Ủy ban Dự thảo sửa đổi Hiến pháp giải thích lý do không giữ các thành phố, thị xã thuộc tỉnh

một ngày trướcBài gốc

Một góc phố phường Hà Nội.

Việc tổ chức đồng loạt đơn vị hành chính đô thị là các phường sẽ bảo đảm tiếng nói, quyền lợi của cư dân ở các đô thị nhỏ cũng được quan tâm và không bị lấn áp bởi các đô thị lớn trong cùng một đơn vị hành chính cấp tỉnh.

Ngày 12/6, Ủy ban Dự thảo sửa đổi Hiến pháp đã có báo cáo giải trình, tiếp thu ý kiến của Nhân dân, các ngành, các cấp và của các vị đại biểu Quốc hội về dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013.

Về tổ chức đơn vị hành chính (Điều 110 của Hiến pháp năm 2013), Ủy ban cho biết đa số các ý kiến (99,83%) đều tán thành với nội dung sửa đổi, bổ sung Điều 110 của Hiến pháp năm 2013 để thực hiện chủ trương về tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp .

Có ý kiến đề nghị tại khoản 1 Điều 110 cần quy định cụ thể các đơn vị hành chính ở dưới tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương là xã, phường và đặc khu.

Ủy ban giải thích, việc sử dụng cụm từ “đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương” là để thống nhất về cách thể hiện với các quy định khác của Hiến pháp; các loại đơn vị hành chính thuộc cấp dưới tỉnh, thành phố sẽ được quy định cụ thể tại Luật Tổ chức chính quyền địa phương. Thực tế, từ khi thành lập nước đến nay, các loại hình đơn vị hành chính của nước ta thường xuyên có sự thay đổi, điều chỉnh về tên gọi, về cấp hành chính và về tính chất, quy mô.

Trong lịch sử cả 4 lần sửa đổi, bổ sung toàn diện Hiến pháp trước đây cho thấy, lần nào điều quy định về tổ chức đơn vị hành chính cũng đều được sửa đổi, bổ sung do có các yêu cầu phát triển mới và bởi quy định trong các bản Hiến pháp đều xác định quá chi tiết tên từng loại đơn vị hành chính. Do đó, quy định khái quát như dự thảo hiện nay sẽ bảo đảm tính ổn định lâu dài của quy định này, tạo cơ sở cho việc sau này trong quá trình phát triển có yêu cầu hình thành các loại đơn vị hành chính mới thì sẽ không phải sửa đổi, bổ sung quá thường xuyên các quy định của Hiến pháp.

Hiện tại, trên cơ sở quy định tại khoản 1 Điều 110 của Hiến pháp, Điều 1 của dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) dự kiến quy định cụ thể đơn vị hành chính của Nhà nước ta gồm: tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (gọi chung là cấp tỉnh) và xã, phường, đặc khu trực thuộc cấp tỉnh (gọi chung là cấp xã); dưới cấp xã sẽ không còn cấp đơn vị hành chính nào khác.

Để thể hiện rõ tính chất cách mạng, đột phá của việc tổ chức mô hình đơn vị hành chính và chính quyền địa phương 2 cấp theo Nghị quyết số 60-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương và các kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ủy ban đề nghị tiếp thu và chỉnh lý lại khoản 1 Điều 110 thành “Các đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được tổ chức thành hai cấp, gồm tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và các đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương do luật định”.

Có ý kiến cho rằng, cần đa dạng hóa các loại hình đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; có thể cân nhắc giữ lại các thành phố, thị xã hiện nay và xác định đây cũng là đơn vị hành chính cơ sở mà không nhất thiết phân chia thành các phường trực thuộc để bảo đảm yêu cầu quản lý, phát triển đô thị và bố trí nguồn lực hợp lý.

Ủy ban nhắc lại, việc xác định cụ thể các đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương sẽ do Quốc hội quy định trong các luật để phù hợp với tình hình thực tiễn theo từng thời kỳ. Trong giai đoạn hiện nay, việc xác định xã là đơn vị hành chính ở nông thôn, phường là đơn vị hành chính ở đô thị, đặc khu là đơn vị hành chính ở một số hải đảo có vị trí quan trọng được thành lập phù hợp với quy mô dân số, diện tích tự nhiên, điều kiện địa lý, dân cư, yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh như đang được thể hiện tại dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) là đã bám sát theo các nghị quyết, kết luận, chỉ thị của Đảng trong thời gian vừa qua.

Chính quyền địa phương 2 cấp được tổ chức gắn với các đơn vị hành chính theo mô hình này sẽ bảo đảm tốt yêu cầu về tinh gọn bộ máy, giảm tầng nấc trung gian, nâng cao hiệu quả quản lý, tiết kiệm chi phí, ngân sách nhà nước, đưa chính quyền đến gần dân, sát dân, kịp thời đáp ứng và giải quyết trực tiếp các vấn đề dân sinh, các vấn đề của quản lý đô thị, nông thôn, hải đảo theo hướng thực chất, hiệu quả, rõ trách nhiệm.

