Công ty TNHH Nguyên Thông chế biến hạt điều xuất khẩu. Ảnh: TTXVN
Mục tiêu này hoàn toàn khả thi khi mặt hàng này đang có tốc độ tăng trưởng xuất khẩu ở mức hai con số và nhu cầu tiêu thụ hạt điều thường tăng mạnh vào các mùa lễ, Tết cuối năm.
Theo thống kê từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường, trong tháng 8/2025, khối lượng xuất khẩu hạt điều ước đạt 70.000 tấn, tương ứng với giá trị khoảng 431 triệu USD. Lũy kế 8 tháng, ngành điều đã xuất khẩu được 482.700 tấn với tổng kim ngạch 3,24 tỷ USD. So với cùng kỳ năm 2024, khối lượng xuất khẩu giảm nhẹ 1,2%, nhưng giá trị lại tăng mạnh 16,4%. Nguyên nhân chính đến từ sự tăng trưởng đáng kể về giá xuất khẩu, đạt bình quân 6.711 USD/tấn, tăng 17,8% so với cùng kỳ năm trước. Đây là mức giá cao nhất trong nhiều năm trở lại đây, phản ánh nhu cầu toàn cầu đối với các loại hạt dinh dưỡng đang tăng mạnh.
Từ thực tế đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho rằng, nếu giữ được đà tăng trưởng hiện tại và đẩy mạnh xuất khẩu trong những tháng cao điểm còn lại, đặc biệt vào mùa lễ hội cuối năm, thì việc đạt mục tiêu 4,5 tỷ USD là hoàn toàn trong tầm tay. Để cán mốc này, ngành điều cần đạt khoảng 1,26 tỷ USD kim ngạch trong 4 tháng cuối năm. Đây là giai đoạn thường chứng kiến sự gia tăng mạnh về nhu cầu, khi người tiêu dùng tại nhiều quốc gia có thói quen sử dụng các loại hạt như một phần của lễ Tết, quà tặng hay sản phẩm dinh dưỡng tiện lợi.
Ông Bạch Khánh Nhựt, Phó Chủ tịch Hiệp hội Điều Việt Nam (VINACAS) cho biết, thị trường Trung Quốc đang có sự bứt phá rõ rệt trong những tháng gần đây. Theo ông, xuất khẩu hạt điều sang Trung Quốc tăng mạnh trong những tháng qua là do các thương nhân nước này đang chuẩn bị nguồn thực phẩm phục vụ nhu cầu cho Tết Trung thu – một trong những dịp lễ quan trọng nhất trong năm. Không chỉ vậy, xu hướng tiêu dùng các sản phẩm lành mạnh tại Trung Quốc đang mở ra dư địa rất lớn cho ngành điều Việt Nam.
Cũng theo số liệu từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Trung Quốc, Mỹ và Hà Lan là ba thị trường xuất khẩu điều lớn nhất của Việt Nam trong 8 tháng qua, chiếm lần lượt 21,7%, 20% và 9,4% tổng kim ngạch. Đáng chú ý, giá trị xuất khẩu sang Trung Quốc tăng tới 47%, trong khi thị trường Hà Lan tăng 20,1% và thị trường Mỹ giảm 11,7%. Trong nhóm 15 thị trường xuất khẩu lớn nhất, tăng trưởng mạnh nhất là thị trường Latvia với mức tăng 57%, còn Mỹ là thị trường giảm mạnh nhất.
Mặc dù thị trường Mỹ đang có dấu hiệu chững lại ở mặt hàng điều nhân, nhưng nhu cầu nhập khẩu sản phẩm điều chế biến lại tăng mạnh. Điều này cho thấy cơ hội cho doanh nghiệp Việt trong việc nâng cao tỷ lệ chế biến sâu, gia tăng giá trị sản phẩm thay vì chỉ xuất khẩu nguyên liệu thô. Đồng thời, đây cũng là hướng đi bền vững, phù hợp với xu thế tiêu dùng toàn cầu.
