Từ thảm kịch cháy ở Hong Kong, nhìn lại lịch sử dùng giàn giáo tre trong xây dựng ở Trung Quốc

2 giờ trướcBài gốc

Hong Kong (Trung Quốc) là một trong những nơi hiếm hoi trên thế giới vẫn dùng tre để dựng giàn giáo trong xây dựng, theo tờ South China Morning Post.

Tại Hong Kong, những đội thợ lành nghề có thể dựng đủ giàn giáo tre để bao trùm cả một tòa nhà chỉ trong một ngày, thậm chí vài giờ, bằng các kỹ thuật có từ hàng nghìn năm, được truyền lại qua nhiều thế hệ.

Vụ cháy khu chung cư tại quận Tai Po ngày 26-11 vừa qua làm dấy lên tranh luận rằng liệu sử dụng giàn giáo tre có làm hỏa hoạn lan nhanh hơn.

Giàn giáo tre bốc cháy trong vụ cháy cụm chung cư ở Hong Kong ngày 26-11. Ảnh: Vernon Yuen/Nexpher/ZUMA Press Wire/Shutterstock

Tre đã được dùng trong xây dựng từ bao lâu?

Xuyên suốt lịch sử Trung Quốc, tre được dùng rất nhiều trong xây dựng. Giàn giáo tre xuất hiện trong một trong những tác phẩm nghệ thuật quý giá nhất của Trung Quốc. Bức họa cổ Thanh minh thượng hà đồ từ những năm 1100 đã có hình ảnh giàn giáo tre xuất hiện trong sinh hoạt đời thường của người dân dọc sông Biện ở Biện Kinh (kinh đô của nhà Bắc Tống).

Giàn giáo tre xuất hiện trong Bức họa cổ Thanh minh thượng hà đồ. Ảnh: SOUTH CHINA MORNING POST

Theo truyền thuyết Trung Quốc, nhà hiền triết Yao Chao-shi được xem là người khai sáng nghề dựng giàn giáo tre. Trong thời kỳ hỗn loạn thuở hồng hoang, ông được cho là đã dạy người dân xây những cấu trúc giống tổ chim để tránh thú dữ, dần dần phát triển thành các kết cấu bằng tre. Vì sinh nhật của ông Yao theo lịch âm rơi vào ngày 19 tháng Giêng, nên một số thợ giàn giáo vẫn cúng bái vị thần này vào ngày đó.

Tại sao tre được ưa chuộng?

Tre được chọn trong các công trình xây dựng vì đây là một trong những loài thực vật mọc nhanh nhất thế giới, trong một số trường hợp có thể lớn thêm 60 cm mỗi ngày và có thể cao tới 40 m.

Tre có hệ rễ ngầm dày, mọc lan rất nhanh và có thể đẩy chồi mới lên cách đó vài m. Cấu trúc bên trong của tre giúp loài thực vật này chịu nén tốt, khiến tre trở thành vật liệu lý tưởng cho giàn giáo.

So với thép, tre nhẹ hơn nhiều, dựng nhanh gấp 6 lần và tháo dỡ nhanh gấp 12 lần. Chi phí cũng rẻ hơn rất nhiều. Giàn giáo tre không cần máy móc cầu kỳ hay dụng cụ phức tạp, chỉ cần thợ lành nghề dùng dây nylon buộc cố định. Nếu được dựng đúng kỹ thuật, giàn giáo tre thậm chí còn bền hơn thép và linh hoạt hơn rất nhiều. Kết cấu tạo thành cũng dễ điều chỉnh khi cần.

Giàn giáo tre có thể dùng cho toàn bộ công trình hoặc chỉ một phần. Ở Hong Kong, người ta thường thấy những “ban công tre” nhô ra từ mặt tòa nhà tại những khu vực đang sửa chữa từng căn hộ, ở độ cao hàng chục tầng. Cột tre cũng có thể được cắt để lắp vừa những khoảng trống khó xử lý, điều rất phù hợp với Hong Kong - nơi các khoảng thi công thường chật hẹp giữa mê cung nhà cửa san sát.

Tại Hong Kong, giàn giáo tre chủ yếu dùng hai loại: Kao Jue (tre cột) và Mao Jue (tre lông). Mao Jue dày và chắc hơn, đường kính khoảng 75 mm, vách thân dày ít nhất 10 mm, dùng làm cột chịu lực.

Kao Jue mảnh hơn, rộng khoảng 40 mm, dùng làm sàn đứng, thanh giằng và thanh ngang. Tất cả tre đều phải ít nhất 3 năm tuổi và được phơi khô tối thiểu 3 tháng. Mỗi cây tre dài khoảng 7 m, có thể để ngoài trời và thường sử dụng lại được 3 lần trước khi bắt đầu cong, nứt hoặc yếu đi.

