Ukraine quyết không nhượng bộ Donbass, Mỹ và châu Âu tính toán ra sao?

7 giờ trướcBài gốc

Trong nỗ lực tìm lối thoát chính trị cho cuộc xung đột Ukraine kéo dài gần ba năm, Mỹ và châu Âu đang theo đuổi những tính toán song hành nhưng không hoàn toàn trùng khớp.

Washington muốn đạt thỏa thuận càng sớm càng tốt, sẵn sàng thúc ép Kyiv nhượng bộ, còn châu Âu thận trọng hơn, coi các bảo đảm an ninh dài hạn là “lằn ranh đỏ” trước khi bàn tới vấn đề lãnh thổ.

Việc Ukraine kiên quyết không nhượng lãnh thổ đã buộc cả Mỹ và châu Âu phải điều chỉnh chiến lược.

Washington phải cân nhắc giữa mục tiêu “kết thúc nhanh” và nguy cơ làm suy yếu vị thế của Kyiv cũng như uy tín của phương Tây, trong khi châu Âu ngày càng chủ động hơn trong vai trò kiến tạo khung an ninh hậu chiến, nhằm bảo đảm rằng hòa bình, nếu đạt được, sẽ mang tính bền vững, chứ không phải sự thỏa hiệp ngắn hạn đánh đổi bằng ổn định lâu dài của khu vực.

Mỹ muốn “chấm dứt" trước Giáng sinh

Tổng thống Volodymyr Zelensky tái khẳng định Ukraine không có ý định nhượng lại bất kỳ phần lãnh thổ nào, đặc biệt là các vùng Donetsk và Luhansk, trong bối cảnh Washington gia tăng nỗ lực đẩy nhanh một thỏa thuận chấm dứt xung đột Ukraine.

Sau vòng đàm phán ngày 15/12, các nhà đàm phán Mỹ được cho là đã nói với phía Ukraine rằng Kyiv sẽ phải chấp thuận rút quân khỏi một phần khu vực Donetsk ở miền Đông theo bất kỳ thỏa thuận nào nhằm chấm dứt cuộc chiến.

“Donbass (gồm Donetsk và Luhansk) là vấn đề cực kỳ quan trọng”, ông Zelensky nhấn mạnh tối 15/12, sau các cuộc tiếp xúc ngoại giao dồn dập tại Berlin.

Theo Kyiv Post, không lâu sau cuộc trao đổi với Thủ tướng Đức Friedrich Merz, ông Zelensky đã điện đàm trực tiếp với Tổng thống Mỹ Donald Trump. Trong cuộc họp báo trực tuyến với báo chí Ukraine, nhà lãnh đạo Ukraine khẳng định lập trường cứng rắn rằng Kyiv sẽ không chấp nhận bất kỳ kịch bản nào khiến Donetsk và Luhansk rơi ra ngoài chủ quyền quốc gia, dù dưới hình thức pháp lý hay trên thực tế.

Lập trường này đặt Mỹ vào thế phải tính toán lộ trình hòa bình, trong bối chính quyền Mỹ đang gia tăng sức ép đáng kể đối với Kyiv nhằm thúc đẩy một thỏa thuận chấm dứt xung đột với Nga trong thời gian sớm nhất, trong đó Ukraine được cho là sẽ phải cân nhắc những nhượng bộ khó khăn về lãnh thổ.

Tổng thống Donald Trump nhiều lần khẳng định mục tiêu “kết thúc cuộc chiến càng nhanh càng tốt”, coi đây là ưu tiên đối ngoại hàng đầu.

Phát biểu tại Nhà Trắng sau khi gọi điện tham dự bữa tối của các quan chức cấp cao Mỹ và châu Âu ở Berlin, ông Trump nói: “Chúng tôi đang cố gắng đạt được điều đó”.

Ông Trump tuyên bố thỏa thuận chấm dứt xung đột tại Ukraine đang gần hơn bao giờ hết. Ảnh: Reuters.

