Vì sao Kazakhstan chuyển hướng xuất khẩu dầu sang Trung Quốc?

12 giờ trướcBài gốc

Kazakhstan có thể lần đầu tiên xuất khẩu 50.000 tấn dầu thô từ mỏ Kashagan (trong ảnh) sang Trung Quốc. (Ảnh: AFP)

Sự cố này được xem là một trong những thách thức lớn nhất đối với chuỗi cung ứng năng lượng của Kazakhstan trong nhiều năm gần đây. Nó buộc Astana phải kích hoạt các tuyến xuất khẩu thay thế, xem xét lại chiến lược an ninh năng lượng khu vực và đẩy nhanh quá trình đa dạng hóa. Phần hỏi - đáp dưới đây nêu rõ bối cảnh, ảnh hưởng và triển vọng của diễn biến này.

Chuyện gì đã xảy ra và vì sao ảnh hưởng tới xuất khẩu của Kazakhstan?

Một cuộc tấn công bằng drone trên biển - Nga quy trách nhiệm cho Ukraine - đã đánh trúng một trong các điểm neo ngoài khơi của CPC tại cảng Novorossiysk. Đây là đầu mối xuất khẩu chính cho dầu Kazakhstan, được vận chuyển qua đường ống CPC từ các mỏ Tengiz, Kashagan và Karachaganak ra thị trường thế giới qua Biển Đen.

Điểm neo bị hư hại đã làm giảm công suất bốc dỡ đúng vào lúc một điểm neo khác đang bảo trì theo kế hoạch. Tình huống này tạo ra nút thắt, khiến khối lượng xuất khẩu bị hạn chế đáng kể. Vì khoảng 80% dầu xuất khẩu của Kazakhstan phụ thuộc vào tuyến CPC, chỉ một phần gián đoạn cũng lập tức gây rủi ro lớn cho hậu cần.

Tại sao mỏ Kashagan lại đặc biệt quan trọng trong bối cảnh này?

Kashagan là một trong những mỏ dầu ngoài khơi lớn nhất thế giới, nằm ở phía bắc Biển Caspian. Mỏ do Công ty Điều hành Bắc Caspian (NCOC) vận hành, gồm CNPC, Eni, Shell, TotalEnergies, ExxonMobil và Inpex. Sản lượng từ Kashagan là trụ cột trong nguồn thu năng lượng dài hạn của Kazakhstan.

Vì mỏ có sản lượng lớn nhưng lại thiếu các lựa chọn linh hoạt về đường xuất khẩu, bất kỳ sự cố nào tại CPC đều ảnh hưởng mạnh tới Kashagan. Khi CPC bị hạn chế công suất, Kazakhstan không thể chỉ dựa vào tuyến này để duy trì lượng dầu xuất khẩu, buộc Astana phải tìm hướng tiêu thụ khác - trong trường hợp này là đẩy mạnh vận chuyển sang Trung Quốc.

Kazakhstan sẽ bắt đầu đưa một phần dầu thô từ mỏ Kashagan sang Trung Quốc qua đường ống Kazakhstan - Trung Quốc, cụ thể là đoạn Atasu - Alashankou. Đây là lần đầu tiên dầu Kashagan được vận chuyển trực tiếp sang Trung Quốc bằng tuyến này.

Các báo cáo ban đầu cho biết khoảng 50.000 tấn dầu Kashagan sẽ được xuất sang Trung Quốc trong tháng 12, và con số này có thể tăng tùy theo mức độ khôi phục công suất của tuyến CPC. Trong số đó, khoảng 30.000 tấn dự kiến do CNPC vận chuyển, phần còn lại có thể do các đối tác khác trong liên danh đảm nhận.

Chính phủ khẳng định việc chuyển hướng chỉ là tạm thời, nhưng cần thiết để giữ ổn định chuỗi cung ứng và nguồn thu. Tuy nhiên, sự cố cũng bộc lộ những điểm yếu lâu nay trong hệ thống logistics năng lượng của Kazakhstan, đặc biệt là sự phụ thuộc quá lớn vào một tuyến xuất khẩu nằm ngoài lãnh thổ nước mình.

Vì sao việc chuyển hướng sang Trung Quốc lại mang ý nghĩa chiến lược?

Quyết định này đánh dấu một bước thay đổi đáng chú ý trong nỗ lực đa dạng hóa xuất khẩu của Kazakhstan. Trong nhiều năm, tuyến ống Kazakhstan - Trung Quốc chủ yếu phục vụ dầu từ các mỏ khác, chứ không phải Kashagan. Việc điều chuyển dầu Kashagan sang Trung Quốc cho thấy Kazakhstan có thể linh hoạt theo nhu cầu của thị trường Trung Quốc và tận dụng tốt hơn hạ tầng hiện có.

Diễn biến này mang ba ý nghĩa chiến lược:

Đa dạng hóa tuyến xuất khẩu: Kazakhstan giảm bớt sự phụ thuộc vào CPC và hạn chế rủi ro địa chính trị gắn với hạ tầng nằm trên đất Nga.

