'Vị nhân sinh' trong quản lý AI

21 phút trướcBài gốc

Có thể lấy rất nhiều ví dụ về ứng dụng AI hiện nay ở Việt Nam. Trong bệnh viện, AI đọc hình ảnh X-quang và chụp cắt lớp vi tính để hỗ trợ bác sĩ phát hiện tổn thương sớm. Trên đường phố, hệ thống camera thông minh có mặt khắp nơi để phân tích ùn tắc và phát hiện các hành vi vi phạm giao thông. Tại các ngân hàng, AI được dùng để chống gian lận và chấm điểm tín dụng. Trong trường học, giáo viên dùng AI chấm bài và cá nhân hóa bài học. Các nông trại dùng AI theo dõi sâu bệnh, còn các nền tảng thương mại điện tử dựa vào AI để dự đoán nhu cầu và đề xuất sản phẩm… Những ví dụ này khẳng định AI ngày một phổ biến và đang “thở” cùng nhịp thở của xã hội Việt Nam hôm nay.

Tuy nhiên, bên cạnh những ứng dụng tích cực, không ít người đã lạm dụng AI và gây ra những hậu quả khó lường. Nhiều đối tượng tội phạm mạng sử dụng AI để lừa đảo. Trong giáo dục, việc học sinh nhờ AI làm bài tập hộ đã khiến giáo viên khó đánh giá năng lực thực. Trên môi trường mạng, lượng hình ảnh và tin giả được tạo bằng AI lan nhanh đến mức các nền tảng khó kiểm soát mà có thể thấy rõ qua đợt mưa lũ lịch sử ở miền Trung – Tây Nguyên vừa qua. Những hệ lụy này cho thấy nếu AI không được quản lý đúng cách, thiệt hại xã hội sẽ lớn hơn rất nhiều so với giá trị mà nó mang lại.

Chiều 27/11/2025, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Trí tuệ nhân tạo. Trong ảnh: Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội nêu. Ảnh: Doãn Tấn - TTXVN

Trong bối cảnh đó, việc xây dựng Luật Trí tuệ nhân tạo mang ý nghĩa quan trọng. Sáng 21/11, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng thừa ủy quyền của Thủ tướng trình bày trước Quốc hội tờ trình dự án Luật Trí tuệ nhân tạo. Đây là lần đầu tiên Việt Nam soạn thảo và xem xét ban hành luật riêng điều chỉnh lĩnh vực AI. Trong khuôn khổ Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, các đại biểu đã thảo luận tại tổ trong tuần trước và vào ngày 27/11, tại hội trường, các đại biểu đã đánh giá, xem xét, thảo luận về dự án Luật Trí tuệ nhân tạo. Các đại biểu cho rằng đây là một đạo luật có tính mở đường và rất quan trọng để tạo nền tảng pháp lý cho lĩnh vực công nghệ có ý nghĩa quyết định đối với năng lực cạnh tranh quốc gia trong nhiều thập kỷ tới.

Đây cũng là một trong những giải pháp quan trọng để thể chế hóa chủ trương, định hướng lớn của Đảng và Nhà nước về phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, phù hợp với tinh thần Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Thời điểm Việt Nam bắt đầu thảo luận dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo có thể được coi là sớm và kịp thời trong bối cảnh toàn cầu. Liên minh châu Âu (EU) đã thông qua Đạo luật AI và luật có hiệu lực từ ngày 1/8/2024. Luật của EU định nghĩa rõ hệ thống AI, nâng cao nhận thức về công nghệ này và cấm một số ứng dụng tiềm ẩn rủi ro không thể chấp nhận. EU cũng công bố hướng dẫn chi tiết giúp doanh nghiệp xác định hệ thống AI, tuân thủ các quy định và học hỏi kinh nghiệm. Đồng thời, luật của EU đi kèm các sáng kiến hỗ trợ đổi mới, đảm bảo phát triển AI minh bạch, an toàn và phục vụ con người.

