Vận hành chính quyền địa phương hai cấp: Khát vọng đổi mới vì dân

3 giờ trướcBài gốc

PGS.TS Vũ Văn Phúc dự Lễ công bố Nghị quyết, Quyết định của Trung ương và địa phương về sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã, kết thúc hoạt động đơn vị hành chính cấp huyện, thành lập tổ chức đảng, chỉ định cấp ủy, HĐND, UBND, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh, xã, phường tại tỉnh Đắk Lắk, ngày 30/6. (Nguồn: NVCC)

Từ ngày 1/7, chính quyền địa phương hai cấp chính thức đi vào vận hành trên cả nước, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong tiến trình cải cách thể chế và tổ chức lại bộ máy Nhà nước từ Trung ương đến cơ sở. Không chỉ là sự thay đổi về cấu trúc hành chính, đây còn là thời khắc "tái thiết giang sơn", thể hiện quyết tâm chính trị của Đảng và Nhà nước trong việc tổ chức lại toàn bộ thiết chế hành chính từ trung ương đến cơ sở, kiến tạo nền hành chính công hiện đại, hiệu lực, hiệu quả vì mục tiêu phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc.

Đáp ứng yêu cầu mới của thời đại công nghệ và hội nhập

Việc triển khai chính quyền địa phương hai cấp ở thời điểm hiện tại là hoàn toàn phù hợp, dựa trên cơ sở lý luận vững chắc và thực tiễn chín muồi.

Thứ nhất, sau khi cuộc cải cách tinh gọn tổ chức bộ máy hành chính tại Trung ương đã cơ bản hoàn tất, việc tiếp tục cải cách ở cấp địa phương là yêu cầu tất yếu nhằm bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất trong hệ thống hành chính nhà nước.

Thứ hai, chủ trương tổ chức lại chính quyền địa phương theo mô hình hai cấp nhận được sự đồng thuận cao từ đội ngũ cán bộ, đảng viên và Nhân dân, là tiền đề vững chắc cho quá trình triển khai.

Thứ ba, sau gần 40 năm đổi mới, đất nước đã tích lũy được thế và lực mới, đủ điều kiện về mọi mặt để triển khai mô hình này, từ trình độ phát triển kinh tế – xã hội đến năng lực quản trị của đội ngũ cán bộ.

Thứ tư, trong bối cảnh đất nước bước vào thời kỳ phát triển mới với khát vọng "Việt Nam hùng cường vào năm 2045", việc tổ chức lại chính quyền địa phương là yêu cầu tất yếu nhằm thiết lập nền hành chính kiến tạo, hiện đại, gần dân và phục vụ tốt hơn.

Thứ năm, cùng với quá trình chuyển đổi số quốc gia, phát triển kinh tế số, xã hội số, công dân số, mô hình chính quyền địa phương hai cấp là cấu trúc hành chính phù hợp để đáp ứng hiệu quả các yêu cầu mới của thời đại công nghệ và hội nhập.

Lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm

Như Tổng Bí thư Tô Lâm đã khẳng định tại Lễ công bố Nghị quyết, Quyết định của Trung ương và địa phương về sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã, kết thúc hoạt động đơn vị hành chính cấp huyện, thành lập tổ chức đảng, chỉ định cấp ủy, HĐND, UBND, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Thành phố Hồ Chí Minh, xã, phường, đặc khu, ngày 30/6: "Đây không chỉ là sự kiện về mặt hành chính, mà là bước chuyển mình chiến lược, là đòi hỏi tất yếu khách quan của nhân dân và đất nước trong hành trình xây dựng những vùng động lực phát triển của quốc gia và khu vực".

Bản chất sâu xa của công cuộc cải cách này không đơn thuần là sự thay đổi về mặt tổ chức hành chính mà là sự chuyển dịch mạnh mẽ trong tư duy tổ chức quyền lực Nhà nước: từ mô hình chính quyền quản lý hành chính sang mô hình chính quyền kiến tạo. Mô hình mới nhấn mạnh nguyên lý "lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm"; phát huy quyền làm chủ của Nhân dân; tăng cường trách nhiệm giải trình, minh bạch; hiện thực hóa phương châm "dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng". Đồng thời, mô hình chính quyền địa phương hai cấp tạo điều kiện thuận lợi cho việc phân cấp, phân quyền sâu rộng hơn, theo đúng tinh thần "địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm".

Việc vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp cũng đặt ra không ít thách thức trong giai đoạn đầu. Đó là sự bỡ ngỡ trong tổ chức thực hiện, đặc biệt ở các địa phương có diện tích rộng, điều kiện tự nhiên không thuận lợi, giao thông cách trở. Ở những vùng sâu, vùng xa, nơi điều kiện phát triển chưa đồng đều, trình độ dân trí còn thấp, mô hình mới đòi hỏi năng lực lãnh đạo, quản lý cao hơn từ đội ngũ cán bộ địa phương – điều mà nếu không được chuẩn bị kỹ lưỡng có thể gây ra khoảng trống trong chỉ đạo điều hành, thậm chí ảnh hưởng đến ổn định chính trị – xã hội và quốc phòng, an ninh. Đặc biệt, ở những nơi tổ chức đảng, chính quyền cơ sở chưa thật sự vững mạnh, nguy cơ bị các thế lực thù địch lợi dụng là điều không thể xem nhẹ.

