Trung Quốc đã chi hàng chục tỉ đô la để 'sống chung với lũ' như thế nào?

4 giờ trướcBài gốc

Quá trình đô thị hóa nhanh chóng khiến các thành phố của Trung Quốc dễ bị ngập lụt. Ảnh: Tân Hoa Xã

Đối mặt với tốc độ đô thị hóa nhanh chóng và biến đổi khí hậu, các thành phố Trung Quốc thường xuyên hứng chịu cả lũ lụt lẫn hạn hán. Các hiện tượng thời tiết cực đoan đã trở thành "bình thường mới". Dự án thành phố bọt biển, với chi phí hàng chục tỉ đô la, được xem là giải pháp dài hạn để thích ứng với lũ lụt và đảm bảo an ninh nguồn nước cho Trung Quốc.

Thành phố bọt biển: Giải pháp "sống chung với lũ", thân thiện môi trường

Mô hình thành phố bọt biển triển khai thí điểm ở 16 thành phố (Trung Quốc).

Ra đời năm 2014, khái niệm "thành phố bọt biển" là phản ứng của chính phủ Trung Quốc trước tình trạng ngập lụt đô thị gia tăng. Thay vì chỉ sử dụng các công trình cứng để chống lũ, "thành phố bọt biển" tập trung tái tạo cảnh quan đô thị để hấp thụ, làm sạch và lưu trữ nước mưa tự nhiên, tương tự như hệ thống thoát nước bền vững (SuDS) ở Anh hoặc phát triển tác động thấp (LID) ở Hoa Kỳ. Tuy nhiên, mô hình này được triển khai với những đặc điểm riêng biệt trong bối cảnh đô thị hóa nhanh chóng của Trung Quốc.

Kongjian Yu - kiến trúc sư hàng đầu của Trung Quốc đã dành 20 năm để vận động và thuyết phục chính phủ Trung Quốc thực hiện dự án "Thành phố bọt biển".

Kiến trúc sư Kongjian Yu, người sáng lập Turenscape và tiên phong của dự án, nhấn mạnh mục đích của các dự án này là "cung cấp thêm không gian cho nước", thay vì chống lũ như "kẻ thù", các "thành phố bọt biển" học cách "sống chung với lũ".

Sau trận lụt nghiêm trọng ở Bắc Kinh năm 2012 khiến gần 80 người thiệt mạng, chính phủ Trung Quốc đã công bố kế hoạch thí điểm mô hình này tại 16 thành phố vào năm 2015.

Xây dựng thành phố bọt biển với vỉa hè và lòng đường thấm nước

Con đường bọt biển có khả năng thấm hút nước ở đô thị Trung Quốc.

Mục tiêu của thành phố bọt biển rất tham vọng: giảm nguy cơ lũ lụt trên toàn quốc, tăng nguồn cung cấp nước và cải thiện chất lượng nước. Để đạt được điều này, người ta đã thay đổi các bề mặt cứng như đường và vỉa hè thành các bề mặt thấm nước, cho phép nước mưa thấm xuống đất hoặc được dẫn ra các khu vực lưu trữ.

Các thành phố bọt biển được thiết kế để hấp thụ nước vào lòng đất, thay vì dẫn nước đi càng nhanh càng tốt.

Kongjian Yu cho biết, các phương pháp chống ngập hiện tại là xây dựng các rào chắn bê tông lớn và che phủ mọi bề mặt thấm nước. Tuy nhiên, điều này chắc chắn sẽ dẫn đến thất bại. Thay vào đó, các thành phố bọt biển áp dụng các giải pháp dựa vào thiên nhiên để giải quyết tình trạng ngập lụt. Nguyên tắc cơ bản của thành phố bọt biển là tạo đủ không gian và thời gian để nước chảy vào đất tại nơi nước rơi xuống, thay vì dẫn nước đi càng nhanh càng tốt và cô lập nó trong các con đập lớn.

Các bề mặt thấm nước như thế này cho phép nước thấm vào lòng đất

Kongjian Yu không xây dựng các kênh nước chảy nhanh. Thay vào đó, các thành phố bọt biển làm chậm dòng nước thành những dòng suối quanh co mà không có tường bê tông và có đủ không gian để lan rộng trong những trận lũ lớn.

