TSMC - 'độc cô cầu bại' về sản xuất chip, Samsung theo không kịp

9 giờ trướcBài gốc

Trong hơn ba thập kỷ qua, ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu đã trải qua nhiều bước ngoặt lớn, từ sự bùng nổ máy tính cá nhân, smartphone cho đến làn sóng AI (trí tuệ nhân tạo). Ở trung tâm mọi cuộc cách mạng công nghệ đó, TSMC luôn giữ vai trò then chốt nhưng lại ít được người dùng thông thường biết đến.

Câu hỏi đặt ra là: Vì sao TSMC có thể xây dựng và duy trì vị thế thống trị lâu như vậy, dù nhiều tập đoàn công nghệ khác cũng tham gia cuộc đua sản xuất chip theo hợp đồng?

Mô hình foundry thuần túy – nền tảng của niềm tin

Yếu tố đầu tiên và mang tính nền tảng giúp TSMC vươn lên là mô hình kinh doanh đặc biệt: foundry thuần túy. Ngay từ khi thành lập vào năm 1987, TSMC đã đưa ra một quyết định khác biệt so với phần còn lại của ngành: Chỉ sản xuất chip theo hợp đồng, không tự thiết kế và bán chip mang thương hiệu riêng.

Quyết định này tạo ra lợi thế mang tính chiến lược. Trong ngành bán dẫn, nơi các thiết kế chip là tài sản trí tuệ quan trọng, các công ty fabless (thiết kế chip nhưng không sở hữu nhà máy sản xuất) như Apple, Nvidia, AMD, Qualcomm hay MediaTek đặc biệt nhạy cảm với rủi ro bị lộ bí mật công nghệ. Khi hợp tác với TSMC, họ biết rằng đối tác sản xuất này không phải là đối thủ cạnh tranh trực tiếp trên thị trường chip.

Ngược lại, các đối thủ của TSMC như Samsung Electronics hay Intel vừa thiết kế chip cho riêng mình, vừa mở dịch vụ sản xuất chip cho khách hàng bên ngoài. Điều này khiến nhiều công ty fabless lo ngại về xung đột lợi ích, từ đó hạn chế mức độ hợp tác hoặc chỉ đặt những đơn hàng ít quan trọng hơn.

Niềm tin được xây dựng trong nhiều thập kỷ đã trở thành tài sản vô hình lớn nhất của TSMC - thứ mà tiền bạc hay trợ cấp từ chính quyền cũng khó có thể đạt được trong thời gian ngắn.

Dẫn đầu tuyệt đối về công nghệ sản xuất chip tiên tiến

Nếu niềm tin là nền móng, thì công nghệ chính là trụ cột giúp TSMC giữ vị thế độc tôn. Tính đến cuối năm 2025, TSMC tiếp tục là công ty duy nhất có thể sản xuất chip hàng loạt ổn định ở các tiến trình tiên tiến nhất thế giới.

Sau khi thành công với các nút 7 nanomet và 5 nanomet, TSMC đã đưa tiến trình 3 nanomet (N3 và N3E) vào sản xuất thương mại quy mô lớn. Đây là nền tảng cho những chip mạnh nhất hiện nay, từ bộ xử lý smartphone cao cấp cho đến bộ gia tốc AI trong trung tâm dữ liệu. Song song đó, TSMC đã bắt đầu sản xuất thử nghiệm và tiến tới thương mại hóa tiến trình 2 nanomet, sử dụng transistor (bóng bán dẫn) thế hệ mới (GAAFET/nanosheet), dự kiến mở rộng sản lượng từ năm 2026.

Khoảng cách công nghệ này không chỉ nằm ở kích thước transistor, mà còn ở tỷ lệ chip đạt chuẩn (yield) - yếu tố quyết định chi phí và khả năng giao hàng đúng hạn. Trong khi Samsung Electronics hay Intel gặp nhiều khó khăn với yield ở các tiến trình sản xuất tiên tiến, TSMC thường đạt mức ổn định sớm hơn, giúp khách hàng yên tâm đưa các thiết kế chiến lược vào sản xuất.

Trong kỷ nguyên AI, nơi một chip có thể trị giá hàng chục nghìn USD và tiêu thụ lượng điện khổng lồ, chỉ một sai lệch nhỏ về công nghệ cũng đủ khiến cả dự án trở nên không khả thi. Đây chính là lý do các hãng công nghệ lớn gần như không có lựa chọn thay thế TSMC nếu muốn cạnh tranh ở phân khúc cao cấp nhất.

