Vì sao đề thi học sinh giỏi môn Ngữ văn TPHCM được nhiều giáo viên tâm đắc?

4 giờ trướcBài gốc

Ngày 25/2, Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức Kì thi chọn học sinh giỏi lớp 12 cấp Thành phố năm học 2024-2025 với 13 môn thi, trong đó có môn Ngữ văn.

Đáng chú ý, đề thi môn Ngữ văn nhiều năm qua luôn nhận được sự quan tâm của giáo viên và học sinh trên cả nước vì sự mới lạ, độc đáo ở cả nội dung và hình thức.

Đề thi học sinh giỏi lớp 12 cấp Thành phố. Ảnh: Cao Nguyên

Giáo viên bình luận gì về đề thi môn Ngữ văn 12?

Người viết là giáo viên bậc trung học phổ thông dạy môn Ngữ văn đánh giá rất cao về chất lượng nội dung đề thi chọn học sinh giỏi môn Ngữ văn lớp 12 năm nay vì những lí do sau đây.

Thứ nhất, về hình thức, giáo viên, học sinh ở Thành phố Hồ Chí Minh đã quen với dạng cấu trúc đề thi, gồm câu nghị luận xã hội 8 điểm và nghị luận văn học 12 điểm.

Cả 2 câu hỏi đều xuyên suốt một chủ đề với từ khóa "bước khỏi lối mòn". Cấu trúc này giúp học sinh giữ được mạch tư duy, logich và mạch cảm xúc trong suốt quá trình làm bài.

Thứ hai, về nội dung câu nghị luận xã hội, học sinh được phép chọn một trong ba ngữ liệu để bàn về: 1) bước khỏi lối mòn trong cách đánh giá về sự tiến bộ; 2) bước khỏi lối mòn trong cách tìm hiểu thiên nhiên; 3) bước khỏi lối mòn trong suy nghĩ về trí tuệ nhân tạo.

Như thế, đề thi tạo cơ hội cho thí sinh được chọn lựa một ngữ liệu phù hợp với năng lực của bản thân để làm bài.

Theo ghi nhận của người viết, nhiều học sinh chọn ngữ liệu "bước khỏi lối mòn trong suy nghĩ về trí tuệ nhân tạo". Ngữ liệu này gần gũi với học sinh, các em thỏa sức sáng tạo trong bài làm của mình. Còn ngữ liệu 1 và 2 có phần khó hơn so với mặt bằng chung của học sinh trung học phổ thông.

Thứ ba, về câu nghị luận văn học, nội dung, lệnh đề vừa phù hợp với Chương trình giáo dục phổ thông 2018 môn Ngữ văn vừa có tính phân hóa cao đối với kì thi chọn học sinh giỏi.

Cụ thể, đề yêu cầu viết bài văn nghị luận phân tích, đánh giá những nét đặc sắc về nội dung và hình thức của đoạn đầu bài thơ "Nguồn gốc từ ngữ" (Xuân Quỳnh). Từ đó trả lời câu hỏi: Phải chăng một trong những giá trị của tác phẩm văn học đặc sắc là giúp người đọc bước khỏi lối mòn?

Người viết nhận thấy, chỉ những học sinh nắm vững kiến thức về đặc trưng thể loại (thơ); có khả năng cảm thụ, giải mã ngôn ngữ thơ; nắm vững lí luận văn học; biết phản biện đa chiều thì mới có thể làm tốt câu hỏi này.

Chẳng hạn, học sinh cần nói được một số nội dung trong đoạn thơ "Nguồn gốc từ ngữ" (Xuân Quỳnh) như: "Tiếng yêu"đó là tiếng của xa xưa thấm đẫm trong những đêm hội chèo, câu quan họ, bài ca dao,...

Đoạn thơ được viết bằng thể thơ lục bát, giọng thơ đằm thắm, dung dị với hồn thơ tinh tế, nữ tính. Qua đoạn thơ, thi sĩ Xuân Quỳnh bày tỏ lòng biết ơn những giá trị truyền thống đã tạo nên sự phong phú trong đời sống tâm hồn con người.

