Từ 'trường làng' đến bằng độc quyền sáng chế quốc tế về công nghệ nano

5 giờ trướcBài gốc

Vóc dáng thư sinh, cặp kính cận toát lên vẻ kiên định, cùng chất giọng mang âm sắc của miền Trung nắng gió, là ấn tượng ban đầu về Tiến sĩ Nguyễn Viết Hương (SN 1990) - người có gần chục năm ở trời Âu.

Ở tuổi 35, anh đã “dắt lưng” một bằng độc quyền sáng chế quốc tế và hàng chục bài báo khoa học công bố trên tạp chí khoa học quốc tế thuộc danh mục ISI - Q1 (tạp chí khoa học uy tín nhất hiện nay). Anh là người tiên phong đưa công nghệ SALD lắng đọng đơn lớp nguyên tử ở áp suất khí quyển về nước; đương đảm nhiệm vị trí Phó trưởng Khoa Khoa học và Kỹ thuật Vật liệu, Trường ĐH Phenikaa.

Hành trình nghiên cứu sáng tạo ấy của chàng tiến sĩ trẻ tuổi được tạo lập từ những lần vượt khó và bước ra vùng an toàn; mà theo anh là “nhờ xuất phát điểm của gia đình”.

Tiến sĩ Nguyễn Viết Hương. Ảnh: Xuân Tùng

Tiến sĩ Hương là con út trong gia đình nông dân, hiếu học, có bốn anh em trai ở đất Can Lộc (Hà Tĩnh). Sự tảo tần sớm hôm của bố mẹ và gương sáng học giỏi, đỗ đạt làm giảng viên, bác sĩ, kỹ sư của các anh trai đã trở thành động lực để cậu em út từng mải chơi chuyên tâm học hành.

Và từ trường làng, anh từng bước ghi danh vào lớp chuyên Toán A1, Trường THPT chuyên Đại học Vinh (Nghệ An); thủ khoa đầu vào khoa Vật lý Kỹ thuật và Công nghệ Nano, Trường ĐH Công nghệ - ĐHQG Hà Nội; đạt học bổng của Đề án 322 – cử sinh viên đi đào tạo tại các cơ sở nước ngoài bằng ngân sách Nhà nước và chọn theo học tại Học viện Khoa học ứng dụng Quốc gia Lyon (INSA de Lyon, Pháp) tiếp tục theo đuổi ngành Khoa học vật liệu và Công nghệ nano.

Chọn Pháp là điểm đến, anh bắt đầu học tiếng Pháp từ “zero” và chỉ có 4 tháng “cày cuốc” để đáp ứng điều kiện về tiếng để lên đường.

Trong năm đầu tiên du học, anh gần như chỉ hiểu được 30% thầy cô giảng. Tình cảnh “không còn cách nào khác là chăm chỉ” và suy nghĩ “học tốt là cách xây dựng hình ảnh đất nước”, đã thôi thúc anh vừa tập trung cải thiện trình độ tiếng Pháp vừa tự tìm hiểu, nghiên cứu thêm tài liệu để nắm vững khối kiến thức đại cương, kiến thức chuyên ngành của chương trình kỹ sư.

Trong suốt 5 năm học, chàng sinh viên Việt Nam vững top đầu về kết quả học tập trong lớp có 82 sinh viên, trong đó phần lớn đến từ các nước châu Âu, Mỹ.

Tuy nhiên, đích đến của anh không dừng ở điểm số, tấm bằng tốt nghiệp xuất sắc. “Tôi luôn nghĩ mình được ra nước ngoài đào tạo từ ngân sách nhà nước thì cần phải trở về cống hiến. Nhưng chỉ học xong rồi về, kiếm việc làm, ổn định nhà cửa… thế thì thường quá, không đúng với học bổng được nhận. Nơi xứ người, tôi có thêm cơ hội nhìn về Việt Nam để thương yêu nhiều hơn và cố gắng nhiều hơn”, anh Hương bày tỏ.

Bước sang năm thứ 4 chương trình kỹ sư, anh đăng ký thêm chương trình thạc sĩ khoa học. Mỗi kỳ học từ 10 – 11 môn và liên tục cả tuần học từ 7 – 8 giờ sáng đến tối khuya.

