Vụ hơn 100.000 m3 cát tràn vào làng, vì sao người dân không được khai thác?

7 giờ trướcBài gốc

Như Tiền Phong đã đưa tin, bão số 10 khiến nước lũ đổ về thôn Làng Chút (xã Văn Bàn, tỉnh Lào Cai), làm nhiều ngôi nhà bị ngập sâu. Khi lũ rút, lớp cát vàng dày đặc phủ kín nhà cửa, ruộng vườn với khối lượng ước tính hơn 100.000 m³. Chính quyền địa phương đang phối hợp với Sở Nông nghiệp và Môi trường, Sở Tài chính để thống nhất phương án xử lý; dự kiến sẽ đề xuất UBND tỉnh quy hoạch mỏ, tổ chức khai thác và đấu giá lượng cát này theo quy định.

Luật sư Phạm Hồng Hải, Đoàn Luật sư Hà Nội, cho biết, sau mưa lũ, nhiều khu vực bị bồi lấp bởi cát, sỏi, đất đá. Những ngày qua, không ít hộ dân thắc mắc liệu lượng cát vàng tràn vào ruộng, vào sân nhà mình có được tận thu, khai thác để sử dụng hoặc bán lại hay không.

Theo Luật Khoáng sản năm 2010, việc khai thác, tận thu cát, dù là cát do thiên tai bồi lấp vẫn thuộc phạm vi quản lý của Nhà nước. Điều 64 của Luật quy định: Tổ chức, cá nhân chỉ được khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường khi được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp phép, trừ các trường hợp được miễn giấy phép.

Trường hợp được miễn giấy phép gồm: Khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường phục vụ xây dựng công trình trong phạm vi đất của mình và không nhằm mục đích kinh doanh; Khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường phục vụ khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh hoặc trong tình huống khẩn cấp khác, khi được UBND có thẩm quyền cho phép bằng văn bản.

Lượng lớn cát vàng tràn vào thôn Làng Chút, xã Văn Bàn sau bão lũ.

Luật sư Phạm Hồng Hải, Đoàn Luật sư Hà Nội cho rằng, dù cát, sỏi sau thiên tai nằm trong khuôn viên nhà dân, nhưng đây vẫn là tài nguyên khoáng sản thuộc sở hữu toàn dân, do Nhà nước thống nhất quản lý. Người dân chỉ được phép thu dọn, tận thu trong phạm vi khắc phục hậu quả, không được vận chuyển, mua bán hay sử dụng vào mục đích khác nếu chưa có văn bản cho phép của cơ quan có thẩm quyền.

“Nếu người dân tự ý khai thác hoặc bán lượng cát này, hành vi có thể bị xử phạt hành chính theo Nghị định số 36/2020/NĐ-CP ngày 24/3/2020 của Chính phủ, với mức phạt từ 10 đến 150 triệu đồng tùy quy mô vi phạm”, luật sư Hải cho biết.

Cũng theo ông Hải, trong những trường hợp đặc thù, chính quyền địa phương có thể xin chủ trương cho phép tận thu, khơi thông tạm thời theo điểm b, khoản 2, Điều 64 Luật Khoáng sản. Khi đó, người dân có thể được huy động tham gia thu dọn, tận dụng lượng cát bồi lấp phục vụ sản xuất hoặc san lấp, nhưng phải thực hiện theo hướng dẫn và phạm vi cụ thể của UBND xã, huyện.

Thực tế, nhiều địa phương từng ban hành văn bản cho phép tạm tận thu lượng cát, sỏi phát sinh sau bão nhằm khơi thông dòng chảy, tránh lãng phí tài nguyên. Tuy nhiên, các hoạt động này đều được quản lý chặt chẽ, có biên bản, khối lượng, vị trí cụ thể, và chỉ phục vụ mục đích khắc phục hậu quả thiên tai, không được thương mại hóa.