TSMC hiện dẫn đầu tuyệt đối về công nghệ sản xuất chip tiên tiến so với Samsung và Intel - Ảnh: Internet

Thị phần áp đảo và hiệu ứng “người thắng ăn cả”

Theo các ước tính năm 2025, TSMC chiếm hơn 70% thị phần toàn cầu trong lĩnh vực sản xuất chip theo hợp đồng. Riêng ở các tiến trình dưới 7 nanomet, nơi tập trung phần lớn chip AI và bộ xử lý cao cấp, thị phần của TSMC được cho là lên tới khoảng 90%.

Quy mô này tạo ra một hiệu ứng “người thắng ăn cả” rõ rệt. Khi phần lớn thiết kế chip tiên tiến đều được sản xuất tại nhà máy của mình, TSMC có thêm doanh thu để đầu tư mạnh tay hơn cho nghiên cứu và mở rộng công suất.

Điều này tiếp tục củng cố lợi thế về công nghệ, giúp TSMC ngày càng nới rộng khoảng cách so với các đối thủ.

Với các công ty fabless, việc chuyển sang một hãng sản xuất chip theo hợp đồng khác không chỉ là vấn đề chi phí, mà còn là rủi ro về thời gian và chất lượng. Một thiết kế chip thường được tối ưu hóa rất sâu cho quy trình sản xuất của TSMC. Nếu thay đổi nhà sản xuất, nhiều phần trong thiết kế phải làm lại từ đầu, gây chậm trễ hàng tháng, thậm chí hàng năm.

Đầu tư khổng lồ và khả năng mở rộng quy mô

Quy mô đầu tư là yếu tố khác khiến các đối thủ gần như không thể bị bắt kịp TSMC. Mỗi năm, TSMC chi hàng chục tỉ USD cho xây dựng nhà máy mới và nâng cấp công nghệ. Các nhà máy sản xuất chip của TSMC không chỉ đắt đỏ mà còn được thiết kế cực kỳ phức tạp, với hệ sinh thái thiết bị hiện đại bậc nhất thế giới và đội ngũ kỹ sư trình độ rất cao.

TSMC sử dụng máy quang khắc cực tím (EUV) tiên tiến nhất của ASML (Hà Lan) trong các dây chuyền sản xuất chip cao cấp. Máy EUV dùng ánh sáng cực tím bước sóng rất ngắn để tạo ra những họa tiết vi mạch nhỏ hơn nhiều so với các máy cũ DUV. Không có thiết bị nào khác ngoài của ASML đạt được năng lực này cho sản xuất chip hiện đại.

Ngoài các trung tâm sản xuất lớn tại Đài Loan, TSMC đang mở rộng hiện diện toàn cầu với các dự án nhà máy ở Mỹ, Nhật Bản và châu Âu. Những khoản đầu tư này không chỉ nhằm đáp ứng nhu cầu của khách hàng, mà còn giúp TSMC giảm rủi ro địa chính trị và đáp ứng yêu cầu sản xuất tại địa phương từ các chính phủ phương Tây.

TSMC không chỉ dẫn đầu trong sản xuất wafer silicon (đĩa bán dẫn silicon) mà còn cả đóng gói chip tiên tiến - lĩnh vực ngày càng quan trọng trong kỷ nguyên AI. Các công nghệ đóng gói chip tiên tiến như CoWoS hay SoIC của TSMC cho phép tích hợp nhiều chip khác nhau vào một hệ thống duy nhất, giúp tăng hiệu năng mà không cần phải làm transistor ngày càng nhỏ. Đây là lợi thế mà rất ít đối thủ có thể sánh kịp.

Hệ sinh thái “khóa chặt” khách hàng

Danh sách khách hàng của TSMC gồm gần như toàn bộ tên tuổi lớn nhất trong ngành công nghệ: Apple, Nvidia, AMD, Qualcomm, MediaTek, Broadcom, Google và nhiều công ty AI đang lên. Với nhiều khách hàng trong số này, TSMC không chỉ là đối tác sản xuất chip, mà còn là mắt xích sống còn trong chiến lược kinh doanh.

