Vừa qua, Ban Quản lý Đường sắt đô thị (metro) TPHCM (MAUR) cho biết, trước đây, TPHCM có kế hoạch thực hiện 7 tuyến metro với chiều dài khoảng 355km, với nguồn vốn hơn 40 tỉ USD. Trong khi đó, tỉnh Bình Dương và Bà Rịa Vũng Tàu cũ cũng đều có kế hoạch thực hiện các tuyến metro riêng rẽ. Cùng với đó là phương án kết nối cơ học (tức đường nối metro giữa các địa phương) thì tổng chiều dài metro nội vùng ở TPHCM sẽ lên tới khoảng 1.000km. Đây là thách thức rất lớn về nguồn vốn cũng như việc giải phóng mặt bằng, do metro phải đi qua các khu vực đô thị đông đúc, có mật độ cư dân cao.
Thực tế, việc xây dựng 1.000km đường metro là thách thức rất lớn. Bởi như tuyến metro số 1, dài khoảng 20km nhưng TPHCM đã mất khoảng 12 năm mới hoàn thành, trong khi tuyến metro số 2, dài 11km tới nay, vẫn chưa thể khởi công xây dựng. Cũng xin nói thêm là việc xây dựng tuyến số 1, số 2 đều diễn ra độc lập. Nghĩa là, TPHCM chỉ thực hiện riêng lẻ từng tuyến. Nếu thực hiện đồng thời nhiều tuyến để đáp ứng mục tiêu trên, công việc sẽ còn khó khăn hơn nữa. Trong khi đó, ở địa bàn tỉnh Bình Dương và Bà Rịa Vũng Tàu cũ đều chưa thực hiện bất kỳ dự án metro nào, điều đó khiến cho việc xây dựng song song nhiều tuyến là vấn đề thách thức với công nghệ, vật liệu, nhân lực…
Tuy nhiên, với việc đưa vào khai thác tuyến metro số 1 Bến Thành-Suối Tiên và nhận được sự hưởng ứng của xã hội - có hơn 10 triệu lượt hành khách chỉ sau 3 quý là một thành công lớn. Đây cũng là sức hút của metro số 1 và được kỳ vọng sẽ còn tăng nếu được cộng hưởng khai thác (kết nối thêm các tuyến metro khác). Ngoài lượng hành khách lớn, metro còn tạo ra giá trị kinh tế là mô hình đô thị vệ tinh TOD. Nói nôm na, đó là các khu đô thị có vị trí nằm sát bên, kết nối trực tiếp với nhà ga metro. Những đô thị này có thể nằm cách xa trung tâm hàng chục, thậm chí vài chục cây số nhưng do giao thông thuận tiện mà metro đem lại khiến cho giá trị của chúng được tăng lên. Đây là mô hình mà nhiều thành phố lớn với mạng lưới metro đủ dài, kết nối nhiều đã khai thác tốt. Mô hình đô thị TOD cũng mở ra cơ hội dành cho các doanh nghiệp tư nhân chung tay xây dựng metro. Sau khi được “mở đường” bằng Luật Đường sắt và Nghị quyết của Quốc hội về mở rộng các nguồn vốn thực hiện dự án metro bằng vốn doanh nghiệp, nhiều tập đoàn lớn đã có đề xuất kế hoạch thực hiện các dự án metro ở khu vực TPHCM. Đây được cho là bước ngoặt để có thể thực hiện đồng loạt nhiều dự án metro ở khu vực TPHCM cũng như các tỉnh phía Nam thời gian tới.
Nhiều doanh nghiệp đã bắt tay nghiên cứu và có các đề xuất cụ thể về đầu tư như Tập đoàn Trường Hải (Thaco), Tập đoàn Savico hay Vinspeed (thuộc Vingroup). Nói về các đề xuất này, ông Trương Tiến Triển - Phó Ban Quản lý phát triển đô thị TPHCM cho rằng, tuyến metro TPHCM – Cần Giờ do Vinspeed đề xuất sẽ tạo đột phá kết nối. Ngoài ra, ông Triển cũng đề xuất bổ sung ga trung gian tại Bình Khánh (xã Bình Khánh) để tăng khả năng tiếp cận, đồng thời hỗ trợ mô hình đô thị TOD. Trong khi đó, TS Trần Du Lịch, Tổ trưởng Tổ tư vấn phát triển mạng lưới metro TPHCM cho rằng, tuyến tàu điện nối đến Cần Giờ là cần thiết. Tuy nhiên, vấn đề cần quan tâm khi triển khai dự án là phải đảm bảo yêu cầu môi trường, với mong muốn gìn giữ Khu dự trữ sinh quyển quốc tế Cần Giờ nên đường đi có thể phải uốn cong. Theo phía doanh nghiệp, tuyến metro này có thể hoàn thành sau 3 năm từ lúc khởi công, với công nghệ hiện đại, khổ đường lớn hơn tuyến metro số 1 hiện hữu và tốc độ cũng cao hơn.
Có thể thấy, đây không chỉ là cơ hội của doanh nghiệp mà còn mở ra một hướng đi hoàn toàn mới để các đơn vị này có thể chung tay với Nhà nước thực hiện những dự án lớn trong tương lai không xa.
ĐOÀN XÁ