Sự can dự sâu của ông Trump vào xung đột Ukraine bắt nguồn từ cam kết trong chiến dịch tranh cử, khi ông tuyên bố có thể chấm dứt cuộc chiến trong vòng 24 giờ.

Trong năm nay, ông đã nhiều lần đứng ra làm trung gian nhằm chấm dứt cuộc xung đột Ukraine, tuy nhiên đều không đi đến kết quả đáng kể. Trên thực tế, Nhà Trắng gần đây đã soạn thảo một kế hoạch hòa bình gồm 28 điểm, với sự tham vấn từ các đồng minh châu Âu và cả phía Nga.

Theo hãng thông tấn TASS, khi được hỏi liệu các bảo đảm an ninh dành cho Ukraine có gắn với việc Kyiv phải chấp nhận mất lãnh thổ hay không, ông Trump trả lời thẳng thắn: “Thành thật mà nói, họ đã mất lãnh thổ rồi. Ý tôi là những vùng đó đã không còn nữa”. Phát biểu này ngay lập tức làm dấy lên lo ngại tại Ukraine và nhiều thủ đô châu Âu.

Một quan chức Mỹ tiết lộ, trong khuôn khổ các cuộc đàm phán tại Berlin, Washington đã đề xuất dành cho Ukraine những bảo đảm an ninh mang tính ràng buộc, tương tự Điều 5 của Hiệp ước NATO.

Theo đó, bất kỳ cuộc tấn công nào nhằm vào Ukraine cũng sẽ kích hoạt phản ứng quân sự từ các nước bảo trợ. Tuy nhiên, phía Mỹ cũng cảnh báo các bảo đảm này “không tồn tại vô thời hạn” và phụ thuộc vào việc Kyiv chấp thuận một thỏa thuận hòa bình tổng thể.

Cùng lúc, các nguồn tin ngoại giao tiết lộ Mỹ sẵn sàng để Ukraine tiến gần hơn tới Liên minh châu Âu, coi đây là một phần trong chiến lược ngăn Nga tiếp tục mở rộng ảnh hưởng về phía Tây, Guardian cho biết. Tuy vậy, vấn đề lãnh thổ vẫn là nút thắt lớn nhất.

Tổng thống Ukraine Zelensky khẳng định không có ý định nhượng lại Donbass. Ảnh: Reuters.

Trước sự kiên quyết của Kyiv về lãnh thổ, Washington được cho là đã đưa ra một phương án thỏa hiệp khác: thành lập một “khu kinh tế tự do” tại Donbass.

Theo đề xuất này, lực lượng Ukraine sẽ rút khỏi một phần khu vực, trong khi quân đội Nga cũng không được tiến vào. Tuy nhiên, Tổng thống Zelensky thẳng thừng bác bỏ, gọi đây là phương án “không công bằng”.

“Tôi muốn nhấn mạnh một lần nữa: khu kinh tế tự do không đồng nghĩa với việc khu vực đó thuộc Liên bang Nga”, ông Zelensky nói. “Dù trên phương diện pháp lý hay thực tế, Ukraine sẽ không công nhận Donbass là lãnh thổ của Nga”.

Trong khi đó, Moscow khẳng định Crimea và Donbass, những nơi đã bỏ phiếu sáp nhập vào Nga, là lãnh thổ có chủ quyền của Nga và không thể thương lượng.

“Niềm lạc quan thận trọng” với châu Âu

Việc Ukraine tái khẳng định lập trường không nhượng lại bất kỳ phần lãnh thổ nào đã góp phần giúp châu Âu thúc đẩy giải pháp xây dựng các bảo đảm an ninh đủ mạnh tại Ukraine trước Nga trong dài hạn.

Sau cuộc họp tại Berlin ngày 15/12, 10 nhà lãnh đạo châu Âu cùng Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen ra tuyên bố chung ủng hộ các nỗ lực đàm phán giữa Mỹ và Ukraine nhằm tìm lối thoát chính trị cho cuộc xung đột kéo dài gần ba năm.