Đây cũng là một bước sắp xếp lại các đơn vị hành chính để bảo đảm đúng tính chất, phân tách rành mạch giữa đô thị và nông thôn, tạo cơ sở cho việc áp dụng các cơ chế, chính sách phù hợp với từng loại hình và yêu cầu quản lý, phát triển bền vững đô thị. Việc tổ chức đồng loạt đơn vị hành chính đô thị là các phường sẽ góp phần thống nhất mô hình quản lý, thuận lợi trong công tác quy hoạch, tăng khả năng liên kết vùng. Đồng thời, tổ chức theo mô hình này cũng sẽ bảo đảm quyền làm chủ của người dân tốt hơn; bảo đảm tiếng nói, quyền lợi của cư dân ở các đô thị nhỏ cũng được quan tâm và không bị lấn áp bởi các đô thị lớn trong cùng một đơn vị hành chính cấp tỉnh.

Có ý kiến đề nghị làm rõ địa vị pháp lý của đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt, đơn vị này trực thuộc trung ương, cấp tỉnh hay cấp xã và tổ chức chính quyền địa phương ở đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt có áp dụng theo quy định tại Điều 111 của Hiến pháp không? Đề nghị bổ sung tiêu chí xác định đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt để làm cơ sở cho Quốc hội xem xét, quyết định.

Ủy ban xin báo cáo như sau: việc thành lập đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt bắt đầu được ghi nhận từ Hiến pháp năm 1992 tại khoản 8 Điều 84 về nhiệm vụ, quyền hạn của Quốc hội, khi đó, Hiến pháp cũng không xác định đây có phải là một loại đơn vị hành chính hay không và tương đương với cấp hành chính nào. Kế thừa quy định của Hiến pháp năm 1992, Hiến pháp năm 2013 tiếp tục quy định về đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt theo hướng giao Quốc hội quyền quyết định việc thành lập và các vấn đề liên quan đến đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt, đồng thời đã đưa loại hình đơn vị này vào cùng quy định tại Điều 110 bên cạnh các loại đơn vị hành chính đang có.

Tuy cũng đã có lúc Chính phủ đề nghị Quốc hội xem xét, ban hành Luật về đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt cũng như thành lập một số đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt nhưng đến nay vẫn chưa có đơn vị nào thuộc loại này được hình thành trên thực tế. Điều này chứng tỏ tính chất hết sức đặc biệt trong việc xác định mô hình tổ chức đơn vị lãnh thổ cũng như tổ chức chính quyền và cách thức vận hành của các đơn vị loại này.

Vì vậy, khi đề xuất sửa đổi, bổ sung Điều 110 của Hiến pháp lần này, Ủy ban đề nghị tiếp tục giữ quy định của Hiến pháp năm 2013 chỉ kết cấu thành 1 khoản riêng để thể hiện tính chất đặc biệt, không giống các đơn vị hành chính thông thường, của đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt. Bởi đây có thể không phải là một loại đơn vị lãnh thổ có tính đồng nhất mà đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt này cũng có thể khác với đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt khác về quy mô, tính chất, cấp quản lý, chế độ, chính sách được áp dụng để phù hợp với các đặc điểm, mục tiêu và các ưu tiên, định hướng phát triển của từng nơi.

Do đó, Hiến pháp không nên quy định nội dung này theo hướng đóng khung vào những tiêu chí, tiêu chuẩn cụ thể khi chưa có đủ cơ sở khoa học và thực tiễn. Trên cơ sở tham khảo có chọn lọc kinh nghiệm quốc tế, xuất phát từ yêu cầu thực tiễn và khi hội tụ đủ các yếu tố, điều kiện cần thiết, Chính phủ sẽ trình Quốc hội xem xét, quyết định cụ thể về các nội dung này khi quyết định thành lập từng đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt.

Trên tinh thần đó, dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) đã bổ sung nội dung làm rõ hơn quy định của Hiến pháp theo hướng đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt là địa bàn có vị trí chiến lược, được tổ chức theo mô hình đặc thù, được áp dụng các cơ chế, chính sách ưu đãi vượt trội nhằm thu hút đầu tư, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, của vùng và của cả nước.

Khi Quốc hội xem xét, quyết định thành lập đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt sẽ xem xét, cân nhắc các yếu tố đặc biệt, đặc thù của đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt được đề xuất thành lập để quyết định mô hình tổ chức chính quyền, các cơ chế, chính sách ưu đãi vượt trội được cho phép áp dụng nhằm tạo khả năng hình thành các động lực tăng trưởng, trung tâm phát triển kinh tế - xã hội, đổi mới sáng tạo có tính đột phá của quốc gia.

Để làm rõ hơn về tính chất đặc biệt, tạo cơ sở pháp lý rõ ràng, hiệu quả cho việc quy định mô hình tổ chức chính quyền địa phương đặc thù ở đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt, Ủy ban đề nghị bổ sung 1 khoản (khoản 3) vào Điều 111 với nội dung: “Chính quyền địa phương ở đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do Quốc hội quy định khi thành lập đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt đó”.

Chiều 13/6 Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 sẽ được Quốc hội thảo luận lần thứ hai tại hội trường.

Nguyễn Lê

Nguồn Đầu Tư : https://baodautu.vn/uy-ban-du-thao-sua-doi-hien-phap-giai-thich-ly-do-khong-giu-cac-thanh-pho-thi-xa-thuoc-tinh-d303181.html