Anh Hương chia sẻ: “Đây thực sự là một trong những lần tôi vượt giới hạn của bản thân. Tôi học ở hai thành phố khác nhau, cách nhau hơn 2 giờ đi xe, mỗi ngày đều bắt đầu dậy từ 4h30 để đi học ở trường này, rồi lại quay về trường kia học. Thể lực của tôi bị bào mòn rất mạnh, có những lúc quá mệt chân đi không nổi và rơi nước mắt, nhưng không cho phép bản thân gục ngã, bỏ cuộc”.

Để thực hiện bước đi xa đó, anh thêm một lần bước ra khỏi vùng an toàn khi tìm một phòng nghiên cứu bên ngoài nước Pháp.

Anh đăng ký thực tập nghiên cứu sinh ở Bỉ và được giới thiệu sang IMEC, Leuven (Bỉ) - một trung tâm nghiên cứu về công nghệ nano vào loại lớn nhất châu Âu.

Theo anh Hương, 5 năm ở Pháp anh được đào tạo hoàn toàn bằng tiếng Pháp, tiếng Anh rất yếu. IMEC là bước ngoặt cải thiện kỹ năng giao tiếp, trình độ tiếng Anh và kỹ năng làm việc trong môi trường nghiên cứu quốc tế chuyên nghiệp. Ở đây, anh đã có cơ hội tham gia phát triển, tối ưu hóa lớp vật liệu trong pin năng lượng mặt trời thế hệ mới.

Sáu tháng thực tập sinh ở Bỉ là ngần ấy thời gian anh miệt mài học hỏi, nghiên cứu để hoàn thiện các kỹ năng và thực hiện luận văn tốt nghiệp thạc sĩ. “Tôi tiếc thời gian đến độ tất cả ngày cuối tuần đều ở trong phòng nghiên cứu vì không biết bao giờ mới được vào làm ở trung tâm bán dẫn lớn của thế giới thế này”, anh Hương nói.

Tiến sĩ Nguyễn Viết Hương chùng giọng, mở đầu bằng chữ “ngợp”, khi nói về hành trình bước chân vào nghiên cứu khoa học.

Anh kể, năm đầu tiên làm nghiên cứu sinh, anh thấy thật bé nhỏ trước thế giới kiến thức khoa học, sờ vào đâu cũng chưa biết. Công việc bắt đầu từ những việc nhỏ nhặt, từ hàn dây cáp điện chống nhiễu, viết code điều khiển lưu lượng khí, nhiệt độ, thiết kế…

“Tốt nghiệp tiến sĩ, tôi vẫn thấy quá nhiều thứ chưa biết, nhưng không còn thấy ngợp. Tôi đã quen với việc chưa biết để đối diện và sử dụng phương pháp nghiên cứu, giải quyết vấn đề tìm ra câu trả lời”.

Tiến sĩ Nguyễn Viết Hương hiện là Phó Trưởng Khoa Khoa học và Kỹ thuật Vật liệu, Trường ĐH Phenikaa. Ảnh: Xuân Tùng

Năm 2019, anh đầu quân về Trường Đại học Phenikaa và chủ trì dự án xây dựng, tự thiết kế hệ thống SALD – hệ thống lắng đọng đơn lớp nguyên tử ở áp suất khí quyển. Điều này được anh quyết định sau khi từ chối những đề xuất vị trí làm việc hấp dẫn ở một số cơ sở nghiên cứu nơi xứ người. “Về nước là quyết định liều, nhưng là điều đúng đắn, tôi chỉ cần biết vậy”, anh nói.

“Mặt được là tôi sẽ là người tiên phong, xây dựng từ đầu sẽ hiểu được chân tơ kẽ tóc, chăm chút cho đứa con tinh thần này để không ngừng hoàn thiện, nâng cấp hệ thống, công nghệ”, anh nói.

Theo chàng tiến sĩ trẻ, “liều” vì khi đó, không hình dung hết những khó khăn sẽ đối diện khi về nước; đang quen với những phòng thí nghiệm hoạt động chuyên nghiệp và hiện đại nơi nước ngoài, để về xây dựng một phòng thí nghiệm từ zero ở một trường đại học mới thành lập. Thách thức đầu tiên của anh là tìm đơn vị chuyên về tự động hóa, cơ khí chính xác… chịu ký hợp đồng thực hiện và đồng hành bảo dưỡng, bảo trì.