Ông cho biết, việc thay thế cơ sở hạ tầng bê tông có thể cứu sống được nhiều người. Bởi vì, dù có một hệ thống đường ống dày đặc hơn, chắc chắn hơn thì nó vẫn sẽ hỏng sau 10 năm hoặc thậm chí chỉ sau một năm. Cho nên, lắp thêm đường ống thoát nước không phải là một giải pháp thích nghi với tình trạng ngập lụt đô thị, mà là đi ngược lại với tự nhiên.

Thành phố bọt biển có hệ thống đường thủy và vùng đất ngập nước tự nhiên

Các thành phố bọt biển dựa vào các tuyến đường thủy tự nhiên quanh co và làm chậm dòng nước.

Không dựa vào "cơ sở hạ tầng xám" bao gồm các tuyến đê bê tông, đường ống, đập và kênh rạch chằng chịt; các thành phố bọt biển cho phép các khu vực đô thị hấp thụ nước vào thời điểm mưa lớn và giải phóng nước vào thời điểm hạn hán.

Những khái niệm này đã từng được sử dụng ở các thành phố trên khắp thế giới để chống lũ lụt, hấp thụ carbon dioxide, tăng cường sự sống của động vật và thực vật, cũng như mở rộng không gian xanh trước kia. Giờ đây, nó được áp dụng với quy mô và phương thức linh hoạt để phù hợp với địa hình và khí hậu của các thành phố Trung Quốc.

Ví dụ điển hình cho giải pháp thành phố bọt biển chính là công viên sông Yongxing ở Bắc Kinh, trước đây là một kênh thoát nước bằng bê tông, đã được biến thành một "sông bọt biển", không chỉ giúp quản lý nước lũ và lọc nước mưa mà còn tạo ra một không gian xanh với nhiều cây cối, sân chơi cho trẻ em và sân thể thao.

Một mạng lưới đường dành cho người đi bộ để cho phép du khách trải nghiệm cảnh quan và trở thành điểm nhấn nổi bật trong ma trận xanh của công viên sông Yongxing ở Bắc Kinh.

Các tuyến đường thủy tự nhiên và đất thấm được sử dụng trong thiết kế thành phố bọt biển lý tưởng để làm sạch nước và giảm ô nhiễm.

Nước mưa có thể bốc hơi và làm mát thành phố. Về lý thuyết, nó cũng có thể được sử dụng trong hệ thống cấp nước cho các mục đích như tưới tiêu, vệ sinh đường phố, và giảm lượng nước máy tiêu thụ.

Thảm thực vật, trầm tích và vi sinh vật trong hệ thống nước của thành phố bọt biển có thể thay thế nhiều hệ thống lọc nước đô thị, giúp giảm thiểu năng lượng và giảm gánh nặng vận hành hệ thống.

Kiến trúc sư Kongjian Yu khẳng định rằng nếu dành 1% diện tích đất cho hệ thống thoát nước, phần lớn lũ lụt sẽ được ngăn chặn. Trong trường hợp lũ lụt 1000 năm mới có một lần, chỉ cần 6% diện tích đất cho hệ thống thoát nước là đủ để ngăn chặn thiệt hại.

Đất ngập nước giúp chống lại biến đổi khí hậu và bảo tồn đa dạng sinh học

Thành phố bọt biển sở hữu nhiều vườn và mái nhà xanh

Khi đất ngập nước và rừng phát triển, các loài sinh vật và thực vật sinh sôi trong những cảnh quan đó cũng phát triển theo. Và những không gian xanh mở rộng này mang đến nhiều không gian giải trí hơn cho cư dân.

Thành phố ven biển Ninh Ba được coi là "thành phố bọt biển" điển hình trong dự án thí điểm của Trung Quốc. Chỉ cách Thượng Hải 150km về phía Nam nhưng hầu hết cộng đồng nơi đây đều ủng hộ dự án này và thích thú khi có thêm nhiều công viên đô thị xanh tươi.

