Từ vụ ngộ độc bánh mì tại TP.HCM: Người dân phải tự làm chủ ATTP

một giờ trướcBài gốc

ATTP không chỉ là vấn đề hành chính hay kinh tế, mà là yếu tố thiết yếu trong bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Những sự cố ngộ độc xảy ra gần đây tại các đô thị lớn, ngay cả ở những cơ sở kinh doanh quen thuộc, đã cho thấy một thực tế đáng lo ngại - chuỗi cung ứng thực phẩm luôn tiềm ẩn rủi ro.

Sức mạnh của người tiêu dùng thông minh

Vụ ngộ độc bánh mì xảy ra tại TP.HCM thời gian gần đây đã khiến hàng trăm người phải nhập viện và gây chấn động trong dư luận bởi mức độ phổ biến và sự quen thuộc của món ăn này trong đời sống hằng ngày. Bánh mì - từ lâu được xem là món ăn bình dân, dễ tiếp cận, ngon miệng và tiện lợi - lại trở thành tác nhân gây ra sự cố sức khỏe nghiêm trọng, khiến người dân hoang mang và đặt ra câu hỏi lớn: Liệu chúng ta có thực sự an toàn trước những gì mình ăn mỗi ngày?

Bệnh nhân bị ngộ độc thực phẩm nguy kịch sau khi ăn bánh mì đang điều trị tại Bệnh viện Nhân dân Gia Định (TP.HCM) - Ảnh: PV

Sự việc này phơi bày một thực tế đáng lo ngại rằng, ngay cả các thực phẩm tưởng chừng vô hại nhất cũng có thể tiềm ẩn nguy cơ nếu một mắt xích trong chuỗi cung ứng xảy ra sai sót. Trên hết, sự cố một lần nữa nhấn mạnh tầm quan trọng của việc người dân chủ động nâng cao hiểu biết, kỹ năng và khả năng tự bảo vệ bản thân trong vấn đề ATTP, thay vì hoàn toàn trông chờ vào cơ quan quản lý hoặc sự “tử tế” của người bán hàng.

Vụ ngộ độc bánh mì không phải là trường hợp cá biệt. Thực tế thời gian qua cho thấy những vụ ngộ độc xảy ra tại nhiều địa phương, ở các loại hình kinh doanh khác nhau, từ quán ăn nhỏ lẻ, hàng rong vỉa hè đến các cơ sở kinh doanh có bảng hiệu rõ ràng.

Điều này chỉ ra rằng nguy cơ mất ATTP không phân biệt quy mô cơ sở, không phụ thuộc vào việc mặt hàng là cao cấp hay bình dân. Chỉ cần một sai sót trong khâu chế biến, bảo quản hoặc nguồn nguyên liệu không an toàn, hậu quả có thể ảnh hưởng đến hàng chục, thậm chí hàng trăm người.

Các vụ ngộ độc thực phẩm không chỉ gây thiệt hại về kinh tế, mà còn tác động trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng, kéo theo những hệ lụy dài hạn.

Trong bối cảnh đó, quan điểm cho rằng ATTP là trách nhiệm của Nhà nước và cơ sở kinh doanh đã lỗi thời. Theo bà Phạm Khánh Phong Lan - Giám đốc Sở An toàn thực phẩm TP.HCM - để thực sự bảo vệ sức khỏe của mình, người dân bắt buộc phải “làm chủ” ATTP.

“Cách tiếp cận cũ xem người dân hoàn toàn là đối tượng thụ động, chờ đợi sự bảo vệ từ bên ngoài, đã cho thấy nhiều hạn chế trước thực tế phức tạp của thị trường thực phẩm hiện nay”, bà Lan nhấn mạnh.

Có thể thấy, cơ quan chức năng dù nỗ lực, cũng không thể theo sát từng quầy hàng, từng bếp nấu, từng xe đẩy bán đồ ăn trên mọi con phố. Nhân lực thanh tra, kiểm tra có hạn; trong khi thị trường thực phẩm thì vô cùng rộng lớn và đa dạng. Không một hệ thống nào có thể kiểm soát tuyệt đối mọi ngóc ngách. Do đó, việc đặt toàn bộ niềm tin vào cơ quan quản lý là điều không thực tế.

