TS. Filippo Giorgi phân tích về thách thức khí hậu, ô nhiễm và giải pháp đô thị cho Việt Nam

một giờ trướcBài gốc

Trả lời phỏng vấn phóng viên Một Thế Giới bên lề Tọa đàm Khoa học và Đổi mới sáng tạo vì tương lai Bền vững, Tiến sĩ Filippo Giorgi (TS. Filippo Giorgi), nhà khoa học hàng đầu thuộc Trung tâm Vật lý lý thuyết Quốc tế Abdus Salam (Italia) và thành viên Hội đồng Sơ khảo VinFuture, đã trình bày một bản phân tích chiến lược toàn diện.

Ông cảnh báo về mức độ nghiêm trọng của ô nhiễm không khí đô thị, đồng thời vạch ra con đường thích ứng thông qua khoa học khu vực, ý chí chính trị và các giải pháp kỹ thuật xanh cho Việt Nam.

TS. Filippo Giorgi - nhà khoa học hàng đầu của Trung tâm Vật lý lý thuyết Quốc tế Abdus Salam (Italia) - Ảnh: NP

Sự khác biệt giữa thời tiết và khí hậu

TS. Filippo Giorgi đã làm rõ hai phương diện khoa học cần lưu ý: dự báo thời tiết ngắn hạn và đánh giá khí hậu tương lai. Ông khẳng định dự báo thời tiết không thể vượt quá 7 đến 10 ngày, và Việt Nam cần nâng cao năng lực khoa học khu vực.

Đối với dự báo thời tiết ngắn hạn, Việt Nam cần tận dụng các mô hình khí tượng quốc tế nhưng phải tiến hành xử lý dữ liệu khu vực. Ông cho biết: "Các nhà nghiên cứu có thể sử dụng trí tuệ nhân tạo để chuyển đổi thông tin và điều chỉnh dự báo phù hợp với điều kiện khí hậu đặc thù của Việt Nam. Đây là phương pháp cơ bản nhưng quan trọng để nâng cao độ chính xác của dự báo thời tiết tại Việt Nam".

Ở quy mô dài hạn, khoa học không thể đưa ra "dự đoán" chính xác về thời gian và địa điểm của các hiện tượng cực đoan. Thay vào đó, nhiệm vụ là "tính toán hoặc đánh giá xem một số loại hiện tượng có thể trở nên mạnh hơn, gây thiệt hại nhiều hơn," hay tần suất sự kiện có thể thay đổi. Ông khẳng định: "Về nguyên tắc, chúng ta có thể nói rằng khả năng sẽ có nhiều trận lụt như vậy hơn trong tương lai. Đây chính là sự khác nhau giữa thời tiết và khí hậu".

Về cơ chế vật lý, ông giải thích rằng khi nhiệt độ khí quyển cao hơn, nó có thể giữ nhiều hơi nước và năng lượng hơn. Do đó, "khi mưa, chúng ta có thể mong đợi mưa sẽ lớn hơn, mạnh hơn". Ông cũng phân tích tác động lên gió mùa: biến đổi khí hậu có xu hướng làm yếu gió mùa một chút, nhưng lượng mưa lại tăng do không khí chứa nhiều độ ẩm hơn. Để đối phó, Việt Nam cần kết hợp mô hình toàn cầu với mô hình khu vực để có thông tin chính xác hơn về tác động địa phương.

Cảnh báo khẩn cấp về ô nhiễm và sức khỏe cộng đồng

TS. Giorgi đã đưa ra những nhận định thẳng thắn về tình trạng môi trường đô thị tại Việt Nam.

TS. Filippo Giorgi cảnh báo: "Ô nhiễm không khí là 'kẻ giết người thứ ba' sau ung thư và bệnh tim mạch" - Ảnh: NP

Ông nhận xét: "Tôi nghĩ tình trạng ô nhiễm không khí ở đây khá nghiêm trọng. Chỉ cần hít thở thôi cũng có thể cảm nhận được. So với một số thành phố ở châu Âu, tình trạng ô nhiễm ở đây cao hơn nhiều".Ông chỉ ra rằng "sương mù" ở Hà Nội không chỉ là hiện tượng tự nhiên mà phần lớn do bụi mịn và các hạt ô nhiễm, chứng tỏ mức độ ô nhiễm cao.

TS. Filippo Giorgi cảnh báo: "Ô nhiễm không khí là 'kẻ giết người thứ ba' sau ung thư và bệnh tim mạch. Theo báo cáo của WHO, mỗi năm có khoảng 6-8 triệu người tử vong do các bệnh liên quan đến ô nhiễm hô hấp và tim mạch".