Thảm thực vật là thành phần quan trọng của các thành phố bọt biển, bao gồm cả các khu vườn trên mái nhà.

Những không gian xanh này cũng có lợi ích là thúc đẩy đa dạng sinh học, bù đắp hệ lụy mất cân bằng sinh thái hiện nay - đây cũng là một trong những mối đe dọa chính mà nhân loại phải đối mặt bên cạnh biến đổi khí hậu.

Là một thành phố ven biển được bao quanh bởi núi, Ninh Ba luôn có nguy cơ bị ngập lụt do mưa lớn và lũ lụt. Tuy nhiên, nguy cơ này đã gia tăng trong những năm gần đây khi sự phát triển đô thị đã thay thế đất nông nghiệp, đất ngập nước, công viên và hồ nước vốn trước đây hấp thụ phần lớn lượng nước chảy tràn được tạo ra trong và xung quanh ranh giới thành phố. Khi chu vi của thành phố mở rộng, mật độ phát triển đô thị trong đó cũng tăng lên.

Kết quả là nhiều hệ thống thoát nước đô thị cũ đổ vào sông Yong (và sau đó ra biển) đã không thể chứa được lượng nước chảy tràn được tạo ra từ vỉa hè và mạng lưới đường bộ hiện đại. Các trạm bơm cũ đã phải vật lộn để giảm mực nước đủ nhanh từ các kênh rạch của thành phố, do đó lũ lụt do nước mặt xảy ra thường xuyên hơn.

Do đó, việc áp dụng các hướng dẫn của thành phố bọt biển và tìm cách tăng khả năng lưu trữ và thẩm thấu nước mưa sẽ mang lại những lợi ích có thể đo lường được.

Thành phố Ninh Ba phát triển hệ sinh thái xanh toàn diện với các vùng đất được thay đổi độ cao làm chậm dòng chảy đô thị, ngăn chặn ô nhiễm công nghiệp, tạo ra nhiều kênh đào quanh co và hút mắt.

Dự án "thành phố bọt biển" đã biến đổi Ninh Ba từ một khu vực ô nhiễm công nghiệp thành một hình mẫu về cơ sở hạ tầng xanh. Dòng sông bị kênh hóa giờ đây uốn lượn mềm mại, được bao bọc bởi thảm thực vật bản địa có khả năng lọc nước tự nhiên. Nhờ vậy, môi trường sống cho hệ thực vật và động vật được khôi phục, chất lượng nước được cải thiện rõ rệt, và tình trạng ngập úng cũng giảm đáng kể.

Mô hình "thành phố bọt biển" mang lại nhiều lợi ích vượt trội so với cơ sở hạ tầng truyền thống. Nó không chỉ tiết kiệm năng lượng bảo trì, giảm gánh nặng cho các nhà máy xử lý nước, mà còn tạo hiệu ứng giảm nhiệt, hạn chế sự phụ thuộc vào điều hòa không khí. Việc xây dựng cũng ít tốn tài nguyên hơn, đặc biệt là giảm lượng bê tông sử dụng. Các không gian xanh rộng lớn trong thành phố bọt biển còn đóng vai trò quan trọng trong việc hấp thụ khí CO2, góp phần chống biến đổi khí hậu.

Các chuyên gia tin rằng, nếu được nhân rộng toàn cầu, mô hình "thành phố bọt biển" sẽ tạo ra tác động to lớn trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu và giảm thiểu nguy cơ lũ lụt. Trung Quốc đang dẫn đầu nỗ lực này với cam kết đầu tư hàng chục tỉ đô la, thể hiện quyết tâm mạnh mẽ trong việc quản lý tài nguyên nước và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Những dự án này hứa hẹn mang lại lợi ích lâu dài về môi trường, kinh tế và xã hội, hướng tới một tương lai bền vững, nơi con người có thể "sống chung với lũ" và sử dụng hiệu quả tài nguyên nước.

Minh Phú

Nguồn Công dân & Khuyến học : https://congdankhuyenhoc.vn/trung-quoc-da-chi-hang-chuc-ti-do-la-de-song-chung-voi-lu-nhu-the-nao-17925100712481528.htm