Tháng 12/2024, Quốc hội Hàn Quốc chính thức thông qua Luật Cơ bản về trí tuệ nhân tạo. Điểm nổi bật của luật AI tại Hàn Quốc là cân bằng giữa thúc đẩy phát triển AI và kiểm soát rủi ro. Luật đặt ra nguyên tắc AI phải phục vụ con người, định nghĩa rõ AI và phân loại hệ thống theo mức độ tác động.

Ngày 28/5, Quốc hội Nhật Bản đã ban hành đạo luật đầu tiên nhằm thúc đẩy sử dụng và phát triển công nghệ AI một cách an toàn. Luật khuyến khích nghiên cứu, phát triển, ứng dụng AI, xây dựng hạ tầng dữ liệu, đào tạo nhân lực và thúc đẩy hợp tác công - tư, đồng thời yêu cầu minh bạch, trách nhiệm xã hội và hướng đến con người.

Ngoài EU, Nhật Bản và Hàn Quốc, phần lớn các quốc gia khác vẫn chỉ dừng ở các chính sách, chiến lược hay hướng dẫn về AI, chưa có luật toàn diện. Nghĩa là Việt Nam không bị quá chậm về tốc độ. Việc bắt đầu thảo luận luật ở thời điểm này cho phép Việt Nam theo sát xu thế quốc tế, học hỏi kinh nghiệm quản lý AI, đồng thời tạo cơ hội chủ động xây dựng hành lang pháp lý phù hợp với điều kiện trong nước.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng. Ảnh: Doãn Tấn - TTXVN

Như Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng đã nhận xét, Việt Nam lựa chọn cách tiếp cận AI dung hòa: mức độ bảo đảm an toàn cao hơn mức cơ bản của Hàn Quốc nhưng nhẹ hơn, ít thủ tục hơn EU, đồng thời thúc đẩy phát triển mạnh mẽ như Nhật Bản.

Điều quan trọng có thể nhận thấy trong các luật AI mà thế giới và Việt Nam đều nhấn mạnh đó là yếu tố “vị nhân sinh”, vì con người, phục vụ con người. Nguyên tắc này đã được đặt ra đầu tiên trong 6 nguyên tắc cơ bản thuộc Điều 4 của Luật Trí tuệ nhân tạo: Lấy con người làm trung tâm, tôn trọng nhân phẩm, quyền con người, quyền riêng tư và bảo đảm lợi ích công cộng.

Trên nguyên tắc vì con người và trong bối cảnh AI đang thay đổi thế giới nhanh hơn bất kỳ công nghệ nào trước đây, thông qua luật nhanh mà thiếu cẩn trọng sẽ khiến xã hội đối mặt với những rủi ro khó lường; còn quá thận trọng lại khiến chúng ta đánh mất cơ hội bứt phá.

Một Luật trí tuệ nhân tạo hiệu quả vì thế phải đạt được sự cân bằng: đủ rộng để mở đường cho đổi mới, đủ chặt để bảo vệ con người, đủ linh hoạt để không bị tụt hậu trước nhịp phát triển của công nghệ.

Luật Trí tuệ nhân tạo sẽ không chỉ điều chỉnh một ngành công nghệ, mà còn đặt nền móng cho một tương lai số an toàn, nhân văn và bền vững. Đây là cơ hội để Việt Nam khẳng định tầm nhìn quản trị hiện đại, thúc đẩy công nghệ tiến lên phía trước, nhưng luôn song hành với yếu tố con người.

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan phát biểu. Ảnh: Doãn Tấn - TTXVN

Như Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan nhấn mạnh khi phát biểu kết luận phiên thảo luận, Quốc hội đang tiếp cận trí tuệ nhân tạo với tinh thần “không e ngại nhưng cũng không chủ quan”, luôn đặt con người ở vị trí trung tâm, đảm bảo mọi ứng dụng AI đều phục vụ lợi ích cộng đồng, không gây tổn hại đến nhóm yếu thế và không tạo ra bất bình đẳng mới trong xã hội.

Thùy Dương

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/goc-nhin/vi-nhan-sinh-trong-quan-ly-ai-20251128224018743.htm