Tăng cường hợp tác năng lượng với Trung Quốc: Bắc Kinh là một trong những nhà đầu tư lớn nhất vào ngành năng lượng Kazakhstan, và việc vận chuyển trực tiếp dầu Kashagan giúp quan hệ song phương thêm gắn kết.

Nâng cao khả năng chống chịu trước biến động khu vực: Trong bối cảnh Biển Đen liên tục bất ổn vì xung đột Nga - Ukraine, Kazakhstan chủ động bảo vệ nền kinh tế trước những rủi ro lan tỏa.

Ý nghĩa đối với thị trường dầu mỏ toàn cầu

Tuyến CPC vận chuyển khoảng 1% nhu cầu dầu thế giới. Chỉ cần gián đoạn tạm thời cũng đủ ảnh hưởng đến tâm lý thị trường, nhất là khi căng thẳng địa chính trị vẫn chưa hạ nhiệt. Một số ảnh hưởng dễ thấy gồm:

Nguồn cung có thể bị thu hẹp - Khi công suất CPC giảm, giá dầu có thể chịu sức ép tăng, đặc biệt tại châu Âu, nơi dầu Kazakhstan là nguồn cung quan trọng ngoài Nga.

Dòng thương mại thay đổi - Trung Quốc có thể nhận thêm dầu thô từ Trung Á, phù hợp với xu thế dịch chuyển các tuyến năng lượng về phía châu Á.

Biến động tăng cao - Thị trường luôn nhạy cảm với các sự cố xảy ra gần khu vực xung đột, trong khi Biển Đen ngày càng nhiều rủi ro do hoạt động quân sự.

Dù lượng dầu chuyển hướng sang Trung Quốc hiện chưa lớn, bước đi này gửi đi tín hiệu quan trọng: Vai trò của CPC không còn mang tính “xương sống” tuyệt đối trong hệ thống xuất khẩu của Kazakhstan như trước.

Trung Quốc được lợi gì từ việc chuyển hướng này?

Trung Quốc hưởng lợi trên nhiều phương diện: An ninh năng lượng được tăng cường - Nguồn dầu bổ sung từ một nước láng giềng ổn định giúp giảm phụ thuộc vào những tuyến đường biển dễ bị gián đoạn.

Quan hệ chiến lược với Kazakhstan khăng khít hơn - hai nước vốn đã hợp tác sâu rộng trong dầu khí, đất hiếm và vận tải. Việc nhận trực tiếp dầu từ Kashagan giúp mối quan hệ này thêm bền chặt.

Gia tăng ảnh hưởng tại Trung Á - CNPC là cổ đông trong NCOC; việc tiếp nhận dầu từ Kashagan phù hợp với chiến lược mở rộng ảnh hưởng của Trung Quốc ở khu vực Á - Âu.

Nhìn rộng hơn, động thái này củng cố vị thế của Trung Quốc như một thị trường trụ cột đối với xuất khẩu năng lượng từ Trung Á.

Giới phân tích nhận định Kazakhstan sẽ không bỏ CPC, nhưng tuyến sang Trung Quốc có thể được xem như một kênh bổ sung lâu dài. Kazakhstan sẽ theo dõi tốc độ phục hồi của CPC và điều chỉnh lượng dầu xuất khẩu tùy vào tình hình. Nếu cảng vẫn chỉ vận hành một phần, Kazakhstan có thể tiếp tục tăng lượng dầu Kashagan chuyển sang Trung Quốc. Astana cũng sẽ trao đổi với các đối tác trong liên danh, xác định những điểm yếu lâu dài và đẩy nhanh kế hoạch đa dạng hóa, bao gồm khả năng tăng vận chuyển bằng tàu qua biển Caspi sang Azerbaijan trước khi tiếp tục đi châu Âu.

Những ảnh hưởng địa chính trị rộng hơn là gì?

Sự cố một lần nữa cho thấy ngay cả những xung đột không liên quan trực tiếp đến Kazakhstan cũng có thể làm gián đoạn dòng chảy năng lượng, từ đó định hình lại quan hệ kinh tế trên toàn khu vực Á - Âu. Ba xu hướng lớn đang dần rõ nét: Các nước Trung Á thận trọng hơn với hạ tầng nằm trên lãnh thổ Nga và tìm cách tăng mức tự chủ trong các tuyến xuất khẩu. Vai trò của Trung Quốc trong an ninh năng lượng khu vực tiếp tục tăng, nhờ nhu cầu ổn định và khả năng đầu tư mạnh.

Các hành lang năng lượng Á - Âu đang dịch chuyển nhanh về phía Đông, phù hợp với thay đổi trong mô hình tiêu thụ toàn cầu. Đối với Kazakhstan, đây là bước đi mang tính thực dụng: Giảm rủi ro từ xung đột, đồng thời giữ mối liên kết với cả đối tác châu Á và phương Tây.

Nh.Thạch

AFP

Nguồn PetroTimes : https://nangluongquocte.petrotimes.vn/vi-sao-kazakhstan-chuyen-huong-xuat-khau-dau-sang-trung-quoc-735756.html