Vật liệu 'tưởng bình thường' mà định hình văn minh nhân loại

3 giờ trướcBài gốc

Trong lịch sử loài người, người ta thường kể về các vị vua, những nhà tư tưởng, các cuộc cách mạng hay hệ thống thể chế chính trị. Nhưng Ed Conway - nhà báo kinh tế kỳ cựu của Sky News - lại chọn một cách nhìn hoàn toàn khác trong cuốn sách 6 vật liệu định hình văn minh nhân loại: Lịch sử của cát, muối, sắt, đồng, dầu mỏ và lithium.

Mỏ đồng Udokan của Nga. Ảnh: 2CAD.

Thay vì đặt con người ở trung tâm, ông kể lại lịch sử từ góc nhìn của 6 vật liệu tưởng chừng bình thường nhưng thực ra là nền móng của toàn bộ văn minh nhân loại. Cuốn sách từng được đề cử giải Sách phi hư cấu của Viện Hàn lâm Anh năm 2004.

Việc lấy vật liệu làm chủ đề chính có vẻ lạ lẫm, bởi hầu hết câu chuyện về tiến bộ nhân loại đều xoay quanh yếu tố con người. Nhưng Conway đặt ra những câu hỏi khác: tại sao một số quốc gia thịnh vượng, số khác thì thất bại? Tại sao Cách mạng Công nghiệp bùng nổ ở Anh mà không phải ở Ethiopia? Câu trả lời, theo ông, không chỉ nằm ở DNA hay thể chế chính trị, mà còn ở những gì con người khai thác từ lòng đất và biến đổi để phục vụ mục đích sống còn.

Từ thời Đồ đá, Đồ đồng, Đồ sắt cho đến ngày nay, sự phụ thuộc ấy chưa từng giảm bớt, thậm chí còn bùng nổ. Với cát, sắt, đồng, muối, dầu mỏ và lithium - những chất liệu đang vận hành thế giới từ chiếc điện thoại, nền móng bê tông đến năng lượng sạch - đã đến lúc chúng bước ra ánh sáng để kể lại lịch sử loài người dưới góc nhìn riêng.

Cuốn sách gồm 18 chương, chia thành 6 phần tương ứng với 6 vật liệu: Cát, Muối, Sắt, Đồng, Dầu và Lithium. Mỗi chương không chỉ kể lịch sử của vật liệu, mà còn lý giải vì sao chính chúng đã trở thành nền tảng của văn minh hiện đại. Câu trả lời nằm ở tính phổ biến, độ bền và mức độ khó thay thế: thiếu chúng, thế giới của chúng ta khó có thể tồn tại.

6 vật liệu định hình văn minh nhân loại: Lịch sử của cát, muối, sắt, đồng, dầu mỏ và lithium. Ảnh: Omega Plus.

Đặc biệt, ở phần cuối, Ed Conway đưa độc giả tới một viễn cảnh đầy hứa hẹn, nơi nhân loại có thể duy trì sự phát triển mà không cần đào sâu vào lòng đất, song đồng thời ông cũng cảnh báo những thách thức mới. Việc phụ thuộc vào lithium, đồng hay các kim loại hiếm để chuyển đổi năng lượng sẽ không chỉ tạo ra các “điểm nghẽn” trong chuỗi cung ứng toàn cầu mà còn tiềm ẩn nguy cơ xung đột địa chính trị, đặt nhân loại trước những câu hỏi lớn về đạo đức và sự bền vững.

Với lối viết kết hợp giữa kinh tế học, khoa học, lịch sử và phóng sự thực tế, Ed Conway đã biến một đề tài tưởng chừng khô khan thành một hành trình đọc đầy hấp dẫn. Những phân tích chặt chẽ, những câu chuyện đời thường từ các mỏ muối, nhà máy thép, giàn khoan dầu hay dây chuyền sản xuất pin khiến cuốn sách sống động như một cuộc phóng sự toàn cầu.

Quan trọng hơn, 6 vật liệu định hình văn minh nhân loại không chỉ kể lại lịch sử - nó còn là lời nhắc nhở rằng sự thịnh vượng ở hiện tại sẽ luôn đi kèm trách nhiệm ở tương lai.

Thụy An

Nguồn Znews : https://znews.vn/vat-lieu-tuong-binh-thuong-ma-dinh-hinh-van-minh-nhan-loai-post1591646.html