Châu Âu khẳng định sẵn sàng giữ vai trò trung tâm trong việc thiết lập các bảo đảm an ninh lâu dài cho Ukraine, coi đây là điều kiện tiên quyết cho bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào.

Tuyên bố nhấn mạnh mọi quyết định liên quan đến khả năng nhượng bộ lãnh thổ chỉ có thể được xem xét sau khi các bảo đảm an ninh đủ mạnh, đủ tin cậy và có khả năng răn đe thực sự được triển khai.

Trọng tâm của khuôn khổ này là việc thành lập một “lực lượng đa quốc gia vì Ukraine” do châu Âu dẫn dắt, với sự tham gia tự nguyện của các nước và sự hậu thuẫn chiến lược từ Mỹ, nhằm hỗ trợ tái thiết và hiện đại hóa quân đội Ukraine, bảo đảm an ninh không phận, an ninh hàng hải và tăng cường năng lực răn đe ngay trên lãnh thổ Ukraine.

Ông Zelensky gặp gỡ các nguyên thủ quốc gia và chính phủ châu Âu, cùng với đại diện của EU và NATO, tại Văn phòng Thủ tướng ở Berlin ngày 15/12. Ảnh: Reuters.

Bên cạnh đó, châu Âu đề xuất các bảo đảm an ninh bổ sung, gồm việc duy trì lực lượng vũ trang Ukraine khoảng 800.000 quân, được trang bị và huấn luyện theo tiêu chuẩn phương Tây, theo Reuters.

Song song với đó, một cơ chế giám sát lệnh ngừng bắn do Mỹ dẫn dắt được coi là then chốt, nhằm cảnh báo sớm các vi phạm và bảo đảm phản ứng nhanh nếu xung đột tái bùng phát.

Các cuộc đàm phán tại Berlin đã thắp lên sự lạc quan thận trọng trong giới lãnh đạo châu Âu, dù Moscow đến nay vẫn chưa đồng ý với bất kỳ đề xuất nào và cũng chưa thể hiện rõ thiện chí, Guardian nhận định.

Thủ tướng Đức Friedrich Merz nhận định: “Lần đầu tiên kể từ khi xung đột bùng nổ, khả năng đạt được một lệnh ngừng bắn trở nên có thể hình dung”.

Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk cho biết ông có cảm giác “lần đầu tiên tất cả các bên hành xử như những đồng minh thực sự trong cùng một chiến tuyến”.

Theo ông, các nhà đàm phán Mỹ đã trực tiếp khẳng định Washington sẵn sàng đưa ra những bảo đảm an ninh đủ mạnh cho Ukraine, đến mức Nga “không còn nghi ngờ rằng phản ứng của Mỹ sẽ mang tính quân sự nếu Moscow tái tấn công”.

Trong khi đó, Thủ tướng Thụy Điển Ulf Kristersson đánh giá các bảo đảm an ninh dành cho Ukraine đã trở nên “rõ ràng và đáng tin cậy hơn so với trước đây”, song ông cũng thận trọng lưu ý rằng vẫn còn “nhiều câu hỏi rất khó”, đặc biệt là vấn đề lãnh thổ và việc liệu Nga “có thực sự mong muốn hòa bình hay chỉ tìm cách kéo dài đàm phán”.

Giới phân tích cho rằng lập trường thống nhất hơn của châu Âu phản ánh nhận thức ngày càng rõ ràng rằng an ninh của Ukraine gắn chặt với an ninh của toàn bộ lục địa.

Trong bối cảnh đó, việc thiết lập các bảo đảm an ninh cụ thể, có khả năng răn đe và được hậu thuẫn bởi Mỹ, được xem là chìa khóa để bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào có thể đứng vững trong dài hạn.

Phương Linh

Nguồn Znews : https://znews.vn/ukraine-quyet-khong-nhuong-bo-donbass-my-va-chau-au-tinh-toan-ra-sao-post1611897.html