Trong khi đó, sự chủ động của người dân lại có thể tạo ra tác động mạnh mẽ và bền vững hơn rất nhiều. Bằng việc lựa chọn có ý thức, người tiêu dùng không chỉ bảo vệ bản thân mà còn góp phần thanh lọc thị trường. Sự lựa chọn mỗi ngày của hàng triệu người tiêu dùng chính là “lá phiếu kinh tế” quyết định sự tồn tại của các cơ sở kinh doanh.

Nếu người dân ưu tiên lựa chọn các sản phẩm, dịch vụ có nguồn gốc rõ ràng, tiêu chuẩn minh bạch, được chứng nhận an toàn; các cơ sở làm ăn nghiêm túc sẽ được củng cố. Ngược lại, những cơ sở thiếu minh bạch, kém an toàn sẽ mất dần khách hàng và tự động bị đào thải khỏi thị trường. Đây là cơ chế thanh lọc tự nhiên hiệu quả nhất, mạnh mẽ hơn mọi biện pháp hành chính.

Làm thế nào để mỗi người dân “làm chủ ATTP”?

Để làm được điều đó, người dân phải trở thành những người tiêu dùng thông minh. Điều đầu tiên là học cách nhận diện sự minh bạch.

Một sản phẩm an toàn phải có nhãn mác, bao bì rõ ràng, thể hiện đầy đủ thông tin như ngày sản xuất, hạn sử dụng, nơi sản xuất, thành phần. Đối với thực phẩm tươi sống, minh bạch thể hiện qua nguồn gốc rõ ràng, giấy tờ chứng minh truy xuất được. Nếu một sản phẩm không có thông tin, hoặc thông tin không đầy đủ, đó là dấu hiệu cảnh báo người tiêu dùng nên tránh.

Ngoài ra, thói quen mua thực phẩm không bao bì, không nhãn mác, không rõ nguồn gốc - vốn phổ biến ở nhiều gia đình - phải được thay đổi. Thực phẩm trôi nổi tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ: nguyên liệu kém chất lượng, phụ gia vượt ngưỡng, hóa chất bảo quản độc hại, quy trình chế biến không đảm bảo vệ sinh…

Điều đáng sợ nhất là những sản phẩm này không thể kiểm chứng được bằng mắt thường. Người tiêu dùng chỉ nhìn thấy vẻ ngoài bắt mắt, trong khi mối nguy thực sự nằm bên trong. Một quyết định mua hàng thiếu cân nhắc có thể dẫn tới hậu quả khó lường.

Bên cạnh đó, khi đi mua thực phẩm hoặc ăn uống bên ngoài, người dân cần rèn luyện khả năng “thẩm định nhanh” dựa trên quan sát. Chỉ cần để ý một số yếu tố, người tiêu dùng đã có thể nhận ra liệu cơ sở đó có đáng tin hay không.

Cơ sở kinh doanh sạch sẽ, khu vực chế biến gọn gàng, nhân viên đeo khẩu trang, găng tay, dụng cụ sạch, thực phẩm được bảo quản đúng cách, che chắn cẩn thận… là những dấu hiệu của một đơn vị có ý thức về an toàn thực phẩm.

Ngược lại, nếu nơi bán hàng tạm bợ, thực phẩm phơi ngoài nắng, không có tủ bảo quản, nhân viên chế biến không tuân thủ vệ sinh cá nhân, dụng cụ cũ kỹ, bẩn, hoặc quán nằm ngay sát môi trường ô nhiễm thì rủi ro mất an toàn rất cao.

Đặc biệt, ăn uống bên ngoài là hành vi chứa nhiều nguy cơ nhất. Trong các dịp lễ hội, du lịch, sự kiện đông người, nhiều cơ sở vì lợi nhuận mà bỏ qua quy trình đảm bảo vệ sinh. Thực phẩm chế biến sẵn để lâu, môi trường bảo quản kém, nguyên liệu dự trữ không đảm bảo, dụng cụ vệ sinh không đầy đủ… trở thành nguyên nhân chính của các vụ ngộ độc.

