Việt Nam có kho báu lớn nhưng cần cảnh giác với nguy cơ 'thuộc địa hóa dữ liệu'

6 giờ trướcBài gốc

Chiều 10.9, Hiệp hội Dữ liệu Quốc gia đã tổ chức hội thảo “Chiến lược AI và Kiến trúc dữ liệu quốc gia, tổ chức và doanh nghiệp” (ASDA 1) - diễn đàn trao đổi chuyên sâu, nơi các nhà khoa học, doanh nghiệp và cơ quan hoạch định chính sách cùng thảo luận, phân tích và tìm kiếm sự đồng thuận trong cách tiếp cận chiến lược phát triển AI và dữ liệu trong giai đoạn tới.

Dữ liệu - tài nguyên, tư liệu sản xuất quan trọng của nền kinh tế số

PGS.TS Nguyễn Ái Việt, Viện trưởng Viện Công nghệ và Giáo dục Trí tuệ mới tạo sinh (IGNITE) cho rằng, những quốc gia nắm bắt được dữ liệu – tài nguyên, tư liệu sản xuất quan trọng của nền kinh tế số - sẽ bứt phá, trong khi những người bỏ lỡ sẽ bị tụt lại phía sau.

Theo ông Việt, thế giới đã chính thức bước vào kỷ nguyên mới và Việt Nam không thể đứng ngoài. “Đây sẽ không phải con đường trải đầy hoa hồng – chúng ta sẽ gặp rào cản về thể chế, thói quen, sự phức tạp của hệ thống, văn hóa và thách thức về đổi mới. Nhưng chính trong gian khó, trí tuệ và bản lĩnh dân tộc sẽ tỏa sáng”, ông khẳng định.

PGS.TS Nguyễn Ái Việt, Viện trưởng Viện IGNITE phát biểu tại hội thảo

“Những khái niệm tưởng chừng xa vời như 'kiến trúc dữ liệu', 'phương pháp luận dữ liệu', 'mô hình chiến lược quốc tế' phải trở thành nền móng để chúng ta xây dựng con đường đặc sắc của trí tuệ Việt Nam trong kỷ nguyên AI”, PGS.TS Nguyễn Ái Việt phát biểu.

Kho báu dữ liệu lớn và nguy cơ “thuộc địa hóa dữ liệu”

Tại hội thảo, Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương, Giám đốc Trung tâm Dữ liệu quốc gia (Bộ Công an), Phó Chủ tịch Hiệp hội Dữ liệu quốc gia chia sẻ, với dân số đông và tốc độ chuyển đổi số nhanh, Việt Nam đang sở hữu “kho báu dữ liệu” lớn.

Dữ liệu là yếu tố sản xuất thứ tư, sau lao động, vốn và đất đai. Đặc biệt, nó có thể tăng hiệu quả của cả ba yếu tố truyền thống này thông qua tối ưu hóa lao động, hiệu quả vốn và sử dụng đất hiệu quả. Vì vậy, những quốc gia nào có thể thu thập, xử lý và khai thác hiệu quả dữ liệu sẽ có lợi thế cạnh tranh trong nền kinh tế toàn cầu.

Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương đưa ra cảnh báo, Việt Nam đang đứng trước nguy cơ là “thuộc địa hóa dữ liệu”

Tuy nhiên, Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương cũng đưa ra nhận định: “Việt Nam cũng đang đối mặt với những thách thức lớn trong quản trị dữ liệu. Đó là, nhiều dữ liệu nhưng thiếu kết nối, chủ quyền dữ liệu và quản trị.

Một nguy cơ đáng chú ý là “thuộc địa hóa dữ liệu”, khi phần lớn dữ liệu người dùng được lưu trữ trên các nền tảng nước ngoài như Facebook. Điều này có thể dẫn đến ba hệ quả nghiêm trọng: Phụ thuộc công nghệ, chảy máu giá trị và rủi ro an ninh.

Tướng Cương đề xuất 3 việc cần làm: Xây dựng hệ thống quản trị dữ liệu thống nhất dựa trên 4 trụ cột thể chế, công nghệ, quy trình và con người; phát triển năng lực khai phá dữ liệu toàn diện; xây dựng hệ sinh thái dữ liệu bền vững, tạo ra mạng lưới các bên liên quan cùng hưởng lợi, từ Nhà nước, doanh nghiệp đến viện, trường và người dân.

Dự thảo Luật AI sẽ được trình Quốc hội kỳ họp tới

Trước tình hình nhiều nước trên thế giới ban hành những quy định, luật liên quan đến quản lý AI, ông Trần Văn Khải - Phó chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội - cho biết: “Nghị quyết 57 đặt mục tiêu đến 2030 Việt Nam nằm trong nhóm dẫn đầu Đông Nam Á về AI. Để đạt mục tiêu này, cần sớm ban hành Luật AI. Giai đoạn 2025 - 2026 là thời điểm phù hợp để tạo hành lang pháp lý cho phát triển và quản lý AI”.

TS. Trần Văn Khải, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường của Quốc hội.

Ông Trần Văn Khải nhận định AI đang trở thành động lực phát triển, nhưng cũng đặt ra thách thức, pháp luật hiện hành chưa đủ điều chỉnh những vấn đề AI đặt ra, do đó cần sớm ban hành Luật AI, để thúc đẩy AI an toàn, kiểm soát rủi ro và bảo vệ người dân.
Đại diện Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội cũng cho biết đã có những nghiên cứu bước đầu, chỉ ra những vấn đề cần luật hóa.

Để ngăn ngừa tin giả, theo ông Khải phải đảm bảo “nguyên tắc AI nhân văn, đảm bảo AI phục vụ con người, tôn trọng quyền riêng tư và các giá trị đạo đức; quản lý rủi ro và minh bạch, phân loại AI theo mức độ rủi ro, yêu cầu hệ thống rủi ro cao kiểm định an toàn, bắt buộc gắn nhãn nội dung do AI.

Hạ tầng dữ liệu kết hợp cơ chế chia sẻ, quản lý dữ liệu AI gắn với bảo vệ dữ liệu cá nhân, ưu tiên phát triển hạ tầng đảm bảo chủ quyền số. Thúc đẩy đổi mới sáng tạo, áp dụng cơ chế ưu đãi, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, cho phép thử nghiệm sandbox cho ứng dụng AI trong môi trường kiểm soát”.

Về trách nhiệm pháp lý, ông Khải nêu quan điểm: với vai trò là cơ quan thẩm tra dự thảo luật, Luật AI phải theo định hướng xác định rõ trách nhiệm pháp lý của tổ chức, cá nhân sản xuất và phát triển, tránh cho AI làm chủ thể pháp lý.

Ông Khải cũng cho biết, hiện Bộ Khoa học và Công nghệ đang tích cực soạn thảo, phối hợp để tổ chức khảo sát, dự kiến trình các dự án luật, trong đó có dự án Luật AI lên Ủy ban thường vụ Quốc hội, sau đó tiếp tục tiếp thu, hoàn thiện, nếu được quốc hội sẽ thông qua ở ngay kỳ họp thứ 10.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội kiến nghị, cần đưa dự án luật AI vào chương trình hợp pháp, ưu tiên thảo luận, thông qua sớm.

Bài, ảnh: Nam Phong

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/viet-nam-co-kho-bau-lon-nhung-can-canh-giac-voi-nguy-co-thuoc-dia-hoa-du-lieu-237392.html