Các hợp đồng dài hạn, lịch đặt trước công suất nhiều năm và sự phụ thuộc vào công nghệ của TSMC tạo ra một hệ sinh thái “khóa chặt” khách hàng. Khi một công ty đã gắn bó sâu với TSMC, việc rời đi gần như đồng nghĩa với việc chấp nhận tụt lại phía sau trong cuộc đua công nghệ.

Lý do các đối thủ khó lật đổ TSMC

Samsung Electronics vẫn là đối thủ lớn nhất của TSMC trên danh nghĩa, nhưng gặp khó trong việc cân bằng giữa mảng sản xuất chip cho khách hàng và chip “cây nhà lá vườn”. Intel, dù đang tái cấu trúc mạnh mẽ để trở lại cuộc chơi sản xuất chip theo hợp đồng, nhưng vẫn cần nhiều năm nữa để chứng minh khả năng cạnh tranh thực sự với TSMC ở các tiến trình tiên tiến.

Trong khi đó, SMIC (nhà sản xuất chip theo hợp đồng số 1 Trung Quốc) bị hạn chế nghiêm trọng bởi các lệnh kiểm soát công nghệ từ Mỹ, nên khó tiếp cận thiết bị và quy trình tiên tiến nhất.

Vị thế độc tôn của TSMC không đến từ một yếu tố đơn lẻ, mà là kết quả của mô hình kinh doanh đúng đắn, đầu tư dài hạn, kỷ luật công nghệ và niềm tin từ khách hàng. Trong bối cảnh nhu cầu chip AI và điện toán hiệu năng cao tiếp tục bùng nổ, khoảng cách giữa TSMC và phần còn lại của ngành có thể sẽ còn được nới rộng hơn nữa những năm tới.

Vì sao việc tập trung sản xuất ở Đài Loan là rủi ro lớn cho chuỗi cung ứng chip toàn cầu?

Việc tập trung phần lớn hoạt động sản xuất chip tiên tiến ở Đài Loan, điển hình là TSMC, được nhìn nhận như rủi ro lớn với chuỗi cung ứng chip toàn cầu.

1. Rủi ro địa chính trị

Đài Loan nằm ở vị trí nhạy cảm trong quan hệ Mỹ - Trung Quốc. Trung Quốc tuyên bố Đài Loan là một phần lãnh thổ và không loại trừ khả năng sử dụng vũ lực trong tương lai. Căng thẳng quân sự hoặc xung đột ở eo biển Đài Loan đều có thể tạo ra gián đoạn quy mô lớn với hoạt động sản xuất chip trên đảo này.

Sự phụ thuộc một khu vực địa lý nhỏ về sản xuất chip khiến thế giới dễ bị tổn thương nếu xảy ra xung đột. Nhiều chuyên gia gọi đây là điểm dễ gây sụp đổ lớn nhất nếu bị tác động.

2. Quy mô tập trung sản xuất chip tiên tiến cực đại

Đài Loan, đặc biệt là TSMC, chiếm lĩnh phần lớn quá trình sản xuất chip tiên tiến nhất thế giới, nên bất kỳ sự cố lớn nào cũng ảnh hưởng trực tiếp đến toàn cầu.

Nếu Đài Loan ngừng sản xuất dù chỉ trong thời gian ngắn bởi thiên tai, gián đoạn hậu cần hoặc phong tỏa chính trị, hiệu ứng sẽ lan rộng. Chuỗi sản xuất thiết bị điện tử toàn cầu bị ảnh hưởng, từ smartphone, máy tính đến ô tô điện. Các công ty AI và nhà vận hành trung tâm dữ liệu sẽ thiếu chip ngay lập tức do không có nguồn cung tương đương thay thế.

3. Nỗ lực đa dạng hóa nhưng chưa đủ nhanh

TSMC cùng các chính phủ và hãng lớn khác đang đổ tiền xây dựng nhà máy sản xuất chip ở nhiều nơi khác (Mỹ, châu Âu, Nhật Bản) để giảm sự phụ thuộc vào Đài Loan. Tuy nhiên, các cơ sở này vẫn chưa thể đạt sản lượng và công nghệ tiên tiến tương đương các nhà máy ở Đài Loan trong ngắn hạn, khiến phần lớn nguồn cung chip toàn cầu hiện vẫn phải dựa vào đảo này.

Sơn Vân

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/tsmc-doc-co-cau-bai-ve-san-xuat-chip-samsung-theo-khong-kip-242300.html