Ung thư và gánh nặng y tế: Miễn viện phí sẽ là giải pháp nhân văn

một giờ trướcBài gốc

Sau 8 năm danh mục thuốc Bảo hiểm y tế thanh toán không thay đổi, đến nay, Bộ Y tế đề xuất bổ sung 76 thuốc mới vào danh mục Bảo hiểm y tế thanh toán, trong đó có 28 thuốc điều trị ung thư và điều hòa miễn dịch. Đây là nhóm thuốc được bổ sung nhiều nhất đợt này và là nhóm thuốc có chi phí đắt đỏ hiện nay. Nguồn: Báo Điện tử Chính phủ

Thực trạng bệnh ung thư đang ở mức báo động

Tại Việt Nam, ung thư hiện là một trong mười nguyên nhân gây bệnh hàng đầu, chiếm tới 74,3% gánh nặng bệnh tật không lây nhiễm và là nguyên nhân tử vong đứng thứ hai chỉ sau bệnh tim mạch. Những con số này không chỉ phản ánh thách thức y tế, mà còn gióng lên hồi chuông cảnh báo về sức ép ngày càng gia tăng đối với hệ thống chăm sóc sức khỏe quốc gia.

Thực tế cho thấy tỷ lệ người bệnh được phát hiện ở giai đoạn muộn vẫn còn ở mức cao, làm suy giảm hiệu quả điều trị và đẩy chi phí y tế lên mức vượt quá khả năng chi trả của nhiều gia đình. Gánh nặng ung thư vì thế không chỉ dừng lại ở nỗi đau thể xác và tinh thần của người bệnh, mà còn lan rộng ra gia đình, cộng đồng và toàn hệ thống y tế.

Chi phí điều trị cao là nguyên nhân trực tiếp khiến hàng loạt hộ gia đình rơi vào khủng hoảng tài chính. Đáng lo ngại hơn, nhóm dân cư nghèo và dễ bị tổn thương là những người chịu tác động nặng nề nhất. Theo các nghiên cứu, gần 70% bệnh nhân ung thư tại Việt Nam rơi vào khủng hoảng tài chính chỉ sau một năm điều trị - một con số cao nhất trong số các quốc gia thu nhập thấp và trung bình ở ASEAN.

Kết quả khảo sát ACTION cũng cho thấy chỉ 23% bệnh nhân ung thư tại 8 quốc gia ASEAN không rơi vào tình trạng thảm họa tài chính sau một năm kể từ khi được chẩn đoán.

Những dữ liệu này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc xây dựng các chính sách bảo vệ tài chính bền vững, để việc tiếp cận điều trị ung thư không còn là gánh nặng vượt quá khả năng chi trả của người dân, và để hệ thống y tế thực sự trở thành điểm tựa an sinh cho toàn xã hội.

Thứ trưởng Bộ Y tế - GS.TS Trần Văn Thuấn phát biểu tại hội thảo đối thoại chính sách với chủ đề "Ứng dụng của đánh giá công nghệ y tế trong việc đưa ra quyết định chi trả cho thuốc điều trị ung thư" ngày 23/8/2024 tại Hà Nội. Nguồn: Bộ Y tế

Hơn nữa, sự chênh lệch trong khả năng tiếp cận dịch vụ y tế giữa các vùng miền vẫn là một thực tế đáng lưu tâm. Người bệnh ở khu vực nông thôn phải đối mặt với nhiều rào cản nghiêm trọng, từ thiếu hụt cơ sở điều trị chuyên khoa đến hạn chế trong việc tiếp cận thuốc men và các kỹ thuật hiện đại. Khoảng cách địa lý vì thế trở thành một dạng "bất bình đẳng y tế", khiến cơ hội điều trị của nhiều bệnh nhân bị thu hẹp đáng kể.

Năm 2023, quỹ bảo hiểm y tế đã chi 7.521 tỉ đồng cho thuốc điều trị ung thư, mức chi cao nhất trong tất cả các nhóm bệnh. Tuy nhiên, trên thực tế, nhiều loại thuốc và xét nghiệm chuyên sâu vẫn chưa nằm trong danh mục được chi trả đầy đủ, khiến người bệnh tiếp tục gánh vác phần chi phí lớn ngoài khả năng tự trang trải.