Để đáp ứng nhu cầu sản xuất trong nước và đảm bảo nguồn nguyên liệu ổn định cho xuất khẩu, các doanh nghiệp Việt Nam đã tăng cường nhập khẩu điều thô từ nhiều quốc gia. Trong 8 tháng, doanh nghiệp Việt đã chi hơn 3,3 tỷ USD để nhập khẩu nguyên liệu điều, chủ yếu từ Campuchia, Bờ Biển Ngà, Tanzania và Ghana. Trong số đó, Campuchia là thị trường cung cấp lớn nhất, với giá trị nhập khẩu lên đến 1,5 tỷ USD. Nhờ vị trí địa lý gần gũi và chi phí logistics thấp, nguồn cung từ Campuchia đang giúp doanh nghiệp Việt tiết giảm chi phí và ổn định hoạt động chế biến.
Tuy nhiên, ngành điều Việt Nam vẫn phải đối mặt với không ít thách thức. Các thị trường yêu cầu cao như Mỹ và EU ngày càng siết chặt các quy định liên quan đến truy xuất nguồn gốc, kiểm soát dư lượng thuốc bảo vệ thực vật và tiêu chuẩn sản xuất bền vững. Đặc biệt, yêu cầu không gây mất rừng trong quá trình trồng trọt đang trở thành rào cản lớn đối với nhiều nhà xuất khẩu. Cạnh tranh về giá và thuế từ các quốc gia châu Phi cũng là một yếu tố đáng lo ngại.
Dẫu vậy, Việt Nam vẫn có những lợi thế đáng kể trong ngành điều như năng lực chế biến sâu, nguồn cung ổn định và thương hiệu đã được định vị trên thị trường quốc tế. Cùng với đó, xu hướng tiêu dùng toàn cầu đang chuyển dịch rõ rệt sang thực phẩm có lợi cho sức khỏe. Theo dự báo của VINACAS, giai đoạn 2022–2027, thị trường hạt điều toàn cầu sẽ tăng trưởng bình quân 4,6% mỗi năm. Việc người tiêu dùng ưu tiên các sản phẩm ăn vặt lành mạnh đang tạo điều kiện thuận lợi để ngành điều bứt phá.
Trên nền tảng đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường xác định sẽ tiếp tục triển khai các giải pháp đồng bộ để hỗ trợ ngành điều phát triển bền vững và tăng trưởng xuất khẩu. Cụ thể, các chương trình tập trung vào minh bạch hóa nguồn gốc sản phẩm, truy xuất dữ liệu số, phát triển vùng nguyên liệu sạch, cũng như xây dựng thương hiệu quốc gia cho sản phẩm điều Việt Nam.
Bên cạnh đó, việc xúc tiến mở rộng thị trường sang các khu vực tiềm năng như Trung Đông (UAE, Saudi Arabia) – nơi có nhu cầu cao nhưng thị phần của Việt Nam còn thấp cũng được đặt lên hàng đầu. Trong khi đó, thị trường EU tuy yêu cầu cao nhưng lại đang có mức tăng trưởng tốt nhờ xu hướng tiêu dùng các sản phẩm chế biến từ hạt và ngũ cốc. Đây được xem là cơ hội để ngành điều Việt Nam mở rộng thị phần, bù đắp phần nào sự sụt giảm từ thị trường Mỹ.
Với những tín hiệu tích cực từ giá trị gia tăng, chuyển dịch thị trường và xu hướng tiêu dùng thuận lợi, mục tiêu xuất khẩu 4,5 tỷ USD trong năm 2025 không chỉ là một con số kỳ vọng, mà đang dần trở thành hiện thực nếu có sự phối hợp hiệu quả giữa nhà nước, doanh nghiệp và toàn chuỗi giá trị ngành điều.
Bích Hồng/Bnews/vnanet.vn