Luật sư Phạm Hồng Hải cho biết thêm, ngoài quy định về cấp phép và quản lý khai thác, pháp luật còn yêu cầu bắt buộc các tổ chức, cá nhân khai thác khoáng sản phải có phương án cải tạo, phục hồi môi trường sau khi kết thúc khai thác. "Việc thực hiện nghiêm túc phương án cải tạo, phục hồi môi trường không chỉ là nghĩa vụ pháp lý, mà còn là yếu tố giúp giảm thiểu rủi ro thiên tai tái diễn, nhất là ở các vùng đầu nguồn, ven suối, nơi khai thác cát sỏi thường xuyên xảy ra", luật sư Hải nêu.

Nhiều ngôi nhà sàn biến thành nhà trệt do bị vùi lấp trong lớp cát vàng.

Ông Nguyễn Đức Thu, Trưởng phòng Khoáng sản – Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam cho biết, việc hình thành mỏ cát mới sau thiên tai phải được tỉnh đánh giá, kiểm tra, xác minh trước khi đưa vào quy hoạch và cấp phép. “Nếu đánh giá đủ điều kiện, xác định được trữ lượng, cấp phép theo quy định. Nhưng không thể khai thác tự do, tất cả đều phải có phương án và do tỉnh quyết định”, ông Thu nói.

Theo ông Thu, trong trường hợp địa phương lập dự án khắc phục hậu quả thiên tai, việc thu hồi khoáng sản có thể được phép thực hiện ngay trong quá trình thi công mà “chưa nhất thiết phải đấu giá”. Tuy nhiên, nếu đấu giá thì sẽ “minh bạch và xã hội hóa hơn”.

Ông cũng lưu ý, để đưa một khu vực vào quy hoạch mỏ, cần tiến hành các bước “xác minh chủng loại, thăm dò, phê duyệt trữ lượng rồi mới cấp phép”. Về vấn đề quyền sở hữu, ông Thu khẳng định: “Khoáng sản là tài sản thuộc sở hữu toàn dân, do Nhà nước thống nhất quản lý, được quy định rõ trong Hiến pháp và Luật Khoáng sản. Không có chuyện người dân tự ý khai thác, kể cả khi mỏ nằm trong đất nhà mình”.

Trước đó, ngày 7/10, Sở Nông nghiệp và Môi trường đã có văn bản hướng dẫn UBND xã Văn Bàn về việc xử lý khối lượng cát phát sinh do thiên tai và lượng cát tại các vị trí tập kết. Theo hướng dẫn, việc khai thác, thu hồi khoáng sản nhóm III và nhóm IV để ứng phó tình trạng khẩn cấp về thiên tai theo Quyết định số 1361/QĐ-UBND ngày 06/10/2025 không phải thực hiện các thủ tục cấp phép thăm dò, khai thác hoặc đăng ký thu hồi khoáng sản.

Sở đề nghị UBND xã Văn Bàn chỉ đạo các cơ quan, tổ chức, cá nhân được giao nhiệm vụ khai thác, thu hồi khoáng sản trong quá trình ứng phó thiên tai có trách nhiệm báo cáo UBND tỉnh (qua Sở Nông nghiệp và Môi trường) về khối lượng, loại khoáng sản, vị trí, tọa độ khai thác sau khi hoàn thành nhiệm vụ, phục vụ công tác quản lý dữ liệu khoáng sản. Đồng thời, nghiêm cấm lợi dụng việc thu hồi khoáng sản phục vụ ứng phó thiên tai để thăm dò, khai thác, vận chuyển hoặc tiêu thụ khoáng sản trái phép.

Đối với khối lượng cát còn lại tại các vị trí tập kết sau khi đã hoàn thành nhiệm vụ ứng phó khẩn cấp, UBND xã Văn Bàn có trách nhiệm quản lý, giám sát, bảo vệ theo quy định và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm trong thẩm quyền.

Thành Đạt

Nguồn Tiền Phong : https://tienphong.vn/vu-hon-100000-m3-cat-tran-vao-lang-vi-sao-nguoi-dan-khong-duoc-khai-thac-post1790381.tpo