ảnh minh họa
Nhân dịp tròn một năm kể từ khi Quốc hội Việt Nam thông qua nghị quyết lịch sử về cấm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam đã đưa ra thông điệp mạnh mẽ khẳng định sự đồng hành cùng Bộ Y tế trong nỗ lực bảo vệ sức khỏe cộng đồng. WHO nhấn mạnh rằng những quy định cấm này cần được đưa đầy đủ vào tất cả các văn bản pháp luật liên quan, đặc biệt là các đề xuất sửa đổi Luật Đầu tư đang được Quốc hội xem xét.
Trưởng Đại diện WHO tại Việt Nam, Tiến sĩ Angela Pratt, đánh giá cao quyết định của Quốc hội Việt Nam khi ban hành lệnh cấm vào năm 2024. Bà cho biết Việt Nam đã được cộng đồng quốc tế ghi nhận như một trong những quốc gia tiên phong trong việc bảo vệ sức khỏe người dân trước sự xâm nhập của các sản phẩm thuốc lá mới. Theo bà Pratt, lệnh cấm mang ý nghĩa rất lớn đối với sức khỏe toàn dân, đặc biệt là thanh thiếu niên – nhóm có nguy cơ cao tiếp cận các sản phẩm này.
WHO nhấn mạnh rằng để lệnh cấm được triển khai hiệu quả, các sản phẩm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng cần được đưa vào danh mục ngành nghề cấm đầu tư kinh doanh trong Luật Đầu tư sửa đổi, và không có bất kỳ ngoại lệ nào. Điều này bao gồm cả việc không cho phép sản xuất để xuất khẩu. Theo khuyến nghị của WHO, việc chấp nhận ngoại lệ trong khâu sản xuất có thể làm suy yếu mục tiêu bảo vệ sức khỏe cộng đồng, gây thiếu nhất quán trong luật pháp và mở ra nguy cơ rò rỉ hàng hóa ra thị trường nội địa, qua đó gây khó khăn đáng kể cho công tác thực thi pháp luật.
WHO cũng dẫn chứng những tác động tích cực ban đầu của lệnh cấm tại Việt Nam. Theo số liệu từ Trung tâm Chống độc – Bệnh viện Bạch Mai, số ca cấp cứu liên quan đến sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng, đặc biệt ở giới trẻ, đã giảm gần 70% chỉ trong 10 tháng sau khi lệnh cấm được ban hành, so với cùng kỳ trước đó. Cùng với đó, các hoạt động quảng cáo sản phẩm này bởi người nổi tiếng hay người có ảnh hưởng trên mạng xã hội hầu như đã chấm dứt, phản ánh hiệu quả rõ ràng của chính sách.
Ngoài ra, WHO đưa ra khuyến nghị cụ thể đối với Quốc hội Việt Nam, gồm: đưa kinh doanh các sản phẩm thuốc lá mới vào danh mục ngành nghề cấm đầu tư kinh doanh; và không chấp nhận ngoại lệ cho phép sản xuất để xuất khẩu. WHO cho rằng nếu mở ngoại lệ, mục tiêu bảo vệ sức khỏe, an sinh xã hội và môi trường hoàn toàn có thể bị suy yếu. Sự không nhất quán trong luật pháp sẽ tạo kẽ hở cho buôn lậu, vận chuyển trái phép và gia tăng áp lực lên quá trình kiểm soát thị trường.
Theo WHO, hiện có 42 quốc gia trên thế giới cấm thuốc lá điện tử và 24 quốc gia cấm thuốc lá nung nóng. Tại ASEAN, ngoài Việt Nam, Singapore, Thái Lan, Lào và Campuchia là những nước đã cấm cả hai loại sản phẩm; Brunei đã cấm thuốc lá điện tử, trong khi Malaysia dự kiến áp dụng lệnh cấm từ năm 2026. Thực hành quốc tế tốt cho thấy các quốc gia thành công đều áp dụng lệnh cấm nhất quán, tránh mọi ngoại lệ trong hoạt động sản xuất.
Hành động quyết liệt của Việt Nam từ năm 2024 đã được cộng đồng quốc tế đánh giá rất cao. Tổng Giám đốc WHO, Tiến sĩ Tedros Adhanom Ghebreyesus, đã biểu dương Việt Nam tại Đại hội đồng Y tế Thế giới tháng 5/2025, coi đây là minh chứng cho vai trò tiên phong của một quốc gia đang phát triển trong việc bảo vệ sức khỏe thế hệ tương lai.
Kết thúc thông điệp, Tiến sĩ Angela Pratt khẳng định WHO cam kết tiếp tục đồng hành cùng Bộ Y tế và Quốc hội Việt Nam trong việc xây dựng khung pháp lý toàn diện, nhất quán, nhằm đảm bảo lệnh cấm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng được phản ánh đầy đủ trong Luật Đầu tư sửa đổi. Bà nhấn mạnh đây là yếu tố quyết định để bảo vệ sức khỏe cộng đồng và củng cố uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế.
Đức Trân