Vượt qua 'cái đói tiềm ẩn': Giải pháp bổ sung vi chất cho bà mẹ và trẻ em dân tộc thiểu số

3 giờ trướcBài gốc

Tình trạng thiếu vi chất dinh dưỡng ở vùng dân tộc thiểu số còn cao

Việt Nam hiện vẫn đang phải đối mặt với gánh nặng kép về dinh dưỡng, bao gồm suy dinh dưỡng, thừa cân béo phì và thiếu vi chất. Theo số liệu giám sát năm 2024 của Viện Dinh dưỡng (Bộ Y tế), tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi ở trẻ em dưới 5 tuổi là 18,1% – mức trung bình, có ý nghĩa sức khỏe cộng đồng theo phân loại của Tổ chức Y tế Thế giới. Tuy nhiên, tình trạng này vẫn còn chênh lệch giữa các vùng miền. Tại Trung du và miền núi phía Bắc, tỷ lệ này lên tới 23,8%, và ở Tây Nguyên là 27,3%.

Tỷ lệ trẻ em dưới 5 tuổi suy dinh dưỡng thể nhẹ cân hiện ở mức 10,4%, phản ánh tình trạng thiếu hụt năng lượng trường diễn còn cao. Những con số này cho thấy "cái đói tiềm ẩn" – không chỉ thiếu calo mà còn thiếu các vi chất thiết yếu cho phát triển trí não, miễn dịch và tăng trưởng của trẻ.

Ở vùng đồng bào dân tộc, tỷ lệ thiếu hụt vitamin A huyết thanh còn khá cao. Ảnh: SKĐS

Theo TS.BS Nguyễn Hồng Trường, Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng, nguyên nhân sâu xa dẫn tới tình trạng thiếu vi chất là do khẩu phần ăn chưa đa dạng, thiếu cân đối. Đặc biệt, ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số còn nhiều hạn chế trong việc hiểu và thực hành đúng về dinh dưỡng.

Một trong những vi chất thiếu nhiều là vitamin A tiền lâm sàng. Kết quả điều tra dinh dưỡng quốc gia 2019–2020 cho thấy tỷ lệ thiếu vitamin A tiền lâm sàng là 8,9% ở trẻ em từ 6–59 tháng tuổi và 16,7% bà mẹ có hàm lượng vitamin A trong sữa mẹ thấp. Ngoài ra, thiếu kẽm vẫn ở mức rất nặng, với tỷ lệ kẽm huyết thanh thấp ở phụ nữ tuổi sinh đẻ là 44,3%, phụ nữ có thai là 63,0%, trẻ từ 6–59 tháng tuổi là 53,3%.

Các vi chất như vitamin A, sắt, kẽm... tuy chỉ cần hàm lượng rất nhỏ trong khẩu phần ăn hằng ngày nhưng lại đóng vai trò quan trọng với sự phát triển toàn diện. Thiếu vitamin A gây suy giảm thị lực, tăng nguy cơ nhiễm trùng và tử vong ở trẻ nhỏ. Thiếu sắt dẫn đến thiếu máu, mệt mỏi, giảm khả năng học tập. Thiếu kẽm ảnh hưởng đến tăng trưởng, miễn dịch và làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh tiêu chảy, viêm phổi.

Đặc biệt, với bà mẹ mang thai, việc thiếu vi chất khiến thai nhi phát triển không đầy đủ, tăng nguy cơ sinh non, nhẹ cân, thậm chí tử vong mẹ và bé trong thời kỳ thai sản.

"Thiếu vi chất dinh dưỡng là một trong những nguyên nhân chính khiến trẻ em vùng cao học kém, thấp bé hơn bạn đồng trang lứa, và dễ mắc bệnh" – TS.BS Nguyễn Hồng Trường nhận định.

Để vượt qua "cái đói tiềm ẩn"

Theo TS.BS Nguyễn Hồng Trường, việc bổ sung vitamin A là rất cần thiết đối với sức khỏe và sự phát triển toàn diện của trẻ, nhất là với nhóm trẻ từ 6–60 tháng tuổi có nguy cơ cao thiếu vitamin A.

Trẻ em được bổ sung vitamin A liều cao. Ảnh Hoàng Chúc

Nhiều năm qua, Viện Dinh dưỡng đã phối hợp với các địa phương và hệ thống y tế dự phòng trên toàn quốc triển khai Chiến dịch bổ sung vitamin A miễn phí vào Ngày Vi chất dinh dưỡng (1 và 2/6 hằng năm). Chiến dịch này đã góp phần thanh toán bệnh mù lòa do thiếu vitamin A và cải thiện tình trạng dinh dưỡng của trẻ em. Hàng triệu trẻ từ 6 đến dưới 60 tháng tuổi được uống vitamin A liều cao miễn phí nhằm phòng chống mù lòa và tăng cường miễn dịch.

