Trong quá trình chuẩn bị Tổng khởi nghĩa, Nhân dân các dân tộc tỉnh Tuyên Quang đã đóng góp lương thực, thực phẩm, làm lán trại, nhà ở cho các cơ quan Trung ương. Đồng thời bố trí lực lượng vũ trang địa phương tăng cường tuần tra, canh gác, bảo mật, bảo đảm an toàn tuyệt đối cho lãnh tụ, các cơ quan đầu não…
Đoàn đại biểu Quốc hội các khóa Thành phố Hồ Chí Minh và tỉnh Bến Tre (cũ) tham quan, dâng hương tại di tích lán Nà Nưa.
Ông Nguyễn Văn Long năm nay ngoài 93 tuổi ở thôn Lê, xã Minh Thanh nhớ lại: “Khi khởi nghĩa Thanh La diễn ra lúc ông còn nhỏ nhưng vẫn còn nhớ được khí thế sục sôi, khẩn trương của cuộc khởi nghĩa. Để chuẩn bị cho cuộc khởi nghĩa Thanh La, cán bộ cách mạng đã về ở nhà dân hoạt động bí mật từ trước, được Nhân dân đùm bọc, hỗ trợ hết sức, dành lương thực, thực phẩm tốt nhất nuôi quân. Khi cuộc khởi nghĩa nổ ra thành công ai cũng mừng vì từ nay đã xóa bỏ ách đô hộ của thực dân và phong kiến…”.
Tại Tân Trào, nhiều sự kiện trọng đại của dân tộc đã diễn ra như Hội nghị đại biểu toàn quốc của Đảng (13 - 15/8/1945), Đại hội Quốc dân (16 - 17/8/1945) quyết định những vấn đề quan trọng, hạ lệnh Tổng khởi nghĩa và phát động Nhân dân cả nước đứng lên giành chính quyền. Những mốc son lịch sử đó đã khẳng định rõ vai trò, vị thế chiến lược của Tuyên Quang.
Theo các tài liệu lịch sử, trong tiến trình của Cách mạng Tháng Tám, Tuyên Quang là địa phương sớm xây dựng được cơ sở chính trị vững mạnh, khởi nghĩa giành chính quyền cấp xã, cấp châu thành công sớm nhất nước. Qua đó, đáp ứng các yêu cầu, điều kiện để lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc và Trung ương Đảng về ở, lãnh đạo Cách mạng Tháng Tám thắng lợi.
Đêm 10-3-1945, cuộc Khởi nghĩa Thanh La thắng lợi. Đây là cuộc khởi nghĩa cấp xã giành thắng lợi sớm nhất nước. Tiếp đó, quân khởi nghĩa tiến đánh đồn Đăng Châu. Ngày 14-3-1945, đồn Đăng Châu của địch bị hạ. Ngày 16-3-1945, châu Tự Do và Ủy ban cách mạng lâm thời Châu Tự Do được thành lập. Đây là chính quyền cấp châu đầu tiên của tỉnh Tuyên Quang cũng là của cả nước, đánh dấu bước phát triển vượt bậc của cuộc cách mạng giải phóng dân tộc ở tỉnh Tuyên Quang.
Từ đây, Cứu quốc quân và các đội tự vệ chia thành nhiều mũi tỏa đi các hướng hỗ trợ, lãnh đạo Nhân dân nổi dậy giành chính quyền, mở rộng vùng giải phóng. Ngày 21-5-1945, sau một chặng đường dài khởi hành từ Pác Pó (Cao Bằng), lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã về đến Tân Trào (Sơn Dương).
Tại đây, Người đã chỉ thị thành lập Khu giải phóng gồm các tỉnh: Cao Bằng, Bắc Kạn, Thái Nguyên, Tuyên Quang, Hà Giang, Lạng Sơn. Tân Trào chính thức được chọn làm Trung tâm Khu giải phóng, đầu não lãnh đạo kháng Nhật, cứu nước trong toàn quốc. Cũng từ đây, tại Tân Trào đã diễn ra nhiều sự kiện quan trọng quyết định vận mệnh của dân tộc để đi đến cuộc Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong toàn quốc vào Tháng Tám năm 1945.
Đặc biệt trong suốt những năm tháng hào hùng ấy, dẫu còn nhiều khó khăn, Nhân dân Tuyên Quang đã đóng góp nhiều sức người, sức của, đặc biệt là cùng chở che, bảo vệ tuyệt đối an toàn lãnh tụ, cán bộ cách mạng và các cơ quan Trung ương. Từ tháng 5 đến tháng 8-1945, Nhân dân các dân tộc tỉnh Tuyên Quang đã ủng hộ và chuyển đến Tân Trào hơn 100 tấn lương thực, thực phẩm gồm thóc, gạo, ngô, trâu, bò, lợn, gà, vịt, rau, củ, quả và hàng tấn muối (lúc đó 1 kg muối có thể đổi được trên 10 kg gạo). Cùng với đó, Nhân dân còn ủng hộ ngày công, gỗ, tre, vầu, lá cọ để làm lán trại, nhà ở cho các cơ quan Trung ương.
Các nhà khoa học và nghiên cứu lịch sử đều thống nhất nhận định: Thủ đô khu giải phóng, với Tân Trào (Sơn Dương) là trung tâm đóng vai trò hết sức to lớn vào thành công của Cách mạng Tháng Tám, là trung tâm chỉ đạo Tổng khởi nghĩa giành chính quyền thắng lợi trong phạm vi cả nước.
Bài, ảnh: Huy Hoàng