Hàng rong vỉa hè, quán tạm bợ, xe đẩy bán đồ ăn nhanh thường là những “điểm nóng” tiềm ẩn nguy cơ, do gần như không đáp ứng được bất kỳ tiêu chuẩn vệ sinh nào. Chúng ta không thể phủ nhận rằng ẩm thực đường phố là nét văn hóa đặc sắc, nhưng cùng với đó cũng là những rủi ro lớn cần được nhận thức rõ ràng.

Một điều quan trọng khác là người dân cần thay đổi tư duy về giá rẻ. Thực phẩm giá rẻ bất thường thường đi kèm nguyên liệu kém chất lượng, cận hạn hoặc hết hạn, phụ gia rẻ tiền, quy trình chế biến cẩu thả. Giá rẻ không bao giờ đi kèm an toàn. “Rẻ” đôi khi phải trả giá bằng sức khỏe, thậm chí tính mạng. Do đó, tư duy “tiết kiệm bằng mọi giá” trong ăn uống cần được xem lại một cách nghiêm túc.

Không chỉ lựa chọn bên ngoài, người dân còn phải đảm bảo an toàn trong chính căn bếp của gia đình mình. Nhiều vụ ngộ độc xảy ra không phải vì thực phẩm mua về không an toàn, mà do quá trình chế biến sai cách. Từ việc rửa tay không đúng, để lẫn thực phẩm sống - chín, sử dụng lại dầu mỡ cũ, bảo quản ở nhiệt độ không phù hợp, cho đến để thức ăn quá lâu ngoài trời… đều có thể gây nhiễm khuẩn.

Nguyên tắc “nấu chín - ăn ngay”, giữ lạnh dưới 5 độ C, không để thức ăn chín quá 2 giờ ở nhiệt độ phòng, tách riêng dụng cụ dùng cho đồ sống và đồ chín… cần trở thành thói quen trong mỗi gia đình.

Nhìn rộng hơn, để giảm thiểu nguy cơ ngộ độc thực phẩm, toàn xã hội phải cùng tham gia: cơ quan quản lý siết chặt quy định, tăng cường kiểm tra; cơ sở kinh doanh phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy chuẩn; người dân phải thận trọng trong lựa chọn và sử dụng. Tuy nhiên, trong 3 yếu tố đó, người dân chính là “lá chắn cuối cùng”, người trực tiếp quyết định món ăn đi vào cơ thể mình có an toàn hay không. Sự phó mặc, thói quen tùy tiện hay tâm lý chủ quan có thể khiến mọi nỗ lực quản lý trở nên vô nghĩa.

Bài học từ vụ ngộ độc bánh mì không chỉ dừng lại ở mức độ cảnh báo mà phải trở thành động lực thay đổi nhận thức của toàn xã hội. ATTP không thể phụ thuộc vào may mắn. Nó đòi hỏi sự chủ động, cẩn trọng và kỷ luật trong từng hành động, từng quyết định mua hàng, từng bữa ăn hằng ngày.

Khi mỗi người dân biết tự bảo vệ mình, thị trường sẽ tự khắc phát triển theo hướng an toàn hơn, minh bạch hơn. Và khi đó, sức khỏe cộng đồng mới thực sự được đảm bảo.

ATTP là quyền lợi, nhưng cũng là trách nhiệm của mỗi công dân. Sự thay đổi không đến từ các biện pháp xử phạt hay các chiến dịch truyền thông, mà đến từ chính sự ý thức của mỗi người. Khi chúng ta làm chủ ATTP, chúng ta đang làm chủ chính tương lai sức khỏe của bản thân và thế hệ sau. Và đó mới là nền tảng bền vững nhất để xây dựng một xã hội khỏe mạnh, văn minh và an toàn.

Hồ Quang

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/tu-vu-ngo-doc-banh-mi-tai-tp-hcm-nguoi-dan-phai-tu-lam-chu-attp-241097.html