, thiếu không gian sinh hoạt. Giờ đây, chúng tôi có công viên để đi bộ, tập thể dục và là nơi trẻ con vui chơi. Đây không chỉ là không gian sạch đẹp mà còn là nơi gắn kết cộng đồng", ông Cường nói.

Nhiều dòng kênh đen giờ đây đã được cải tạo, chỉnh trang trở nên xanh hơn, sạch hơn, nước từ đậm đặc đã dần trong xanh trở lại, nhiều chủng loại cá bắt đầu sinh sôi nảy nở. Không gian hai bên bờ được xây dựng thành đường đi bộ, công viên cây xanh rợp bóng mát. Người dân có thể đạp xe, đi bộ, tập thể dục vào mỗi buổi sáng, chiều; nhiều hàng, quán được mở ra, tạo nên một không gian sôi động, đầy sức sống. Kênh Nhiệu Lộc-Thị Nghè giờ không chỉ là nơi thư giãn, giải trí mà còn là điểm đến du lịch hấp dẫn, thu hút cả người dân địa phương và du khách.

Theo ông Trần Thanh Bình, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu và phát triển TP. Hồ Chí Minh, việc tái tạo không gian đô thị không chỉ là xây dựng những tòa nhà cao tầng mà còn là việc hồi sinh những giá trị tự nhiên, kiến tạo những không gian xanh cho cộng đồng. Các công viên, cây xanh ven kênh rạch còn đóng vai trò những "lá phổi xanh" của thành phố, giúp điều hòa không khí, giảm hiệu ứng nhà kính và tạo bóng mát.

"Chỉnh trang đô thị không chỉ cải thiện chất lượng môi trường mà còn mang lại giá trị thẩm mỹ, nâng cao chất lượng sống tinh thần cho người dân đô thị; những không gian xanh sạch, đô thị văn minh, đáng sống", ông Bình chia sẻ.

Hành trình 30 năm chỉnh trang đô thị của thành phố không chỉ thay đổi căn bản từ những khu nhà tạm thành những khu dân cư hiện đại, "thức tỉnh" những dòng kênh, hình thành những "lá phổi xanh" quý giá. Thành phố 30 năm hành trình đã tạo ra mô hình phát triển đô thị bền vững, nơi mà sự phát triển kinh tế song hành cùng việc bảo vệ môi trường, cải thiện an sinh xã hội.

Thanh Vũ/vnanet.vn

Nguồn Bnews : https://bnews.vn/tp-ho-chi-minh-kien-tao-do-thi-hien-dai-tu-nhung-dong-kenh-bai-1-thuc-tinh-nhung-dong-kenh-den/385925.html