Ngoài ra, thí sinh có thể đồng tình, đồng tình một phần với lệnh phụ của câu hỏi: "Một trong những giá trị của tác phẩm văn học đặc sắc là giúp người đọc bước khỏi lối mòn", bằng cách lập luận chặt chẽ, có bằng chứng rõ ràng thì mới thuyết phục được giám khảo.

Thứ tư, đề thi học sinh giỏi môn Ngữ văn 12 năm nay so với những năm qua có sự đổi mới đáng kể về nội dung, phù hợp với Chương trình mới, hoàn toàn không căn cứ vào một bộ sách giáo khoa nào cả.

Theo đó, câu 1 (8 điểm) thuộc kiểu bài nghị luận về một vấn đề xã hội, còn câu 2 (12 điểm) là kiểu bài phân tích, đánh giá tác phẩm văn học (đoạn thơ).

Đối với câu 2, đề cho một đoạn thơ trong bài thơ "Nguồn gốc từ ngữ" của nhà thơ Xuân Quỳnh - không có trong 3 bộ sách giáo khoa - và có thêm phần mở rộng nâng cao.

Điều này khiến thí sinh không thể học tủ, học vẹt. Các em phải nắm vững kiến thức lí luận văn học ở mức cơ bản (chức năng của văn học, có trong chương trình Ngữ văn 12), không cần những lí thuyết hàn lâm, cùng với sự trải nghiệm nghiệm đọc của bản thân để làm bài.

Còn câu nghị luận văn học Kì thi học sinh giỏi năm học 2023-2024 yêu cầu khá quen thuộc: từ gợi ý ở ngữ liệu đọc hiểu và từ những trải nghiệm trong quá trình đọc, thí sinh viết một bài văn với nhan đề cho sẵn.

Cách hỏi như thế này thì thí sinh vẫn có thể học tủ nhờ giáo viên dạy theo kiểu "luyện gà" (được chăm chút, luyện các chiêu thức để thi đấu lấy giải).

Thứ năm, chia sẻ với người viết sau kì thi, một số giáo viên dạy luyện và học sinh tham gia kì thi này nói rằng, đề thi môn Ngữ văn 12 cấp Thành phố năm nay rất hay, độ phân hóa tốt.

Tuy vậy, thời gian làm bài thi chỉ có 120 phút nên nhiều thí sinh làm bài không trọn vẹn, viết chưa hết ý, vì thế bài thi chưa đủ độ sâu sắc. Thầy cô giáo đề xuất, nên chăng tăng thời gian lên 150 phút thì sẽ phù hợp với đặc thù của kì thi hơn.

Nếu đề thi các năm sau vẫn giữ nguyên thời gian làm bài 120 phút thì nên quy định số chữ cho từng câu hỏi, ví dụ câu nghị luận xã hội yêu cầu viết khoảng 1200 đến 1500 chữ.

Ngoài ra, nên tinh giảm ngữ liệu để dung lượng đề thi được ngắn gọn, giúp thí sinh có thêm thời gian đọc đề, lập dàn ý. Chỉ nên sử dụng 1-2 ngữ liệu làm lời dẫn là phù hợp với thời gian làm bài 120 phút.

Nhìn chung, đề thi Ngữ văn chọn học sinh giỏi lớp 12 ở Thành phố Hồ Chí Minh năm nay sẽ chấm dứt kiểu giáo viên dạy tủ, "luyện gà".

Thay vào đó, thầy cô giáo cần hướng dẫn học sinh về kỹ năng để các em hiểu và vận dụng giải quyết các vấn đề có liên quan đề thi.

(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.

Cao Nguyên

Nguồn Giáo Dục VN : https://giaoduc.net.vn/vi-sao-de-thi-hoc-sinh-gioi-mon-ngu-van-tphcm-duoc-nhieu-giao-vien-tam-dac-post249498.gd