Vì sao nhiệt độ cơ thể bạn luôn là 37 độ C - dù trời giá rét hay nóng bức?

13 giờ trướcBài gốc

Thân nhiệt con người thường dao động quanh 37 độ C. (Ảnh: Assignment Point)

Dù bạn đang ở sa mạc nóng 40 độ C hay trong trời lạnh âm độ, nhiệt độ cơ thể bạn sẽ luôn ổn định ở quanh mức 37 độ C. Đằng sau con số thân nhiệt gần như cố định ấy là cả một “bộ máy điều hòa sinh học” tinh vi, nơi não bộ, hormone, mạch máu và làn da phối hợp nhịp nhàng để giữ cho cơ thể hoạt động ổn định từng giây từng phút.

“Máy điều hòa” tự nhiên trong cơ thể người

Giữa trưa Hè 40 độ C, bạn có thể đổ mồ hôi đầm đìa nhưng nhiệt độ cơ thể bạn nếu đo sẽ chỉ là 37 độ C. Giữa đêm Đông lạnh giá, bạn rùng mình run cầm cập, nhưng nhiệt độ cơ thể bạn cũng vẫn ở mức 37 độ C.

Đó không phải phép màu, mà là nhờ cơ thể sở hữu một “bộ điều hòa sinh học” hoạt động suốt đời: cơ chế điều hòa thân nhiệt. Đây là một phần của cân bằng nội môi - khả năng giữ cho môi trường bên trong cơ thể ổn định dù điều kiện bên ngoài thay đổi liên tục.

Cơ chế ấy được gọi là điều hòa thân nhiệt, thuộc hệ thống cân bằng nội môi - quá trình giúp cơ thể duy trì sự ổn định bên trong dù môi trường bên ngoài luôn biến động.

Nếu không có khả năng này, con người đã không thể sống sót trong các vùng khí hậu cực đoan, từ Bắc Cực băng giá tới sa mạc Sahara bỏng rát.

Vùng dưới đồi - trung tâm chỉ huy nhiệt độ

Ẩn sâu trong não bộ, vùng dưới đồi hoạt động như một “bộ điều khiển trung tâm” không bao giờ ngơi nghỉ. Nó liên tục tiếp nhận tín hiệu từ hàng nghìn cảm biến nhiệt rải khắp cơ thể, rồi phát đi “mệnh lệnh” điều chỉnh phù hợp: khi nhiệt độ tăng, hãy làm mát; khi cơ thể lạnh, hãy sinh nhiệt.

Khi bạn quá nóng, cơ thể sẽ đổ mồ hôi để làm mát. (Ảnh: iStock)

Khi bạn quá nóng, vùng dưới đồi ra lệnh cho tuyến mồ hôi hoạt động, hơi nước bay hơi cuốn theo nhiệt giúp hạ thân nhiệt. Đồng thời, mạch máu dưới da giãn nở, đưa nhiệt ra gần bề mặt để tỏa đi.

Ngược lại, khi trời lạnh, mạch máu co lại, giữ nhiệt ở sâu bên trong; cơ bắp run rẩy tạo ra nhiệt; và tuyến giáp tiết hormone làm tăng quá trình trao đổi chất - giống như chiếc lò sưởi tự động bật lên để làm ấm toàn thân.

Nhờ sự điều phối chính xác đến từng phần trăm độ này, nhiệt độ cơ thể người trưởng thành luôn giữ quanh mức 37 độ C - điểm lý tưởng để các enzyme hoạt động ổn định, giúp tim đập đều, não tỉnh táo và mọi cơ quan vận hành trơn tru.

Khi cơ thể mất cân bằng nhiệt

Chỉ cần một sai lệch nhỏ, hệ thống tinh vi ấy có thể rơi vào khủng hoảng. Khi nhiệt độ cơ thể vượt quá 40 độ C, cơ chế tự làm mát bị tê liệt, mồ hôi không kịp bay hơi, nhiệt tích tụ gây ra sốc nhiệt - tình trạng có thể dẫn tới tổn thương não, ngất hoặc tử vong nếu không được hạ nhiệt kịp thời.

Ngược lại, khi thân nhiệt giảm xuống dưới 35 độ C, hạ thân nhiệt xảy ra: tim đập chậm, não bộ thiếu oxy, cơ thể tê cứng, phản xạ yếu dần. Đó là lý do những người lạc trong rừng tuyết hoặc ngâm nước lạnh lâu thường mất ý thức chỉ sau vài phút.

Khi trời lạnh, mạch máu co lại, giữ nhiệt ở sâu bên trong, cơ bắp run rẩy tạo ra nhiệt. (Ảnh: iStock)

Những tình huống ấy cho thấy ranh giới giữa ổn định và nguy hiểm trong cơ thể con người thật mong manh - chỉ cách nhau vài độ C nhưng là khoảng cách giữa sự sống và cái chết.

Cơ thể “thông minh” hơn ta tưởng

Không chỉ vùng dưới đồi mới tham gia vào cuộc “điều phối nhiệt,” mà gần như toàn bộ cơ thể đều là một phần của mạng lưới điều chỉnh tinh vi.

Da là nơi trao đổi nhiệt trực tiếp với môi trường, máu mang nhiệt đi khắp cơ thể, mồ hôi là hệ thống làm mát tự nhiên, còn hormone đóng vai trò như công tắc điều tốc năng lượng.

Cơ thể “tự hạ nhiệt” ra sao khi bạn tập thể dục?

Trong vài phút vận động mạnh, nhiệt độ cơ thể có thể tăng hơn 1 độ C. Vùng dưới đồi lập tức kích hoạt tuyến mồ hôi và tăng lưu lượng máu ra da để tỏa nhiệt. Đó là lý do bạn đỏ mặt, đổ mồ hôi và khát nước.

Việc bù đủ nước và điện giải không chỉ giúp duy trì hiệu suất mà còn bảo vệ cơ thể khỏi kiệt sức do quá nhiệt.

Cả hành vi con người cũng là một phần của quá trình này. Khi quá nóng, bạn tìm bóng râm hoặc uống nước lạnh; khi lạnh, bạn khoác thêm áo, xoa tay, chui vào chăn - tất cả đều là những “phản xạ sinh tồn” đã được lập trình sẵn trong hàng triệu năm tiến hóa.

Giữ cho “bộ điều hòa sinh học” vận hành trơn tru

Cơ thể có thể tự điều chỉnh, nhưng vẫn cần bạn hỗ trợ để không quá tải.

Hãy uống đủ nước, đặc biệt khi trời nóng hoặc vận động mạnh - vì mồ hôi bay hơi mà không bù nước sẽ làm cơ thể kiệt sức. Duy trì giấc ngủ và cân nặng hợp lý giúp hormone hoạt động ổn định. Tránh uống rượu bia khi lạnh, vì cồn khiến mạch máu giãn ra, khiến bạn mất nhiệt nhanh hơn.

Và quan trọng hơn hết, hãy lắng nghe cơ thể. Khi cảm thấy hoa mắt, buồn nôn, tim đập nhanh sau khi ở ngoài trời nắng lâu - đó là dấu hiệu hệ điều hòa bên trong đang cầu cứu./.

(Vietnam+)

Nguồn VietnamPlus : https://www.vietnamplus.vn/vi-sao-nhiet-do-co-the-ban-luon-la-37-do-c-du-troi-gia-ret-hay-nong-buc-post1072795.vnp