Xây dựng đội ngũ tinh hoa cho quốc gia: Chú trọng chính sách đặc thù và cơ chế thu hút nhân tài

4 giờ trướcBài gốc

Nguồn nhân lực chất lượng cao là một đột phá chiến lược

Vấn đề đột phá về nguồn nhân lực chất lượng cao đã được Đảngta đề cập lần đầu tiên trong Văn kiện Đại hội XI vào năm 2011. Nguồn nhân lựcchất lượng cao là yếu tố quan trọng, hàng đầu trong sự phát triển của lực lượngsản xuất. Phát huy vai trò của khoa học, công nghệ trong giai đoạn hiện naykhông thể không tập trung xây dựng, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.

Do đó, trong bối cảnh cùng với đột phá về thể chế, kết cấu hạtầng, nguồn nhân lực chất lượng cao cũng là một đột phá chiến lược trong quátrình phát triển đất nước hiện nay và trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Đểphát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, Nghị quyết 57-NQ/TW yêu cầu tăngcường đầu tư, đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo đáp ứngyêu cầu như: có cơ chế, chính sách hấp dẫn về tín dụng, học bổng, học phí thuhút sinh viên giỏi trên các lĩnh vực, các chuyên gia nước ngoài về Việt Nam làmviệc, sinh sống; xây dựng, kết nối và phát triển hệ thống chuyên gia, nhà khoahọc trong nước; phát triển đội ngũ nhà khoa học đủ năng lực, trình độ tiếp cậnvới chuẩn quốc tế...

Tại Hội nghị toàn quốc về đột phá phát triển khoa học, côngnghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia vào ngày 13/1/2025 do Bộ Chínhtrị, Ban Bí thư Trung ương Đảng tổ chức đã xác định 7 nhóm nhiệm vụ, giải phápchủ yếu thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW, trong đó, nhóm nhiệm vụ số 4 là: Pháttriển, trọng dụng nhân lực chất lượng cao, nhân tài đáp ứng yêu cầu phát triểnkhoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Trước đó, ngày31/7/2023, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã ký Quyết định 899/QĐ-TTg phêduyệt Chiến lược quốc gia về thu hút, trọng dụng nhân tài đến năm 2030, tầmnhìn đến năm 2050. Mục tiêu tổng quát của Chiến lược là xây dựng và thực hiệncó hiệu quả các chính sách, giải pháp mạnh, đột phá để thu hút và trọng dụngnhân tài (cả trong và ngoài nước) đến năm 2030, tầm nhìn đến 2050, đặc biệttrong các ngành, lĩnh vực mũi nhọn như: khoa học và công nghệ; giáo dục và đàotạo; văn hóa; khoa học xã hội; y tế; thông tin và truyền thông, chuyển đổi số...

Đầu tháng 7/2025, Văn phòng Trung ương Đảng có thông báo kếtluận của Tổng Bí thư Tô Lâm, Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học,công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số tại Hội nghị sơ kết công tác 6tháng đầu năm và nhiệm vụ trọng tâm 6 tháng cuối năm thực hiện Nghị quyết 57.Theo đó, Tổng Bí thư yêu cầu có chính sách đãi ngộ đặc biệt (vượt khung lương,nhà ở, môi trường làm việc) để thu hút ít nhất 100 chuyên gia hàng đầu về nướclàm việc. Việc này phải hoàn thành trong tháng 8.

Tại họp báo thường kỳ tháng 7 của Bộ KH&CN ngày5/8/2025, thông tin về chính sách trọng dụng, thu hút nhân tài trong lĩnh vựckhoa học và công nghệ, ông Mai Ánh Hồng - Phó Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ chobiết, Bộ KH&CN đã chủ động, tích cực thực hiện nhiều nhiệm vụ, phối hợpcùng Bộ Nội vụ và các Bộ, ngành liên quan xây dựng và ban hành cơ chế, chínhsách đãi ngộ đặc biệt để thu hút ít nhất 100 chuyên gia hàng đầu về nước làm việcvào tháng 8/2025. Đây là bước đi thể hiện quyết tâm chính trị cao của Đảng vàNhà nước trong xây dựng đội ngũ tinh hoa cho quốc gia.