Sau 3 năm đầu tư tâm sức, tháng 2/2022, Tiến sĩ Nguyễn Viết Hương cùng các cộng sự đã cho ra mắt và vận hành phòng thí nghiệm công nghệ SALD phục vụ công tác nghiên cứu, áp dụng vào thực tiễn và đào tạo.

Tiến sĩ Hương tự hào, đây là hệ thống lắng đọng đơn lớp nguyên tử (SALD) ở áp suất khí quyển đầu tiên trong nước, đánh dấu bước ngoặt lớn, cho phép chế tạo các màng mỏng nano ô-xít kim loại bán dẫn với mức độ điều khiển bề dày tới từng đơn lớp nguyên tử. Công nghệ này có thể ứng dụng cho nhiều lĩnh vực khác nhau, như trong chăm sóc sức khỏe, xử lý ô nhiễm môi trường.

Để dễ hình dung hơn, anh chỉ tay về cốc nước lọc trên bàn, và nói: “Chiếc cốc này không có tính chất đặc biệt nào, nhưng với công nghệ SALD có thể phủ lên bề mặt những tính chất như diệt khuẩn. Không chỉ chiếc cốc này, mà các vật liệu đều có thể được biến đổi tính chất khi ứng dụng công nghệ lắng đọng đơn lớp nguyên tử này."

Đến nay, Tiến sĩ Nguyễn Viết Hương vẫn không ngừng nghiên cứu phát triển hệ thống và mở rộng quy mô màng mỏng nano để ứng dụng trên nhiều vật liệu, sản phẩm cụ thể.

Anh cũng bật mí, nhóm nghiên cứu của anh đang liên kết, phối hợp thực hiện dự án phủ nano lên một số chất liệu, sản phẩm liên quan đến lĩnh vực lưu trữ năng lượng, nước sạch.

Cùng với công việc nghiên cứu, Tiến sĩ Nguyễn Viết Hương dành nhiều tâm sự giảng dạy và truyền cảm hứng nghiên cứu khoa học cho sinh viên. “Tôi không thể mãi ngồi đó, phải có những thế hệ tiếp theo phát triển”, vì vậy anh vừa trực tiếp dẫn dắt, hướng dẫn kỹ năng và tri thức, vừa trở thành cộng sự nghiên cứu của các bạn trẻ ở trường.

“Truyền đạt kiến thức không phải là vấn đề khó, quan trọng là động lực và niềm yêu thích, say mê khám phá cho các bạn”, anh nói.

Tiến sĩ Nguyễn Viết Hương hướng dẫn sinh viên nghiên cứu. Ảnh: NVCC

Công trình phát triển công nghệ lắng đọng đơn lớp nguyên tử ở áp suất khí quyển (SALD) được phát triển trong nước, không chỉ góp phần vào việc tự chủ, giúp tiết kiệm hàng tỉ đồng so với việc nhập khẩu thiết bị thương mại mà còn mở ra cơ hội lớn cho các hướng nghiên cứu mới và phục vụ công tác đào tạo.

Công trình đã có hơn 20 bài báo được công bố trên các tạp chí uy tín (Small, Chemical Engineering Journal, Chemistry of Materials, Nanoscale, Journal of Materials Chemistry A...)

Tiến sĩ Nguyễn Viết Hương từng 2 lần đạt giải thưởng nghiên cứu khoa học quốc tế xuất sắc; đạt Giải thưởng khoa học công nghệ Quả Cầu Vàng năm 2024.

Tiến sĩ Hương là một trong những đề cử Giải thưởng Gương mặt trẻ Việt Nam tiêu biểu năm 2024 ở lĩnh vực nghiên cứu khoa học - sáng tạo.

Nội dung: Xuân Tùng | Đồ họa: Kiều Tú

Nguồn Tiền Phong : https://tienphong.vn/tu-truong-lang-den-bang-doc-quyen-sang-che-quoc-te-ve-cong-nghe-nano-post1723699.tpo