Vì sao người nhiễm HIV dễ rơi vào trầm cảm và lo âu?

8 giờ trướcBài gốc

1. Nguyên nhân nào khiến người nhiễm HIV dễ tổn thương về tinh thần?

Nhiều nghiên cứu cho thấy nguy cơ rối loạn tâm thần, đặc biệt là trầm cảm và lo âu, ở người nhiễm HIV cao hơn rõ rệt so với dân số chung. Thực tế, người sống chung với HIV có khả năng mắc trầm cảm cao gấp 2-3 lần so với người không nhiễm, với tỷ lệ dao động 30-40%, trong khi ở cộng đồng nói chung con số này chỉ khoảng 10%.

NỘI DUNG:

Nguyên nhân nào khiến người nhiễm HIV dễ tổn thương về tinh thần?

Dấu hiệu nhận biết sớm trầm cảm và lo âu ở người nhiễm HIV

Hệ quả của trầm cảm và lo âu nếu không được can thiệp

Người nhiễm HIV vẫn có thể sống khỏe mạnh và hạnh phúc nếu điều trị tốt

Các rối loạn lo âu cũng phổ biến, ảnh hưởng tới 25-35% bệnh nhân. Những số liệu này phản ánh sức khỏe tinh thần đang là gánh nặng song hành với HIV, tác động trực tiếp đến chất lượng cuộc sống, khả năng tuân thủ điều trị.

Theo ThS. BSNT. Nguyễn Trọng Quân, Khoa Sức khỏe Tâm thần, Bệnh viện E, ngay từ thời điểm nhận kết quả dương tính, người bệnh thường phải trải qua một cú sốc lớn về tâm lý. Cảm giác sợ hãi, mặc cảm tội lỗi và ám ảnh về tương lai mờ mịt luôn đè nặng.

Nhiều bệnh nhân chia sẻ họ sống trong nỗi lo sợ bị phát hiện, lo lắng về việc vô tình lây truyền cho người khác hoặc bị kỳ thị trong xã hội. Khi trạng thái căng thẳng này kéo dài mà không được giải tỏa, nguy cơ rơi vào trầm cảm hay lo âu càng trở nên rõ rệt, đặc biệt ở những người thiếu chỗ dựa tinh thần từ gia đình, bạn bè.

Về khía cạnh sinh học, HIV không chỉ tấn công hệ miễn dịch mà còn tác động trực tiếp lên hệ thần kinh trung ương. Tình trạng viêm mạn tính do virus gây ra làm gián đoạn hoạt động của các chất dẫn truyền thần kinh như serotonin và dopamine – yếu tố then chốt trong việc điều hòa cảm xúc và tâm trạng. Khi sự cân bằng này bị phá vỡ, nguy cơ xuất hiện các rối loạn khí sắc tăng lên rõ rệt.

Thêm vào đó, một số thuốc kháng virus trong phác đồ ARV có thể gây ra những tác dụng phụ như mất ngủ, ác mộng hay bồn chồn, từ đó làm trầm trọng hơn tình trạng lo âu, trầm cảm ở một số bệnh nhân.

Nhiều nghiên cứu cho thấy nguy cơ rối loạn tâm thần, đặc biệt là trầm cảm và lo âu, ở người nhiễm HIV cao hơn rõ rệt so với dân số chung.

Hơn nữa, người nhiễm HIV phải chịu sự kỳ thị, cô lập, phân biệt đối xử trong công việc, đời sống hay các mối quan hệ cá nhân. Nhiều người lựa chọn che giấu bệnh, chấp nhận sống trong cô đơn và căng thẳng thường trực. Gánh nặng kinh tế từ chi phí điều trị lâu dài cùng nỗi lo mất việc làm, giảm cơ hội nghề nghiệp càng khiến họ dễ suy sụp.

Khi các tác động tâm lý, sinh học và xã hội đồng thời cộng hưởng, người bệnh khó tránh khỏi nguy cơ suy kiệt tinh thần, dẫn đến trầm cảm, lo âu mạn tính nếu không được hỗ trợ kịp thời.

2. Dấu hiệu nhận biết sớm trầm cảm và lo âu ở người nhiễm HIV

ThS. BSNT. Nguyễn Trọng Quân cho biết, phát hiện sớm là chìa khóa quan trọng để ngăn chặn các rối loạn tâm thần trở nên nghiêm trọng. Tuy nhiên, trên thực tế, nhiều triệu chứng tâm lý ở người nhiễm HIV dễ bị bỏ qua hoặc nhầm lẫn với sự mệt mỏi do bệnh lý khác. Chính vì vậy, nhận diện những dấu hiệu đặc trưng trở thành yếu tố then chốt để can thiệp kịp thời.

