Điện ảnh luôn có cách riêng để lưu giữ cái đẹp, nhưng chỉ một số rất ít gương mặt đủ sức trở thành ký ức tập thể. Hà Tình là trường hợp như vậy. Mới đây, thông tin mỹ nhân phim Tây Du Ký vừa qua đời tại Bắc Kinh ở tuổi 61 khiến dư luận không chỉ tiếc thương một nghệ sĩ, mà còn nhận ra một điều sâu sắc hơn: một chương thẩm mỹ cổ điển của màn ảnh Trung Hoa đã chính thức khép lại.
Hà Tình là nữ diễn viên duy nhất trong lịch sử truyền hình Trung Quốc hoàn chỉnh hóa hình tượng nữ nhân của Tứ đại danh tác
Điều khiến Hà Tình trở nên đặc biệt không nằm ở số lượng giải thưởng hay mức độ thương mại, mà ở việc bà là nữ diễn viên duy nhất trong lịch sử truyền hình Trung Quốc hoàn chỉnh hóa hình tượng nữ nhân của Tứ đại danh tác, khởi nguồn từ chính vai diễn ngắn ngủi nhưng định mệnh trong Tây Du Ký. Từ khoảnh khắc xuất hiện trong Tây Du Ký, vẻ đẹp của Hà Tình đã vượt khỏi thời gian, trở thành chuẩn mực hiếm hoi mà điện ảnh Hoa ngữ nhiều thập niên sau khó có thể lặp lại.
Hà Tình sinh năm 1964 tại Chiết Giang, trưởng thành trong môi trường nghệ thuật truyền thống và được đào tạo bài bản tại Đoàn Kinh kịch Côn khúc Chiết Giang. Nền tảng sân khấu cổ điển ấy đã định hình cho toàn bộ sự nghiệp điện ảnh của bà. Trong điện ảnh tài chính hiện đại, nơi nhịp sản xuất nhanh và lợi nhuận chi phối hình ảnh, những diễn viên như Hà Tình - được rèn từ hình thể, nhịp thở, ánh mắt - gần như đã trở thành của hiếm. Chính yếu tố này giúp bà không chỉ đẹp trên hình, mà còn đẹp trong chuyển động, trong không gian và trong chiều sâu tâm lý nhân vật.
Xuất thân từ Côn khúc và Kinh kịch, Hà Tình đại diện cho thế hệ diễn viên được rèn từ hình thể, nhịp thở và ánh mắt
Vai diễn mở ra huyền thoại bắt đầu từ năm 1984, khi đạo diễn Dương Khiết chọn Hà Tình vào Tây Du Ký. Nhân vật Liên Liên, hóa thân trần thế của Bồ Tát, chỉ xuất hiện trong một tuyến truyện ngắn, nhưng lại để lại ấn tượng sâu sắc. Không cần thoại nhiều, Hà Tình dùng ánh nhìn thanh khiết, dáng đứng tĩnh tại và nhịp chuyển động mang đậm tinh thần Côn khúc để tạo nên một "tiên khí" khó có thể sao chép. Từ góc độ ngôn ngữ điện ảnh, đây là kiểu diễn xuất tiết chế cao độ, nơi vẻ đẹp không mang tính trang trí mà trở thành cấu trúc nội tại của nhân vật. Chính từ Tây Du Ký, Hà Tình được mặc định là gương mặt "sinh ra cho cổ điển", mở ra hành trình hiếm có trong lịch sử truyền hình Trung Quốc.
Dù chỉ xuất hiện ngắn ngủi nhưng hình ảnh thanh khiết, tĩnh tại của bà đã trở thành chuẩn mực "tiên khí" của màn ảnh Hoa ngữ
Điều khiến giới nghiên cứu điện ảnh đặc biệt quan tâm là cách Hà Tình chuyển hóa vẻ đẹp cổ điển thành tài sản nghệ thuật dài hạn. Năm 1988, trong bản điện ảnh Hồng Lâu Mộng, bà vào vai Tần Khả Khanh - một nhân vật phức tạp, đa tầng và giàu tính ẩn dụ. Hà Tình không diễn Tần Khả Khanh như một mỹ nhân bi kịch đơn thuần, mà như một biểu tượng của dục vọng bị kìm nén trong lễ giáo phong kiến. Máy quay đặc tả gương mặt bà, nơi sự diễm lệ và u uẩn song hành, tạo nên một trong những hình ảnh nữ giới có chiều sâu tâm lý nhất của điện ảnh Trung Quốc cuối thế kỷ 20. Ở đây, cái đẹp không chỉ để ngắm, mà để đọc, để phân tích.
Trong Hồng Lâu Mộng, Hà Tình khắc họa Tần Khả Khanh như một biểu tượng của dục vọng bị kìm nén trong lễ giáo phong kiến
Đến năm 1993, Hà Tình tiếp tục khắc sâu vị trí của mình khi hóa thân thành Tiểu Kiều trong Tam Quốc Diễn Nghĩa. Trong một tác phẩm nặng về nam quyền, chiến lược và quyền lực, Tiểu Kiều của Hà Tình trở thành đối trọng thẩm mỹ hiếm hoi. Bà diễn Tiểu Kiều không như một "bình hoa lịch sử", mà như trung tâm cảm xúc mềm mại giữa cơn bão chính trị. Cảnh Tiểu Kiều mặc áo tang tiễn Chu Du đã trở thành một trong những "trường đoạn kinh điển" của truyền hình Trung Quốc, nơi vẻ đẹp được đặt trong bối cảnh mất mát, qua đó đạt đến chiều sâu bi kịch.
Tiểu Kiều của Hà Tình không phải "bình hoa lịch sử", mà là trung tâm cảm xúc mềm mại giữa cơn bão quyền lực
Năm 1996, với vai Lý Sư Sư trong Thủy Hử, Hà Tình hoàn tất "đại mãn quán" của Tứ đại danh tác. Nếu Tần Khả Khanh là bi kịch nội tâm, Tiểu Kiều là vẻ đẹp hiền thục, thì Lý Sư Sư của Hà Tình là sự kết hợp hiếm hoi giữa phong trần và khí tiết. Bà mang đến hình ảnh một kỹ nữ không bị vật hóa, mà có nhân cách, lý tưởng và tự do lựa chọn. Đây là điểm then chốt khiến Hà Tình được giới phê bình đánh giá là "diễn viên định nghĩa lại mỹ nhân cổ trang", thay vì chỉ kế thừa khuôn mẫu.
Hà Tình đại diện cho một giai đoạn mà giá trị nghệ thuật và giá trị sản xuất còn song hành. Những bộ phim bà tham gia không cần chiêu trò quảng bá, vẫn đạt hiệu ứng xã hội bền vững hàng chục năm. Đó là dạng "lợi nhuận văn hóa" mà điện ảnh đương đại khó tái tạo: đầu tư một lần, nhưng sinh lời ký ức lâu dài. Các vai diễn của Hà Tình liên tục được phát lại, nghiên cứu, giảng dạy trong các học viện điện ảnh như ví dụ tiêu biểu của thẩm mỹ cổ điển Trung Hoa trên màn ảnh.
Với Lý Sư Sư, Hà Tình hoàn tất hành trình Tứ đại danh tác
Ngoài Tứ đại danh tác, Hà Tình còn mở rộng ảnh hưởng khi trở thành một trong những "Quỳnh Dao nữ lang" hiếm hoi của Đại lục qua Thanh Thanh Hà Biên Thảo. Vai Hoa Hựu Lâm giúp bà chứng minh rằng vẻ đẹp cổ điển không đối lập với tinh thần hiện đại. Chính sự giao thoa này khiến Hà Tình trở thành trường hợp nghiên cứu thú vị: một diễn viên có thể mang mỹ học truyền thống bước vào thị trường truyền hình thương mại mà không đánh mất bản sắc.
Những năm cuối đời, dù chống chọi bệnh tật và xuất hiện hạn chế, Hà Tình vẫn để lại dấu ấn mạnh mẽ với vai phản diện trong Nữ Y Minh Phi Truyện. Đó là minh chứng cho khả năng tiến hóa nghệ thuật: từ mỹ nhân lý tưởng hóa đến nhân vật quyền lực, gai góc, phản chiếu hiện thực lịch sử khắc nghiệt hơn. Điện ảnh tài chính thường ưu ái sự trẻ trung, nhưng trường hợp Hà Tình cho thấy giá trị tích lũy của một diễn viên lâu năm có thể vượt xa lợi ích ngắn hạn.
Vẻ đẹp của Hà Tình, xét cho cùng, không nằm ở nhan sắc đơn thuần mà ở tính biểu tượng. Bà là gạch nối giữa sân khấu truyền thống và truyền hình hiện đại, giữa mỹ học cổ điển và ngôn ngữ điện ảnh đương đại. Khi nói đến vẻ đẹp lưu danh màn ảnh, Hà Tình không chỉ được nhắc nhớ vì từng đóng Tây Du Ký, mà vì từ vai diễn ấy, bà đã kiến tạo nên một chuẩn mực: cái đẹp gắn với chiều sâu văn hóa, với kỹ thuật biểu đạt và với thời gian.
Hình ảnh Hà Tình trên màn ảnh cổ trang - nơi vẻ đẹp không chỉ thuộc về một vai diễn, mà trở thành thước đo thẩm mỹ vượt thời gian của điện ảnh Hoa ngữ
Điện ảnh có thể tiếp tục thay đổi, thị trường có thể xoay vần, nhưng hình ảnh Hà Tình trong Tây Du Ký, Hồng Lâu Mộng, Tam Quốc Diễn Nghĩa hay Thủy Hử sẽ vẫn tồn tại như một thước đo. Đó là lý do vì sao, khi nhắc đến mỹ nhân cổ trang, người ta không chỉ nói về "đẹp", mà nói về "Hà Tình". Và đó cũng là lý do vì sao vẻ đẹp ấy không khép lại cùng một đời người, mà tiếp tục sống trong lịch sử điện ảnh Hoa ngữ như một giá trị vĩnh cửu.
Ngọc Hân - CTV