Bộ KH&CN cũng được giao nhiệm vụ triển khai Chiến lượcthu hút nhân tài đến năm 2030, tầm nhìn 2050, hoàn thành vào tháng 9/2025. Hiệnkhung pháp lý đã khá hoàn thiện. Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạovà Luật Công nghiệp Công nghệ số vừa được Quốc hội thông qua được kỳ vọng tạora môi trường thực sự hấp dẫn, là tiền đề quan trọng để thu hút, giữ chân vàphát huy tối đa tiềm năng của nhân tài. Đáng chú ý, các chính sách mới không chỉdừng lại ở ưu đãi tài chính như: vượt khung lương, cấp nhà ở, điều kiện làm việcđặc biệt… mà còn hướng đến cải thiện môi trường nghiên cứu toàn diện từ nâng cấpphòng thí nghiệm, tăng quyền tự chủ cho các nhà khoa học, đến tăng cường hợptác giữa nghiên cứu và doanh nghiệp, mở rộng cơ hội phát triển nghề nghiệp…

Khơi thông “điểm nghẽn” thể chế đối xử với nhân tài

Tại Việt Nam, thực tế cho thấy, mặc dù đã có những cải thiệnnhưng mức độ đãi ngộ tài chính cho nhà khoa học tại Việt Nam chưa cạnh tranh sovới các quốc gia phát triển. Bên cạnh đó, các yếu tố phi tài chính như môi trườngnghiên cứu chuyên nghiệp, cơ sở vật chất, văn hóa làm việc, cơ hội phát triển sựnghiệp… là những yếu tố quan trọng cần được cải thiện đồng bộ.

Ngày 31/7/2023 Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã ký Quyết định 899 phê duyệt Chiến lược quốc gia về thu hút, trọng dụng nhân tài đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050. (Ảnh minh họa - Nguồn: VGP)

Truyền thông đã từng đưa tin về TS. Nguyễn Quốc Bình gác sựnghiệp ở Canada, về Việt Nam năm 2004 theo lời mời của lãnh đạo TP HCM. KhiTrung tâm công nghệ sinh học đang trên đà phát triển, đến năm 2014, ông Bình bướcsang tuổi 60 và phải về hưu theo luật. “Điều đó thực sự đáng tiếc. Đó mới là độtuổi chín muồi trong khoa học nhưng cơ chế buộc tôi phải gác lại giấc mơ mà tôivà những người gây dựng nó mới thực hiện được một nửa. Xây dựng Trung tâm thànhhình hài chỉ là một phần của chặng đường, phát triển nó mới là mục tiêu lâudài”, trao đổi với truyền thông, TS. Nguyễn Quốc Bình nói.

Cũng theo TS. Bình, khi trở về cùng một giấc mơ lớn, ôngchưa tính đến việc “sau khi người mời mình về không còn làm ở vị trí đó thì sẽnhư thế nào”. Mục tiêu xây dựng một nền khoa học hiện đại, theo ông, không phảilà chuyện của một vài nhiệm kỳ. “Lãnh đạo kế nhiệm nếu không biết đến sự tồn tạicủa một Trung tâm công nghệ sinh học hiện đại, từng tốn rất nhiều tiền của thìlàm sao phát triển được? Nhìn rộng ra, chúng ta phải tìm cách để xóa bỏ rào cảntrong tư duy nhiệm kỳ. Bởi tư duy này sẽ bóp nghẹt sự phát triển của khoa họcchân chính”, ông nói.

Cũng trong bài báo, theo nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốchội Nguyễn Sĩ Dũng, “điểm nghẽn” lớn nhất không chỉ nằm ở chỗ thiếu nhân tài,mà nằm ở cách thể chế đối xử với nhân tài: chưa coi họ là những người có thể kiếntạo tương lai, mà vẫn xem họ là những người cần được “quản lý tốt”. Khi nhântài không được giải phóng, tầm nhìn không được lắng nghe, sáng kiến không đượctrao quyền thì mọi chiến lược phát triển đều dễ rơi vào tình trạng “có mục tiêumà thiếu động lực”.

Vấn đề này cũng được nhìn trong khuôn khổ Diễn đàn Trí thứctrẻ Việt Nam toàn cầu lần thứ VI năm 2025 ngày 19/7/2025 vừa qua. Tại Diễn đàn,Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng đưa ra 3 kiến nghị quan trọng nhằm mởđường cho trí thức Việt Nam ở nước ngoài trở về hoặc đóng góp từ xa cho sự pháttriển của đất nước.