Bên cạnh ô nhiễm, nhiệt độ cao và độ ẩm cao cũng là vấn đề đáng quan ngại. Ông nói: "Khi nhiệt độ vượt 35 độ C và độ ẩm cao, cơ thể khó hạ nhiệt, ảnh hưởng đến tim mạch". Việc giải quyết vấn đề sức khỏe còn nằm ở việc đảm bảo khả năng tiếp cận y tế và thúc đẩy hợp tác quốc tế để cùng giải quyết các vấn đề này.

Giải pháp chiến lược: Xe điện, hạ nhiệt và hạ tầng chống chịu

Đề cập tới các giải pháp cho tình trạng trên, TS. Giorgi khẳng định chiến lược tối ưu phải là sự kết hợp giữa mục tiêu giảm phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) với thích ứng (Adaptation) mạnh mẽ.

"Trồng cây xanh là một giải pháp vừa giải quyết được vấn đề ô nhiễm môi trường, vừa mang đến những không gian xanh", TS. Filippo Giorgi nói - Ảnh: NP

TS. Filippo Giorgi đặc biệt ủng hộ việc Hà Nội có kế hoạch cấm sử dụng xe máy chạy xăng (động cơ đốt trong) và thay thế bằng xe máy điện.

"Theo tôi, việc chuyển đổi từ xe máy xăng sang xe điện là rất quan trọng, trước hết để cải thiện chất lượng không khí". Bởi theo TS. Filippo Giorgi "động cơ điện hiệu quả hơn nhiều so với động cơ đốt trong, dù chúng ta biết rằng thay vì xăng, dầu thay thế thì phải sản xuất ra điện. Vì vậy, một chiếc xe máy điện sẽ sử dụng năng lượng ít hơn nhiều so với xe máy bình thường".

Về mặt chính sách, ông khuyến nghị "cần có nguồn tài chính và các chính sách khuyến khích để người dân đổi xe". Đồng thời, các nhà khoa học cần xây dựng các mô hình đánh giá lượng phát thải của xe máy để hỗ trợ công tác kiểm soát.

Công nghệ hạ nhiệt và thích ứng lũ lụt

Đối với nắng nóng, cần áp dụng công nghệ để giảm nhiệt đô thị, đặc biệt ở các thành phố có hiệu ứng đảo nhiệt. Chú trọng phát triển các công trình xanh, diện tích dành cho cây xanh cần nhiều hơn, phát triển song song nhà ở gắn với cây xanh, trồng cây trên các tòa nhà, tạo bóng mát và làm mát tự nhiên.

"Trồng cây xanh là một giải pháp mang tính chất vừa giải quyết được vấn đề ô nhiễm môi trường đồng thời mang đến những không gian xanh, sạch, đẹp cho người dân".Ông khuyến nghị tăng diện tích mặt nước, công viên và sử dụng các giải pháp tạm thời như dựng mái che trên đường phố để giảm ánh nắng trực tiếp.

Với lũ lụt, cần xây dựng các giải pháp thích ứng cụ thể như xây dựng đê chắn cho lũ ven biển, hoặc điều chỉnh quy hoạch dòng chảy, mở rộng lưu vực sông để ứng phó lũ nội địa.

TS. Giorgi kết thúc bằng lời khẳng định về tiềm năng của Việt Nam. Ông tin rằng Việt Nam có đầy đủ các yếu tố để giải quyết thành công các thách thức về môi trường và khí hậu.

Thông điệp then chốt và xuyên suốt của ông là sự kết hợp: "Tôi nghĩ rằng sự kết hợp giữa khoa học và công nghệ... với ý chí chính trị sẽ là cách tốt nhất để chúng ta có thể là giải quyết được vấn đề biến đổi khí hậu. Và tôi cũng nghĩ rằng Việt Nam có đầy đủ những yếu tố để có thể làm được việc đó".

Việc áp dụng các phân tích khoa học chính xác, cùng sự quyết tâm chính trị mạnh mẽ trong việc chuyển đổi giao thông và xây dựng hạ tầng xanh, sẽ là con đường để Việt Nam đảm bảo một tương lai bền vững và khỏe mạnh cho người dân.

Nam Phong

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/ts-filippo-giorgi-phan-tich-ve-thach-thuc-khi-hau-o-nhiem-va-giai-phap-do-thi-cho-viet-nam-241932.html