Tuy vậy, mô hình chính quyền địa phương hai cấp cũng mở ra nhiều triển vọng tích cực. Từ nay, các quyết sách từ cấp tỉnh sẽ được truyền dẫn trực tiếp đến cấp xã – cấp gần dân nhất, hiểu dân nhất – nơi trực tiếp xử lý các vấn đề cụ thể như đất đai, hộ tịch, an sinh xã hội… Điều này sẽ rút ngắn thời gian giải quyết thủ tục hành chính, nâng cao chất lượng phục vụ và sự hài lòng của người dân, doanh nghiệp.

Yếu tố then chốt quyết định sự thành công của mô hình chính quyền địa phương hai cấp chính là đội ngũ cán bộ. Như Chủ tịch Hồ Chí Minh từng căn dặn: "Cán bộ là gốc của mọi công việc". Trong bối cảnh mới, đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, đặc biệt là ở cấp xã cần được bồi dưỡng về tư duy kiến tạo, thái độ phục vụ, kỹ năng xử lý tình huống, tinh thần trách nhiệm và đạo đức công vụ. Cần chuyển mạnh từ tư duy "quản lý" sang tư duy "phục vụ", lấy sự hài lòng của người dân làm thước đo hiệu quả thực thi công vụ.

Đặc biệt, trong giai đoạn tái cấu trúc không gian hành chính sau sáp nhập, hợp nhất, yêu cầu tăng cường đoàn kết, thống nhất trong Đảng và trong hệ thống chính trị càng trở nên cấp thiết. Đoàn kết, theo tư tưởng Hồ Chí Minh, là cội nguồn của sức mạnh; là yếu tố quyết định sự thành công của mọi cuộc cải cách. Đoàn kết để cùng hướng về lợi ích chung của quốc gia, dân tộc; đoàn kết để vượt qua những khác biệt địa giới hành chính, tập quán vùng miền và cùng nhau xây dựng một chính quyền vì dân, do dân và phục vụ dân.

Trung tâm phục vụ hành chính công tỉnh Cao Bằng. (Nguồn: VGP)

Đội ngũ lãnh đạo cơ sở: Trẻ hóa, có trình độ và tâm thế đổi mới

Vừa qua, các địa phương trên cả nước đã đồng loạt công bố các quyết định nhân sự lãnh đạo xã, phường mới sau khi sáp nhập đơn vị hành chính cấp xã, trong đó có nhiều người thuộc thế hệ 8X, 9X. Nhiều địa phương trên cả nước, trong đó có thành phố Hà Nội đã chỉ định nhiều cán bộ trẻ làm lãnh đạo xã, phường. Trong 126 xã, phường mới của thủ đô, có 2 bí thư xã 38 tuổi, cùng sinh năm 1987; ngoài ra còn có các phó chủ tịch xã trẻ sinh năm 1990.

Thực tiễn qua những ngày đầu triển khai chính quyền địa phương hai cấp, nhân dân, doanh nghiệp rất hài lòng với mô hình chính quyền mới, đặc biệt là hài lòng với đội ngũ cán bộ trẻ ở xã, phường nói chung và trên địa bàn thành phố Hà Nội nói riêng. Bởi đội ngũ cán bộ trẻ này đã nhanh chóng tiếp cận với công nghệ số – được xác định là nền tảng để thực hiện chính quyền địa phương hai cấp, qua đó đã cải thiện chất lượng phục vụ người dân.

Với quy mô xã, phường lớn hơn và dân số đông hơn nên nhu cầu phục vụ người dân, doanh nghiệp cần khẩn trương hơn, chuyên nghiệp hơn. Trước những đòi hỏi đó, đội ngũ cán bộ trẻ được đào tạo bài bản, đã trải qua thực tiễn cùng với ưu thế về kỹ thuật công nghệ số tốt nên có thể phục vụ người dân nhanh hơn, kịp thời và hiệu quả.

Người dân cũng kỳ vọng trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, đội ngũ cán bộ lãnh đạo trẻ sẽ đáp ứng được yêu cầu của phát triển đất nước nói chung và của địa phương nói riêng. Những bí thư 8X không chỉ trẻ về độ tuổi, sức lực, trí tuệ, mà còn phải trẻ trong tư duy hành động; quyết liệt, quyết đoán, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung.