Theo bác sĩ Vũ Đình Tiến - Trưởng Khoa Dược (Bệnh viện K), các phác đồ hóa trị truyền thống hiện khá dễ tiếp cận nhờ mức chi trả từ 80-100% của bảo hiểm y tế. Tuy nhiên, những liệu pháp tiên tiến hơn như điều trị đích hay miễn dịch, lại có chi phí cao gấp 40-50 lần thu nhập bình quân, trở thành thách thức vượt quá sức chịu đựng của phần lớn bệnh nhân. Như vậy, chi phí điều trị vẫn là rào cản lớn nhất, khiến nhiều người dù có nhu cầu cấp thiết vẫn không thể tiếp cận các phương pháp điều trị hiệu quả hơn và an toàn hơn.

Với tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế đạt 93,35% dân số (2023), quỹ bảo hiểm y tế đã chi 121.221 tỷ đồng, cao gấp 5 lần so với năm 2009. Thuốc chiếm 33,8% cơ cấu chi tiêu, tăng từ 11.500 tỷ đồng (2010) lên 47.230 tỷ đồng (2023). Nguồn: Bảo hiểm xã hội

Theo tiến sĩ, bác sĩ Ong Thế Duệ, Viện Chiến lược và Chính sách Y tế (Bộ Y tế), chi phí thuốc điều trị ung thư đã tăng với tốc độ đáng lo ngại trong hai thập kỷ qua. Giá trung bình của nhiều loại thuốc đã tăng từ khoảng 12.000 USD lên hơn 120.000 USD mỗi năm, trong khi một số liệu pháp hiện đại như CAR T-cell có mức chi phí lên tới 500.000 USD. Những con số này cho thấy gánh nặng tài chính mà người bệnh phải đối mặt không ngừng gia tăng, vượt xa khả năng chi trả của phần lớn hộ gia đình.

Thực tế cũng cho thấy thuốc điều trị ung thư đang chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tổng chi phí điều trị, lên tới 61,1%. Đáng chú ý, nhóm thuốc gốc (originator drugs) dù chỉ chiếm 3-4% về số lượng nhưng lại chiếm hơn 30% tổng chi tiêu. Đây đồng thời là nhóm thuốc có tỷ trọng chi tiêu bảo hiểm y tế cao thứ hai, chỉ sau nhóm thuốc điều hòa miễn dịch. Cấu trúc chi phí như vậy đặt ra thách thức lớn cho cả người bệnh lẫn quỹ bảo hiểm, đồng thời nhấn mạnh yêu cầu cấp thiết phải có chiến lược quản lý giá thuốc và mở rộng danh mục chi trả nhằm bảo đảm công bằng trong tiếp cận điều trị.

Đại biểu Quốc hội - GS.TS Nguyễn Anh Trí đề nghị miễn viện phí ngay cho những người đang điều trị bệnh hiểm nghèo.

ĐỀ XUẤT MIỄN VIỆN PHÍ CHO BỆNH NHÂN UNG THƯ - CHÍNH SÁCH NHÂN VĂN CẦN LỘ TRÌNH BÀI BẢN

Đề xuất miễn viện phí cho bệnh nhân ung thư, được nêu tại thảo luận của Quốc hội, không chỉ là một ý kiến mang tính biểu tượng mà là "phản ứng chính sách cấp thiết" trước thực trạng khủng hoảng tài chính đang bủa vây hàng chục nghìn gia đình Việt Nam.

Thực tiễn cho thấy, dù tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế tại Việt Nam đã đạt tới 93,35%, nằm trong nhóm cao của khu vực nhưng mô hình chi trả hiện nay vẫn chưa đủ sâu để bảo vệ người bệnh trước các chi phí điều trị lớn.

Con số 70% bệnh nhân ung thư rơi vào khủng hoảng tài chính chỉ sau một năm điều trị là lời phản ánh thực tế rõ ràng nhất. Đây là nghịch lý của một hệ thống bao phủ rộng nhưng chưa đủ năng lực gánh đỡ những bệnh lý có chi phí điều trị cao nhất.

