Trung tâm Obama, hay còn gọi là “Obamalisk”, đang được xây dựng tại Jackson Park, Chicago, dự kiến hoàn thành vào mùa xuân 2026. Công trình cao 73 m, phong cách thô mộc (tên tiếng anh là brutalist), đã vượt qua mức ngân sách ban đầu 300 triệu USD và trở thành tâm điểm tranh cãi của cộng đồng địa phương và các nhà bảo tồn, theo New York Post.
Dự án này đã gây tranh cãi kể từ khi được công bố cách đây một thập kỷ. Nhiều cơ đơn vị đã phản đối và nộp đơn kiện vì lo ngại tác động tiềm tàng của dự án đối với Công viên Jackson mà họ yêu quý, vốn do các nhà thiết kế của Công viên Trung tâm New York tạo nên, cũng như đối với tình trạng tái thiết đô thị vốn đã lan rộng trong khu vực.
Địa điểm gây tranh cãi
Chicago được xem như địa điểm lý tưởng để xây dựng Trung tâm Obama vì nằm gần điểm khởi phát sự nghiệp chính trị của vị cựu tổng thống. Tuy nhiên, ông Obama được cho là đã không chọn Chicago làm địa điểm xây dựng ngay từ ban đầu mà yêu cầu thành phố đấu thầu với hai địa phương khác là New York và Hawaii, vốn cũng là những địa danh gắn với cuộc đời hoạt động chính trị của ông, theo New York Post.
Ngoài ra, thành phố Chicago phải “nâng cấp” lời đề nghị bằng việc giao khu đất công đắc địa ở Jackson Park. Quỹ Obama đã lấy quyền sử dụng 20 mẫu đất công tại Jackson Park thông qua thỏa thuận sử dụng đất 99 năm với mức giá tượng trưng 10 USD.
Hành động nói trên đã khiến nhiều người phẫn nộ vì phá vỡ không gian công cộng và san bằng Khu vườn phụ nữ lịch sử, vốn được tạo ra để tưởng nhớ những đóng góp của nữ kiến trúc sư Sophia Hayden.
“Thấy chính quyền từng được nhiều người ủng hộ chiếm đoạt đất công là điều rất đáng lo ngại”, Ward Miller, Giám đốc tổ chức Preservation Chicago, nhận định.
Phần đỉnh của Obamalisk với các từ xuất hiện trong một bài phát biểu của cựu tổng thống. Ảnh: Quỹ Obama.
Jackson Park là địa danh lịch sử nổi tiếng của Chicago, nằm sát hồ Michigan. Một số cư dân sống quanh khu vực công viên này khi được phỏng vấn đã "ủng hộ một cách dè dặt" dự án xây dựng Obamalisk, theo New York Post.
Trái lại, một bộ phận lớn cư dân địa phương bày tỏ lo ngại về việc tái cơ cấu đường xá xung quanh trung tâm có thể cô lập khu dân cư nghèo phía nam Jackson Park so với Hyde Park giàu có. Họ cũng lo ngại nếu quỹ 400 triệu USD cam kết cho thành phố không đủ cho công trình, người đóng thuế có thể phải gánh chi phí vận hành và bảo trì trung tâm, với dự kiến chi phí hàng năm lên tới 30 triệu USD.
Đi ngược tinh thần dân chủ
Nhiều nhà phê bình cho rằng tòa nhà trông như “một đài kỷ niệm hay pháo đài dành cho Obama” và đi ngược lại tinh thần dân chủ của công viên do kiến trúc sư Frederick Law Olmsted thiết kế.
“Nó (Obamalisk) không phải một tòa nhà đẹp. Sự đồ sộ của nó vi phạm tinh thần của công viên đô thị dân chủ”, W.J.T. Mitchell, sử gia nghệ thuật tại Đại học Chicago, nhận xét.
Trung tâm Obama có chiều cao và kích thước vượt quy định của Quốc hội Mỹ đối với các thư viện tổng thống. Ảnh: New York Post.
Graham Balkany, kiến trúc sư ở Chicago, cho rằng cựu Tổng thống Obama "không nên xây dựng một pháo đài, một tòa cung điện cho riêng ông ấy ngay giữa lòng công viên công cộng", đồng thời nhận xét thêm rằng hành động này đã đi ngược lại những giá trị dân chủ mà bản thân ông Obama từng đề cao.
Cựu tổng thống Barack Obama được cho là đã trực tiếp đề nghị nhóm kiến trúc sư điều chỉnh chiều cao công trình và gửi bản phác thảo cá nhân để định hướng thiết kế. Quyết định chọn một công ty kiến trúc ở New York thay vì đơn vị địa phương cũng bị cho là làm giảm niềm tự hào của người dân Chicago.
“Sự kiêu ngạo đã chi phối công trình này”, Richard Epstein, giáo sư luật tại Đại học Chicago, nói.
Cựu Tổng thống Obama đến công trường để giám sát thi công Obamalisk vào tháng 5. Ảnh: Quỹ Obama.
Ngoài ra, trung tâm không lưu trữ hồ sơ tổng thống và không thể được gọi là thư viện tổng thống theo quy định của Quốc hội, vì vượt chiều cao và diện tích cho phép.
Giám đốc Miller của tổ chức Preservation Chicago cũng bày tỏ: "Chiều cao và sự thiếu vắng những ô cửa sổ thực sự đáng báo động".
Cựu Đệ nhất phu nhân Michelle Obama cũng có triển lãm riêng về trang phục của mình trong khuôn viên, nhấn mạnh yếu tố cá nhân của dự án, theo New York Post.
Mặc dù được tài trợ tư nhân, trung tâm vẫn mang tính công-tư, sử dụng đất công và tác động đến hạ tầng thành phố. Valerie Jarrett, cựu cố vấn cao cấp Nhà Trắng thời Obama, hiện là Giám đốc điều hành Trung tâm Obama với mức lương 740.000 USD/năm.
Đại Hoàng