Ngoài ra, đối tượng được bổ sung vitamin A miễn phí đã được mở rộng, gồm cả trẻ suy dinh dưỡng nặng, viêm đường hô hấp cấp, tiêu chảy kéo dài… theo phác đồ của Bộ Y tế.

Việc thiếu vi chất thường không đơn lẻ. Bên cạnh vitamin A, cần quan tâm đến thiếu sắt, thiếu kẽm – các vấn đề sức khỏe cộng đồng đáng lưu ý. Việt Nam đã triển khai nhiều hoạt động can thiệp để phòng chống suy dinh dưỡng và thiếu vi chất cho phụ nữ có thai, bà mẹ cho con bú, trẻ em từ 0–16 tuổi. Các chương trình bổ sung vi chất trong Chương trình Mục tiêu quốc gia được đánh giá là giải pháp hiệu quả, đặc biệt tại khu vực khó khăn.

Trong 3 năm (2023–2025), đã có 245.653 trẻ dưới 5 tuổi, 489.199 trẻ từ 5–16 tuổi và 169.631 phụ nữ có thai được cung cấp đa vi chất dinh dưỡng miễn phí trong Chương trình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững. Ngoài ra, nhiều chương trình can thiệp hiệu quả như bổ sung viên sắt, gói đa vi chất và hướng dẫn chế độ ăn giàu dinh dưỡng cũng đang được thực hiện. Phụ nữ có thai tại 28 huyện nghèo được cung cấp miễn phí viên đa vi chất từ khi phát hiện có thai đến 1 tháng sau sinh. Chương trình được triển khai từ năm 2019 đến nay.

Những con số trên thể hiện không chỉ sự đầu tư của Nhà nước mà còn là cam kết về công bằng trong chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em, nhất là với đồng bào dân tộc thiểu số.

1000 ngày đầu đời quyết định tương lai trẻ

Theo các chuyên gia, để "bắt rễ" tình trạng thiếu vi chất, cần nhiều hơn các chương trình bổ sung. Về lâu dài, phải thay đổi hành vi dinh dưỡng đúng. Việc lồng ghép các hoạt động giáo dục dinh dưỡng, kỹ năng nấu ăn, lựa chọn thực phẩm sẵn có tại địa phương vào chương trình y tế – giáo dục cơ sở là rất quan trọng.

Truyền thông thay đổi hành vi, hướng dẫn bà mẹ cách nấu cháo dinh dưỡng kết hợp rau củ, đạm động vật – thực vật dễ tìm như trứng, cá, lạc, đậu… sẽ giúp trẻ ăn đủ chất từ chính bữa ăn gia đình.

Với trẻ em và phụ nữ dân tộc thiểu số, các chương trình bổ sung vi chất và giáo dục dinh dưỡng cần tiếp tục duy trì và mở rộng, giúp các em có khởi đầu khỏe mạnh, bắt kịp cơ hội phát triển như các vùng khác.

TS.BS Phan Bích Nga, Giám đốc Trung tâm Khám, tư vấn dinh dưỡng trẻ em – Viện Dinh dưỡng Quốc gia, cho biết: "1000 ngày đầu đời là giai đoạn vàng giúp trẻ phát triển chiều cao tốt và nhanh nhất – đó là từ trong bào thai và hai năm đầu đời. Đây là thời gian bản lề để tạo nền móng tối ưu cho sự tăng trưởng, phát triển trí não và sức khỏe suốt đời".

Ngay từ khi còn trong bụng mẹ, thai nhi cần được chăm sóc đúng. Bà mẹ cần có chế độ ăn uống, nghỉ ngơi hợp lý. Với những bà mẹ nghén nhiều, kém ăn, tăng cân không đạt (dưới 12 kg/9 tháng mang thai), cần bổ sung sữa và uống thêm các vitamin, khoáng chất cần thiết như B, C, canxi, sắt, kẽm, vitamin A (liều thấp dưới 5.000 IU/ngày).

Hà My

Nguồn SK&ĐS : https://suckhoedoisong.vn/vuot-qua-cai-doi-tiem-an-giai-phap-bo-sung-vi-chat-cho-ba-me-va-tre-em-dan-toc-thieu-so-169250727232159765.htm