Kiến nghị đầu tiên tập trung vào việc hoàn thiện khung pháplý, đặc biệt là các quy định liên quan đến quốc tịch. Để với quốc tịch ViệtNam, trí thức Việt kiều sẽ được hưởng đầy đủ quyền lợi như công dân trong nước,bao gồm quyền sở hữu nhà đất và kinh doanh bất động sản, xóa bỏ những rào cảntrước đây như phải nhờ người khác đứng tên.

Kiến nghị thứ hai nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựngmôi trường làm việc lành mạnh, cạnh tranh công bằng dựa trên năng lực và đónggóp. “Nhiều trí thức Việt Nam tại nước ngoài, đặc biệt là các nhà khoa học,mong muốn đóng góp cho đất nước nhưng gặp khó khăn do thiếu cơ sở vật chất vàphòng thí nghiệm hiện đại. Tôi đề xuất đầu tư mạnh mẽ vào các trường đại họccông lập, hệ thống phòng thí nghiệm và cơ sở nghiên cứu. Đồng thời, cần có cơchế tự chủ tài chính và đãi ngộ linh hoạt, không giới hạn “trần lương” để thuhút nhân tài”, theo Thứ trưởng Lê Thị Thu Hằng.

Kiến nghị thứ ba là các cơ quan của Chính phủ, các Bộ, ngànhvà địa phương cần đưa ra các bài toán, đề tài nghiên cứu cụ thể để trí thức ViệtNam ở nước ngoài tham gia. Thứ trưởng Lê Thị Thu Hằng nhấn mạnh rằng lời kêu gọichung chung "về nước đóng góp" sẽ không hiệu quả nếu thiếu những dưạ́n cụ thể. Để hỗ trợ kết nối, bà đề xuất xây dựng một cơ sở dữ liệu tập hợpthông tin từ các trí thức Việt Nam ở nước ngoài, giúp họ dễ dàng gửi ý tưởng, đềxuất và tham gia các dự án. Các cơ quan đại diện Việt Nam tại nước ngoài, như đạisứ quán và tổng lãnh sự quán, cần có quy trình rõ ràng để tiếp nhận và xử lýcác đề xuất này.

Tháng 6/2025, nhân dịp dự Hội nghị Đại dương Liên hợp quốc lần thứ 3 và tiến hành hoạt động song phương với Cộng hòa Pháp, tại Thủ đô Paris, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính có buổi gặp gỡ, làm việc để lắng nghe chia sẻ và các ý kiến, đề xuất, hiến kế của đại diện chuyên gia, trí thức kiều bào Việt Nam tại Pháp.

Tại cuộc gặp, Đại sứ Việt Nam tại Pháp Đinh Toàn Thắng cho biết hiện cộng đồng người Việt tại Pháp có hơn 300.000 người, trong đó đội ngũ trí thức có khoảng 50.000 người. Mạng lưới chuyên gia, trí thức người Việt Nam tại Pháp hoạt động trong nhiều lĩnh vực; nhiều người thành đạt, làm việc trong các cơ quan quan trọng tại Pháp; đặc biệt có tâm huyết, mong muốn đóng góp công sức, trí tuệ cho sự phát triển đất nước.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cho biết, Việt Nam đang xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ và chủ động, tích cực hội nhập quốc tế sâu rộng, thực chất, hiệu quả. Thủ tướng khẳng định, để độc lập, tự chủ và làm chủ khoa học, công nghệ, Đảng, Nhà nước đang tập trung hoàn thiện thể chế, tháo gỡ các “điểm nghẽn”, “nút thắt” và khai thông cho sự phát triển; thực hiện đột phá về hạ tầng bao gồm hạ tầng cứng, hạ tầng mềm; đào tạo nguồn nhân lực…

Thủ tướng đề nghị các chuyên gia, trí thức người Việt tại Pháp xây dựng các đề án cụ thể để hỗ trợ trong nước chuyển giao khoa học, công nghệ, chia sẻ kinh nghiệm, hỗ trợ đào tạo nguồn nhân lực… trên các lĩnh vực. Đặc biệt ngay tại cuộc gặp mặt, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính “đặt hàng” Giáo sư Nguyễn Văn Tâm, Viện Bách khoa Paris (IP Paris) lập đề án đào tạo 100 kỹ sư trí tuệ nhân tạo cho Việt Nam.

Hoa Bùi

Nguồn Pháp Luật VN : https://baophapluat.vn/xay-dung-doi-ngu-tinh-hoa-cho-quoc-gia-chu-trong-chinh-sach-dac-thu-va-co-che-thu-hut-nhan-tai.html