X-Bat vừa trình làng hôm 22.10 tại Washington D.C (thủ đô Mỹ).
Hãng tin CNBC đã có cơ hội độc quyền tiếp cận trụ sở Shield AI ở thành phố San Diego, bang California, Mỹ trước khi mẫu drone (máy bay không người lái) chiến đấu tự động này chính thức được giới thiệu.
Mô hình X-Bat thu nhỏ được giới thiệu trước công chúng tại Washington D.C - Ảnh: Breaking Defense
Công ty khởi nghiệp Shield AI hiện được định giá 5,3 tỉ USD sau khi huy động thêm 240 triệu USD trong vòng gọi vốn mới nhất.
Theo Shield AI, X-Bat được trang bị động cơ phản lực, có tầm bay khoảng 3.200 km, có thể bay cao tới 15 km và cất cánh, hạ cánh thẳng đứng (VTOL). Nhờ đó, X-Bat có thể hoạt động ở những khu vực hẻo lánh không có đường băng, ví dụ như trên một con tàu giữa đại dương.
Điểm đặc biệt là X-Bat được điều khiển hoàn toàn bởi phần mềm AI (trí tuệ nhân tạo) do Shield AI phát triển, có tên Hivemind. Công ty đang đặt cược lớn vào sự phát triển của AI.
“Hivemind là nền tảng và trụ cột cho mọi hoạt động của chúng tôi. Hivemind sẽ là động lực tăng trưởng dài hạn của doanh nghiệp, vì nhờ có phần mềm này, chúng tôi mới có thể phát triển thế hệ máy bay tiếp theo”, ông Gary Steele, Giám đốc điều hành Shield AI, nói.
Shield AI hiện đứng thứ 38 trong danh sách CNBC Disruptor 50 năm 2025, bảng xếp hạng các công ty khởi nghiệp công nghệ có khả năng làm thay đổi cục diện ngành.
Kết hợp nhiều công nghệ tiên tiến nhất
X-Bat kết hợp nhiều công nghệ tiên tiến nhất trong lĩnh vực quốc phòng vào một máy bay chiến đấu duy nhất. Từ những năm 1950, đã xuất hiện các máy bay thử nghiệm có khả năng cất và hạ cánh thẳng đứng nhưng vẫn cần phi công điều khiển. Năm ngoái, Shield AI đã dùng Hivemind để điều khiển máy bay F-16, một trong những tiêm kích hiện đại được sử dụng rộng rãi nhất thế giới, hoàn toàn tự động.
“Hai yếu tố, điều khiển bằng AI và khả năng cất hạ cánh thẳng đứng, chưa bao giờ được kết hợp trong một mẫu máy bay thế hệ mới”, ông Brandon Tseng, đồng sáng lập kiêm Chủ tịch Shield AI, khẳng định.
Shield AI cho biết có thể sản xuất X-Bat với giá khoảng 27 triệu USD, chỉ bằng một phần nhỏ chi phí của các chiến đấu cơ tiên tiến hiện nay. Ví dụ, tiêm kích F-35 mà quân đội Mỹ và các đồng minh đang sử dụng có giá hơn 100 triệu USD mỗi chiếc.
Khác với những dòng máy bay trước đây của Shield AI, X-Bat được thiết kế cho nhiệm vụ tác chiến và có thể trang bị tên lửa.
“Chúng tôi tin rằng có thể bảo vệ sinh mạng binh sĩ bằng cách giảm thiểu rủi ro phải đưa con người vào tình huống nguy hiểm. Tôi đặc biệt hào hứng với sứ mệnh của Shield AI và cơ hội kinh doanh mà X-Bat mở ra”, Gary Steele nói.
Bản phác họa X-Bat của Shield AI
Thành lập năm 2015, Shield AI đã giành được một số hợp đồng quốc phòng lớn. Năm 2024, công ty ký hợp đồng gần 200 triệu USD với Lực lượng Tuần duyên Mỹ để cung cấp mẫu drone V-Bat.
V-Bat được thiết kế để hoạt động trinh sát, do thám và hỗ trợ tác chiến. Điểm đặc biệt của V-Bat là khả năng cất cánh và hạ cánh thẳng đứng, nên không cần đường băng dài, có thể triển khai trên tàu, địa hình hẻo lánh hoặc các khu vực bị hạn chế về cơ sở hạ tầng.
Phát triển nhanh nhưng Shield AI vẫn là doanh nghiệp nhỏ so với những ông lớn quốc phòng như Lockheed Martin, Northrop Grumman, và cả đối thủ khởi nghiệp lớn nhất là Anduril, hiện được định giá hơn 30 tỉ USD.
Dù đã tạo ra doanh thu hàng tỉ USD, Shield AI vẫn chưa có lợi nhuận. Theo tạp chí Forbes, Shield AI dự kiến sẽ có lãi vào năm 2025, nhưng kế hoạch này bị chệch hướng sau sự cố năm 2023, khi một quân nhân Mỹ bị thương mất một phần ngón tay trong một buổi trình diễn drone của Shield AI.
“Sau vụ việc đó, chúng tôi mất một phần niềm tin từ khách hàng. Thế nhưng, tôi nghĩ chúng tôi đã làm rất tốt trong việc phục hồi và lấy lại đà tăng trưởng. Hiện tại, chúng tôi hoàn toàn tự tin vào khả năng cung cấp các sản phẩm an toàn và chất lượng cao”, Gary Steele thổ lộ.
Drone đã được sử dụng trong chiến tranh từ Thế chiến I, nhưng chỉ trong những năm gần đây, vai trò của chúng mới tăng lên đáng kể. Cuộc chiến giữa Ukraine và Nga đã giúp công chúng thấy rõ quy mô và mức độ phổ biến của drone trên chiến trường hiện đại.
“Chiến sự ở Ukraine và Trung Đông cho thấy drone có vai trò cực kỳ quan trọng về chiến thuật, chiến dịch và chiến lược. Chúng ta đã chứng kiến Mỹ thiếu hụt hệ thống này và đặc biệt là ít thấy sự hiện diện của các công ty Mỹ trên chiến trường thực tế”, chuyên gia drone Oleksandra Molloy, giảng viên hàng không cấp cao tại Đại học New South Wales (Úc), nhận xét.
Chính phủ Mỹ đang cố gắng thay đổi thực trạng này. Tháng 6.2025, Tổng thống Mỹ Donald Trump ký sắc lệnh Unleashing American Drone Dominance nhằm thúc đẩy thương mại hóa công nghệ drone và tích hợp chúng vào hệ thống không phận quốc gia. Dù không nêu rõ ngân sách cụ thể, đạo luật To đẹp của ông Trump đã phân bổ hàng tỉ USD cho lĩnh vực hệ thống bay không người lái và phát triển AI.
“Chúng ta phải trao quyền cho ngành công nghiệp quốc phòng bằng chính những công cụ, hạ tầng và quy trình phát triển mà Shield AI đã dùng để tạo ra khả năng tự hành bằng AI. Chúng tôi đang hợp tác trực tiếp với các nhà thầu quốc phòng lớn trên thế giới. Chúng tôi muốn họ thành công rực rỡ trong việc xây dựng năng lực AI và tự hành, bởi cuối cùng đó là điều mà người lính cần. Đó cũng là điều mà Mỹ và các đồng minh cần”, Brandon Tseng nói.
Video cho thấy cách Shield AI tạo dựng tên tuổi trong lĩnh vực quốc phòng:
Sơn Vân