Trong bối cảnh quỹ Bảo hiểm y tế mỗi năm chi đều đặn khoảng 120-124 nghìn tỷ đồng, nền tảng tài chính và chính sách của Việt Nam đã bước vào giai đoạn đủ "độ chín" để xem xét những cải cách mang tính đột phá. Việc miễn viện phí, trước hết cho bệnh nhân ung thư, thể hiện tư duy chính sách tiến bộ: Y tế không thể phó mặc cho cơ chế thị trường, đặc biệt với những căn bệnh nặng và có chi phí điều trị lớn.

Đây đồng thời là thước đo quan trọng cho mức độ ưu tiên của Nhà nước đối với các nhóm yếu thế - những người gần như chỉ có thể trông cậy vào hệ thống y tế công lập.

Hệ thống khám, chữa bệnh BHYT ngày càng mở rộng và nâng cao chất lượng. Hình ảnh: Báo Nhân dân

Tuy nhiên, thực tế cho thấy việc miễn ngay lập tức toàn bộ viện phí cho mọi bệnh nhân ung thư là khó khả thi, bởi:

- Chi phí điều trị ung thư tăng trung bình 17-20% mỗi năm;

- Giá thuốc liên tục leo thang, nhiều liệu pháp mới có giá 120.000-500.000 USD/năm;

- Chi BHYT dành cho thuốc điều trị ung thư đã vượt 61% tổng chi nhóm bệnh này;

- Nguy cơ vượt trần chi quỹ là hiện hữu nếu mở rộng chi trả một cách ồ ạt.

Do đó, một lộ trình triển khai theo thứ tự ưu tiên, từ các nhóm yếu thế đến nhóm bệnh phổ biến, trước khi tiến tới miễn viện phí toàn diện vào năm 2030, là lựa chọn khoa học, cân bằng giữa chính sách nhân văn và năng lực kinh tế.

Nếu được triển khai đúng hướng, chính sách này sẽ mang lại nhiều lợi ích rõ rệt:

- Ngăn chặn vòng xoáy nghèo hóa do chi phí điều trị kéo dài;

- Tăng tỷ lệ phát hiện sớm ung thư khi chi phí không còn là rào cản;

- Giảm áp lực cho bệnh viện nhờ bệnh nhân được điều trị kịp thời;

- Tạo điều kiện để doanh nghiệp dược tham gia các thỏa thuận chia sẻ rủi ro, giúp giảm giá thuốc.

Miễn viện phí cho bệnh nhân ung thư không phải là khát vọng xa xôi, mà là mục tiêu hoàn toàn có thể hiện thực hóa nếu được triển khai theo một lộ trình minh bạch, dựa trên nguồn lực vững chắc và sự phối hợp của Nhà nước, doanh nghiệp và toàn xã hội. Đây là bước chuyển mang tính chiến lược, phản ánh quyết tâm bảo đảm an sinh y tế và thu hẹp bất bình đẳng trong tiếp cận điều trị đối với nhóm bệnh nhân chịu nhiều thiệt thòi nhất.

Xa hơn, đề xuất miễn viện phí cho bệnh nhân ung thư là lời khẳng định rõ ràng về giá trị nhân văn mà Nhà nước Việt Nam theo đuổi: Hành động vì quyền được chữa trị của mỗi người dân. Đây không chỉ là sự hỗ trợ về vật chất, mà còn là sự khẳng định trách nhiệm của Nhà nước trong việc bảo vệ những nhóm dân cư dễ tổn thương nhất trước rủi ro bệnh tật và chi phí điều trị ngày càng gia tăng. Đó cũng là lúc niềm tin của nhân dân vào hệ thống được bồi đắp và củng cố một cách bền vững.

Ung thư không chỉ là hiểm họa về sức khỏe mà còn là gánh nặng tài chính đè nặng lên hàng nghìn gia đình Việt Nam mỗi năm. Trong bối cảnh đó, đề xuất miễn viện phí cho bệnh nhân ung thư mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc, phản ánh tinh thần nhất quán của chính sách y tế hướng tới chăm sóc sức khỏe toàn dân và bảo đảm công bằng xã hội.

Minh Phú

Nguồn Công dân & Khuyến học : https://congdankhuyenhoc.vn/ung-thu-va-ganh-nang-y-te-mien-vien-phi-se-la-giai-phap-nhan-van-179251203160207562.htm