Ảnh minh họa về sử dụng giàn giáo tre trong xây dựng. Ảnh: SOUTH CHINA MORNING POST

Những người thợ leo giàn giáo tre

Những người thợ leo giàn giáo tre được gọi là những “người nhện” ngoài đời thực ở Hong Kong, leo lên những độ cao chóng mặt bằng sức mạnh, kỹ năng và thần kinh thép.

Nhiều thập niên trước ở Hong Kong, thợ giàn giáo tre làm việc trên cao chỉ với dây an toàn đơn giản hoặc thậm chí không có. Ngày nay, mọi thứ đã thay đổi: thợ phải được đào tạo, có chứng chỉ và mang đầy đủ trang bị an toàn.

Hong Kong đến nay vẫn đào tạo và cấp chứng chỉ cho thợ giàn giáo tre, và nghề này vẫn là một phần trong văn hóa xây dựng của đặc khu.

Những rủi ro và xu hướng chuyển sang kim loại

Viết trên tờ The Conversation, ông Ehsan Noroozinejad - nhà nghiên cứu cao cấp và Trưởng bộ phận Tương lai Bền vững, Trung tâm Nghiên cứu Chuyển đổi Đô thị, ĐH Western Sydney (Úc) chỉ ra 2 rủi ro chính khi sử dụng giàn giáo tre.

Rủi ro đầu tiên là hỏa hoạn. Tre khô rất dễ cháy, và lớp lưới nhựa màu xanh thường phủ bên ngoài giàn giáo cũng bắt lửa rất nhanh.

Trong vụ cháy ở Tai Po, hình ảnh và các báo cáo cho thấy ngọn lửa đã lan cực nhanh dọc theo hệ thống giàn giáo và lớp lưới, rồi bén sang mặt tiền các tòa nhà.

“Đó là lý do nhiều ý kiến kêu gọi dùng các kết cấu tạm thời không cháy cho những tòa nhà có người ở hoặc ít nhất phải dùng lưới chống cháy, tre đã qua xử lý, và tạo các khe hở trên giàn giáo để lửa không dễ dàng lan từ khoang này sang khoang khác” - ông Noroozinejad viết.

Rủi ro thứ hai của giàn giáo tre liên quan sự biến thiên của vật liệu và thời tiết.

Tre là vật liệu tự nhiên nên độ bền thay đổi tùy loại, tuổi và độ ẩm. Các mối buộc có thể lỏng, và bão gió là rủi ro rất thường gặp.

Một giàn giáo tre ở Hong Kong. Ảnh: SHUTTER STOCK

Các hướng dẫn và quy chuẩn được cập nhật của Hong Kong cố gắng kiểm soát những yếu tố này bằng các yêu cầu về vật liệu (như tuổi tre, đường kính, thời gian phơi khô), bắt buộc giàn giáo phải liên kết với công trình, dùng giá thép và thử nghiệm điểm neo, cùng kiểm tra thường xuyên nhất là trước thời tiết xấu.

Hồi tháng 3, Cục Phát triển Hong Kong yêu cầu ít nhất 50% các gói thầu xây dựng mới đối với các công trình công của chính quyền phải dùng giàn giáo kim loại. Cơ quan này cũng khuyến khích dùng kim loại trong bảo trì nếu điều kiện cho phép.

Các dự án tư nhân vẫn có thể dùng tre theo quy chuẩn hiện hành. Nhưng đối với công trình công, mức chuẩn hiện nay là kim loại, báo hiệu xu hướng chuyển sang hệ thống không cháy.

Theo vị chuyên gia, bài học từ Hong Kong không phải tre “tốt” hay “xấu”. Tre có lợi thế rõ rệt trong các công trình nhỏ, thi công ngắn ngày, giàn giáo bám đất nhưng với các khối nhà cao tầng có người ở, đặc biệt khi mặt ngoài được bọc lưới, rủi ro cháy và sự biến thiên của tre đòi hỏi phải kiểm soát nghiêm ngặt hơn.

Giàn giáo tre đã góp phần tạo dựng đường chân trời của Hong Kong vì nó nhanh và rẻ. Nhưng khoa học về hỏa hoạn và thực tế của đời sống ở cao ốc ngày nay đòi hỏi một giới hạn chặt chẽ hơn: dùng đúng vật liệu cho đúng việc, và khi rủi ro tăng cao, hãy chuyển sang hệ thống không cháy.

Như vậy, Hong Kong vừa có thể gìn giữ một nghề thủ công đáng tự hào, vừa bảo đảm an toàn cho người dân.

THẢO VY

Nguồn PLO : https://plo.vn/tu-tham-kich-chay-o-hong-kong-nhin-lai-lich-su-dung-gian-giao-tre-trong-xay-dung-o-trung-quoc-post883669.html