Hiện nay, trên thế giới cũng có rất nhiều nhà lãnh đạo trẻ nắm giữ các vị trí quan trọng. Lứa tuổi lãnh đạo các xã phường hiện nay dao động từ 35-40 tuổi là độ tuổi chín chắn, có đủ năng lực, trình độ để điều hành một xã, phường mới với quy mô diện tích lớn hơn, số dân đông hơn và yêu cầu của người dân và doanh nghiệp nhiều hơn, đáp ứng yêu cầu của người dân, doanh nghiệp trong môi trường số cũng như dẫn dắt địa phương bước vào giai đoạn cải cách mới của đất nước.

Thực hiện cuộc cách mạng sắp xếp tổ chức bộ máy, trong hơn 600 nhiệm vụ do cấp huyện thực hiện, có trên 90 nhiệm vụ đã được chuyển giao cho tỉnh, còn lại hơn 500 nhiệm vụ được giao về cho cấp xã. Điều này cho thấy, trọng trách chính quyền cấp xã phải đảm trách rất lớn, nên cấp xã, phường mới hiện nay có chức năng, nhiệm vụ rất nặng nề. Về cơ bản, những chức năng, nhiệm vụ của cấp quận, huyện trước đây được chuyển phần lớn xuống xã, phường.

Để đáp ứng yêu cầu trong giai đoạn phát triển hiện nay, đòi hỏi đội ngũ cán bộ cấp xã, đặc biệt là cán bộ chủ chốt, ngoài phẩm chất chính trị vững vàng, ngoài đạo đức, lối sống trong sạch thì yếu tố trình độ, năng lực phải được coi trọng mới đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ. Năng lực trình độ này phải đáp ứng được những tình huống nhanh nhạy, thường xuyên biến động trên địa bàn xã, phường và phải thường xuyên cập nhật thông tin, cập nhật những tư liệu mới trên nền tảng dữ liệu quốc gia để đáp ứng những yêu cầu, đòi hỏi của người dân, doanh nghiệp. Cùng với đó, các thủ tục hành chính phải được xử lý một cách nhanh gọn, công khai, minh bạch trên nền tảng công nghệ số.

Do đó, yêu cầu đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã, nhất là cán bộ lãnh đạo trẻ ngoài năng lực, chuyên môn như trước đây, còn đòi hỏi năng lực xử lý công việc nhanh, công tâm, khách quan, minh bạch, làm thế nào giải quyết các thủ tục hành chính, nhu cầu của người dân trên tất cả các mặt của đời sống xã hội.

Bên cạnh yêu cầu công khai, minh bạch, cần phải có trách nhiệm giải trình. Vì thời hạn giải quyết thủ tục hành chính công quy định trong thời gian rất ngắn, đòi hỏi cán bộ trẻ với cường độ cao hơn, trình độ xử lý công việc khoa học hơn. Hơn nữa, phải lấy sự hài lòng của người dân, doanh nghiệp làm thước đo hiệu quả công việc của cán bộ.

Luật Cán bộ, công chức đã được Quốc hội thông qua với rất nhiều điểm mới như xếp loại chất lượng công chức trên cơ sở theo dõi, đánh giá thường xuyên, liên tục, đa chiều, định lượng bằng các tiêu chí cụ thể gắn với tiến độ, số lượng, chất lượng của kết quả, sản phẩm theo vị trí việc làm (KPI). Sử dụng kết quả đánh giá để thực hiện khen thưởng, chế độ thu nhập tăng thêm, tiền thưởng hoặc xem xét bố trí vào vị trí việc làm thấp hơn hoặc cho thôi việc để sàng lọc người không đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ ra khỏi bộ máy…

Theo tinh thần "có vào có ra, có lên có xuống", đây là đòi hỏi rất cao, đồng thời cũng là áp lực rất lớn đối với cán bộ, công chức, nhất là cán bộ chủ chốt ở xã, phường – nơi rất gần dân, doanh nghiệp để giải quyết các vướng mắc, thủ tục hàng ngày.

Do đó, những quy định mới trong luật vừa là áp lực, vừa thúc đẩy cán bộ, nhất là cán bộ trẻ cần làm việc hiệu quả hơn, năng động hơn, làm thế nào để đáp ứng yêu cầu của người dân, doanh nghiệp một cách tốt nhất. Đây cũng là cơ hội rất tốt để lựa chọn cán bộ có năng lực, trình độ trong bộ máy, đồng thời xóa được tình trạng cán bộ lâu nay chúng ta vẫn hay nói là "sáng cắp ô đi, tối cắp ô về", làm việc cầm chừng, được chăng hay chớ.

Những điều khoản mới trong Luật Cán bộ, công chức được ban hành sẽ kích thích, thúc đẩy cán bộ, công chức, nhất là cán bộ, công chức xã, phường làm việc tốt hơn, hiệu quả hơn, năng động hơn và hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.

PGS. TS. Vũ Văn Phúc

Nguồn TG&VN : https://baoquocte.vn/van-hanh-chinh-quyen-dia-phuong-hai-cap-khat-vong-doi-moi-vi-dan-330240.html