Trong môi trường làm việc, trầm cảm và lo âu có thể bộc lộ dưới dạng giảm khả năng tập trung, trí nhớ kém...

Về cảm xúc:

Buồn bã, tuyệt vọng kéo dài không rõ lý do
Mất hứng thú với những hoạt động từng yêu thích
Dễ cáu gắt, lo lắng thái quá

Về thể chất và hành vi:

Rối loạn giấc ngủ (mất ngủ hoặc ngủ li bì)
Ăn uống kém, sụt cân không kiểm soát
Mệt mỏi thường xuyên

Về nhận thức:

Tự ti, cảm giác vô dụng hoặc tội lỗi
Khó tập trung, suy nghĩ chậm chạp
Có ý nghĩ tiêu cực về cái chết hoặc tự tử

Khi những triệu chứng này kéo dài trên 2 tuần, người bệnh cần được hỗ trợ y tế và tâm lý kịp thời. Nếu các dấu hiệu trầm cảm và lo âu bị bỏ qua, chúng có thể tiến triển âm thầm và để lại nhiều hệ lụy nặng nề.

3. Hệ quả của trầm cảm và lo âu nếu không được can thiệp

Trầm cảm và lo âu kéo dài có thể khiến người nhiễm HIV dần đánh mất niềm vui sống. Họ thường xuyên cảm thấy mệt mỏi, mất động lực, không còn hứng thú với những hoạt động từng mang lại ý nghĩa. Điều này dẫn đến việc chất lượng cuộc sống giảm sút rõ rệt, khiến bệnh nhân không còn thấy sự gắn kết giữa nỗ lực điều trị và tương lai.

Không chỉ ảnh hưởng đến đời sống cá nhân, rối loạn tâm lý còn làm suy giảm khả năng tương tác xã hội của người bệnh. Do mặc cảm và sợ bị kỳ thị, nhiều người có xu hướng thu mình, hạn chế tiếp xúc với bạn bè, đồng nghiệp hoặc thậm chí là người thân. Sự cô lập này càng khoét sâu cảm giác cô đơn, bất lực, từ đó tạo nên vòng xoáy tiêu cực khiến tình trạng trầm cảm, lo âu trở nên nghiêm trọng hơn.

Trong môi trường làm việc, trầm cảm và lo âu có thể bộc lộ dưới dạng giảm khả năng tập trung, trí nhớ kém, ra quyết định chậm chạp hoặc thường xuyên vắng mặt vì lý do sức khỏe. Hệ quả là hiệu suất lao động bị ảnh hưởng, cơ hội thăng tiến bị hạn chế, thậm chí nhiều người còn đối diện nguy cơ mất việc.

Về lâu dài, nếu không được can thiệp kịp thời, những rối loạn này có thể làm giảm khả năng tuân thủ điều trị HIV. Người bệnh có thể bỏ dở thuốc hoặc không đến tái khám đúng hẹn, dẫn đến nguy cơ kháng thuốc và tiến triển bệnh nhanh hơn. Khi cả thể chất lẫn tinh thần đều bị bào mòn, người nhiễm HIV sẽ rơi vào vòng luẩn quẩn khó thoát ra, làm trầm trọng thêm gánh nặng cá nhân và xã hội.

4. Người nhiễm HIV vẫn có thể sống khỏe mạnh và hạnh phúc nếu điều trị tốt

Nhờ sự tiến bộ của y học, HIV hiện nay đã được kiểm soát như một bệnh mạn tính. Khi tuân thủ điều trị, tải lượng virus trong máu có thể giảm xuống mức "không phát hiện được", đồng nghĩa với việc nguy cơ lây truyền sang người khác bằng 0. Điều này giúp người bệnh yên tâm hơn về tương lai, giảm bớt mặc cảm và lo lắng.

Thực tế, ngày càng có nhiều người nhiễm HIV sống khỏe mạnh, lập gia đình, sinh con an toàn và xây dựng cuộc sống trọn vẹn như những người khác. Đây là minh chứng rõ ràng rằng HIV không đồng nghĩa với "dấu chấm hết", mà có thể trở thành một phần cuộc sống nếu được kiểm soát tốt.

Quan trọng hơn, khi sức khỏe được duy trì ổn định, người bệnh có thể biến trải nghiệm này thành động lực để trân trọng cuộc sống, sống tích cực và truyền cảm hứng cho cộng đồng.

Mời bạn đọc xem tiếp video: