Viết giữa mùa măng rừng

4 giờ trướcBài gốc

Vào tháng 7 đến tháng 11 hằng năm, khi những cơn mưa đầu mùa bắt đầu trút xuống, cũng là lúc người dân vùng cao nguyên Gia Lai lội suối, băng rừng để hái măng - thứ sản vật được người Jrai, Bana gọi là “lộc rừng”.

Vượt qua hàng chục cây số đường rừng núi để tìm bẻ măng là chặng đường vất vả đã trở thành quen thuộc của đông đảo phụ nữ đồng bào dân tộc thiểu số ở các xã vùng cao nguyên Gia Lai trong nhiều ngày qua. Mỗi năm chỉ có một mùa măng vào mùa mưa, nhưng cứ sau vài cơn mưa dài tạm ngưng, nhiều phụ nữ xã Ia Hiao lại rộn ràng gùi nước, rủ nhau vào rừng kiếm măng. Những nhóm đi bẻ măng thường từ 2 đến 4 người rồi tỏa ra theo nhiều hướng để hái được nhiều măng hơn.

Chị Ksor H’Suk trong một buổi đi hái măng le. Ảnh: Lạc Hà

5 giờ sáng, khi trời còn mờ sương, chị Ksor H’Suk (49 tuổi, buôn Ling, xã Ia Hiao) đã vác gùi lên vai, xỏ chân vào đôi ủng cũ mèm để bắt đầu hành trình “săn măng”. Chị H’Suk vừa đi vừa kể: “Măng rừng có nhiều loại như măng nứa, trúc, lồ ô… nhưng mọc nhiều nhất ở khu vực núi của xã Ia Hiao là măng le. Măng le mọc từ cây le, thân mảnh, không gai, mọc thành bụi hoặc láng rộng”.

Từ nhỏ đã theo cha mẹ lên rẫy, người phụ nữ Jrai này hiểu rõ rừng như lòng bàn tay. Nơi nào đất tơi, mưa thấm đều sẽ có măng. Chỗ nào lá khô dày, đá lởm chởm thì phải cẩn thận rắn, rết.

Chị bước chậm, dò đất bằng tay trần để cảm nhận độ phồng nhẹ dưới mặt đất là dấu hiệu của một búp măng non đang trồi lên. Khi đã chắc tay, chị vạch nhẹ lớp lá mục, dùng rựa hoặc tay đào sâu vài gang để lôi búp măng ra. Chỗ đất đá cứng, phải mất đến mười phút mới lấy được một búp măng tròn trịa.

Măng mọc dày và nhanh, nếu mưa đều thì mỗi đêm măng có thể mọc cao 10 - 15 cm. Từ 2 - 5 giờ sáng là giai đoạn măng phát triển nhanh nhất. Chỉ cần đất đủ độ ẩm, ngay trong đêm, mặt đất hôm qua còn im lìm, bỗng chốc nứt toác, nhú lên hàng trăm búp măng non.

Sau gần một giờ leo dốc, chị H’Suk ngồi bệt xuống phiến đá, mặt lấm tấm mồ hôi. “Măng le thường mọc ở bờ suối, dốc trơn... nên đi lấy cũng nhiều vất vả. Phải luồn lách vào giữa bụi tre tua tủa cành nhọn, gặp rắn, kiến lửa, ong, muỗi rừng. Lông măng đâm ngứa ran, nhựa thì dính như keo, làm tay chân tím bầm. Chưa kể cái mùi hăng hắc của nhựa le, dính cả vào áo quần cả tuần chưa phai”-chị H’Suk nói.

Từ đầu tháng 8, khi đã vãn việc rẫy, chị Ksor H’Moen (tổ 4, phường Ayun Pa) lại vào rừng hái măng. Gia đình chị thuộc diện hộ nghèo, chồng bị khuyết tật nên chị trở thành trụ cột chính. Nhờ những chuyến băng rừng tìm măng, chị có thêm tiền lo việc học cho hai con và chi phí sinh hoạt hằng ngày.

Chị H’Moen phải đi gần 20 km để đến được khu vực có nhiều măng dút. Đường xa, khó khăn nên chị thường ngủ lại một đêm để hôm sau có thể tiếp tục hái măng. Chị cho biết: “Đầu mùa, măng le tươi được thương lái mua với giá 13.000 - 15.000 đồng/kg. Măng dút do khan hiếm nên đầu mùa giá lên tới 50.000 đồng/kg. Đang trong giai đoạn đầu mùa mỗi ngày mình hái được 10 - 15 kg măng các loại, bán thu được 250 - 300 nghìn đồng. Đến cuối mùa thì thu nhập từ hái măng cũng được 100 - 200 nghìn đồng/ngày”.

Các sản phẩm chế biến từ măng rừng tự nhiên vừa giữ trọn vẹn hương vị đặc trưng vừa giàu giá trị dinh dưỡng. Mấy năm gần đây, nhiều cơ sở chế biến, HTX đã chủ động tìm hiểu, đầu tư dây chuyền hiện đại để sơ chế, bảo quản măng.

Một số đơn vị đã và đang hướng tới có các sản phẩm măng được chế biến đạt chuẩn OCOP, nhằm nâng cao giá trị kinh tế của măng rừng, đồng thời tạo cơ hội sinh kế bền vững cho người dân địa phương.

Các thành viên Hợp tác xã Nông nghiệp Thương mại và Dịch vụ Tơ Tung sơ chế măng để phơi khô. Ảnh: Lạc Hà

Theo chị Nguyễn Thị Thanh Hương-Chủ tịch Hội đồng quản trị HTX Nông nghiệp Thương mại và Dịch vụ Tơ Tung (xã Tơ Tung), xã có diện tích rừng phòng hộ lớn, trữ lượng tre, măng dồi dào. Nhiều năm qua, người dân lên núi hái măng với sản lượng lớn nhưng chủ yếu để ăn hoặc bán với giá rất thấp. Nhận thấy thực tế đó, HTX đã chọn măng le để chế biến khô, phát triển thành sản phẩm OCOP. Năm 2019, sản phẩm măng le khô của HTX được công nhận OCOP 3 sao cấp tỉnh.

Từ đó, HTX Nông nghiệp Thương mại và Dịch vụ Tơ Tung tiếp tục đầu tư nâng cao chất lượng sản phẩm, tìm kiếm mở rộng thị trường tiêu thụ. Đầu năm 2020, sản phẩm măng le khô của HTX đã có mặt trong chuỗi siêu thị thuộc Tập đoàn Central Retail Việt Nam ở các tỉnh, thành miền Trung. Sản phẩm cũng được trưng bày tại các cửa hàng giới thiệu sản phẩm OCOP trên toàn quốc.

Vào mùa măng, các thành viên của HTX Nông nghiệp Thương mại và Dịch vụ Tơ Tung đến tận rừng để thu mua trực tiếp măng của người dân đi kiếm được. Năm nay, trên địa bàn xã măng mọc đều, sản lượng khá. Việc thu mua này của HTX giúp bà con không phải vận chuyển xa, đồng thời đảm bảo có nguồn thu nhập ổn định.

“Sau khi thu mua, măng le được lựa chọn kỹ, lột vỏ, luộc, xẻ rồi phơi khô dưới nắng nhiều ngày. Nếu chưa đạt độ khô, măng tiếp tục được sấy đến khi đạt yêu cầu trước khi đóng gói. Sản phẩm măng le rừng Kbang hiện được bán với giá 300 - 340 nghìn đồng/kg”, chị Hương cho biết.

Măng le sau khi lột vỏ. Ảnh: Lạc Hà

Măng rừng ở vùng cao nguyên Gia Lai có sức hấp dẫn riêng nên được thực khách nhiều nơi ưa chuộng. Chị Nguyễn Thị Thanh Long, chủ cơ sở Măng Khô Nam Long Gia Lai (phường Pleiku) cho biết, mỗi năm cơ sở bán ra khoảng 1 tấn măng khô, toàn bộ đều được chế biến thủ công từ măng le rừng tự nhiên do bà con địa phương khai thác.

Ngay sau khi đào, măng được bóc vỏ, chọn phần non nhất rồi luộc, đưa vào lò sấy củi trong suốt 24 giờ. Sau khi lấy ra để nguội, măng được phơi lại dưới nắng để đạt độ khô chuẩn, giữ nguyên vị ngọt thanh và độ giòn đặc trưng. Trong toàn bộ quy trình này tuyệt đối không dùng bất kỳ hóa chất bảo quản nào.

“Chất lượng và hương vị đặc trưng của măng rừng Gia Lai được khách hàng đánh giá cao. Vào dịp Tết, nhiều DN đặt mua măng để làm quà biếu cho đối tác. Măng khô đã góp phần quảng bá văn hóa ẩm thực Gia Lai đến với nhiều vùng miền” chị Long chia sẻ.

Vào mùa này, măng là món không thể thiếu trong bữa cơm của nhiều gia đình người Jrai, Bana. Sau khi luộc, một phần măng để ăn ngay, phần còn lại phơi khô hoặc đem muối chua để dành ăn quanh năm.

Người Jrai thường chấm măng dút chín với muối ớt giã lá húng. Ảnh: Lạc Hà

Ngoài ra, người Jrai, Bahnar còn có gần 20 món ăn khác từ măng như măng xào tỏi; măng trộn rau rừng ăn kèm muối kiến vàng; măng kho với cá khô, thịt ba chỉ… Đặc biệt, người Jrai thường nấu món măng khô hầm gà để dâng cúng Yàng (thần linh), với niềm tin thể hiện lòng biết ơn rừng núi đã ban cho sự sống và mùa màng.

Chị Siu H’Nhi (buôn Tham, xã Ia Pa) chia sẻ: “Mình thấy vui vì món ăn quen thuộc từ nhỏ nay lại thành đặc sản. Vào mùa này, mình thường nấu măng với cá suối, thưởng thức vị ngọt tự nhiên của cá quyện với độ giòn mát của măng”.

Nguồn Gia Lai : https://baogialai.com.vn/viet-giua-mua-mang-rung-post563874.html