Xung đột Ukraine: Cánh cửa hòa bình mới hé mở

2 giờ trướcBài gốc

Cánh cửa đã hé mở?

Ngày 2/12/2025, tại Điện Kremlin, cuộc gặp giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin với đặc phái viên của Tổng thống Mỹ Donald Trump, ông Steve Witkoff và con rể ông Trump, Jared Kushner kéo dài gần 5 giờ bên trong phòng họp kín. Mục tiêu trọng tâm là thảo luận kế hoạch hòa bình 28 điểm do Washington soạn thảo nhằm chấm dứt cuộc chiến tại Ukraine, vốn đã bước sang năm thứ tư.

Cuộc gặp kéo dài 5 giờ tại Moscow chỉ hé cánh cửa hy vọng chứ chưa phải là bước đi quyết định hòa bình.

Theo tiết lộ, kế hoạch này đã được Mỹ chia thành 4 phần riêng biệt để thảo luận, bao gồm: vấn đề chủ quyền của Ukraine, nhượng bộ lãnh thổ, hợp tác kinh tế Nga-Mỹ hậu xung đột và an ninh châu Âu. Phía Nga cho biết họ đã chấp nhận một số đề xuất, trong khi từ chối những phần khác. Ông Yuri Ushakov, Trợ lý Tổng thống Nga, mô tả cuộc trao đổi là "hiệu quả, mang tính xây dựng" và "thực sự thân thiện" dù thừa nhận chưa đạt được bất kỳ thỏa hiệp cụ thể nào.

Đáng chú ý, ông nhấn mạnh vấn đề lãnh thổ - điểm then chốt và nhạy cảm nhất - đã được đưa ra bàn thảo. Tuy nhiên, theo một số nguồn tin, các tài liệu đã được chuyển xuống cấp chuyên viên để rà soát từng điều khoản kỹ thuật cho một công bố cuối cùng.

Ngay sau đó, phái đoàn Mỹ bay về Florida để có cuộc gặp lần 6 trong vòng 2 tuần với các đại diện Ukraine, bao gồm Thư ký Hội đồng An ninh Rustem Umerov và Tổng Tham mưu trưởng Andrii Hnatov. Hai bên đều phát đi tín hiệu lạc quan về những cuộc thảo luận "mang tính xây dựng". Đây có thể coi là những tín hiệu tốt đẹp nhất từ bàn đàm phán thu được trong suốt 4 năm qua. Phải chăng, cánh cửa hòa bình đã hé mở?

Cuộc gặp giữa Mỹ - Ukraine tại Florida để lại nhiều câu hỏi.

Những trở ngại căn bản

Dù có những động thái ngoại giao đáng chú ý nhưng giới phân tích nhận định khả năng đạt được một hiệp định hòa bình toàn diện tại thời điểm này vẫn rất mong manh, vì 3 nguyên nhân chính.

Thứ nhất, khoảng cách quá lớn về các điều kiện nền tảng. Lập trường của Nga, theo phát ngôn viên Điện Kremlin Dmitry Peskov là "rất rõ ràng và không thay đổi" kể từ sau hội nghị thượng đỉnh Nga-Mỹ tại Alaska tháng 8/2025. Những điều kiện này bao gồm việc Nga không từ bỏ các vùng lãnh thổ đã sáp nhập, Ukraine phải duy trì vị thế "trung lập, phi hạt nhân và không liên kết" (bao gồm không gia nhập NATO). Trong khi đó, ưu tiên của Ukraine, như ông Umerov tuyên bố, là một thỏa thuận đảm bảo chủ quyền, độc lập và an ninh cho đất nước. Hai quan điểm này gần như đối nghịch nhau.

Thứ hai, động lực quân sự vẫn là đòn bẩy mạnh nhất cho ngoại giao. Các tuyên bố từ Moscow luôn đi kèm với cảnh báo quân sự rõ ràng. Ông Peskov thẳng thừng tuyên bố: "Chiến dịch quân sự đặc biệt vẫn tiếp tục. Quân đội Nga đang có động lực tích cực trên chiến trường" và sẽ tiếp tục nếu các mục tiêu không đạt được bằng hòa bình. Điều này cho thấy Nga đang sử dụng ưu thế chiến trường hiện tại làm đòn bẩy tối đa trong đàm phán.

Trên thực địa, áp lực của Nga vẫn rất lớn, đặc biệt tại khu vực Pokrovsk, nơi các tuyến tiếp tế của Ukraine đang bị uy hiếp nghiêm trọng. Đại tá Ants Kiviselg, Giám đốc Trung tâm Tình báo lực lượng Quốc phòng Estonia trước đó không lâu đã cảnh báo Ukraine sẽ “phải tham gia vào các trận chiến phòng thủ khốc liệt trong những tháng tới nếu đàm phán thất bại”.

Hai ông Jared Kushner và Steve Witkoff đến Moscow thúc đẩy thỏa thuận hòa bình theo đề xuất của ông Trump.

Trở ngại thứ ba chính là sự hoài nghi từ các bên liên quan. Nếu Nga và Mỹ đang nổi lên như hai bên đàm phán chính thì sự can thiệp của các nước EU vào Ukraine vẫn để lại nhiều câu hỏi. Báo Der Spiegel của Đức từng dẫn một cuộc điện đàm bị rò rỉ cho thấy các nhà lãnh đạo châu Âu tỏ ra hoài nghi về cách tiếp cận đàm phán của Mỹ. Theo đó, bản kế hoạch ban đầu bị phản đối vì "rất có lợi cho Nga", khiến Mỹ và Ukraine phải tổ chức các cuộc họp tại Geneva và Miami để sửa đổi.

Dù phía Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov đã từng nói rõ quan điểm "EU không có chỗ nào tại bàn đàm phán về cuộc xung đột Nga - Ukraine" do lập trường thù địch của khối này đối với Moscow nhưng dường như EU vẫn có duy trì ảnh hưởng đáng kể. Trong khi đó, ở góc nhìn của Ukraine, họ vẫn muốn phía Nga “xuống thang” trước khi nhấn mạnh “tiến triển thực sự phụ thuộc vào việc Nga thể hiện cam kết thực chất với hòa bình thông qua các bước giảm leo thang cụ thể”. Sự thiếu tin tưởng này chính là rào cản lớn cho một thỏa thuận có thể xảy ra lúc này.

Sự im lặng từ phía Ukraine sau các cuộc gặp gần đây để lại nhiều lo lắng.

Thế “tiến thoái lưỡng nan” của Ukraine

Sau cuộc họp tại Florida, phản ứng thận trọng, thậm chí gần như im lặng từ phía Ukraine phản ánh tâm lý “bi quan” của những người đại diện quốc gia này. Trong khi Tổng thống Volodymyr Zelensky từng bày tỏ sự lạc quan về tốc độ và sự quan tâm của Mỹ, thì giới chức đàm phán của nước này hiện tập trung vào một mục tiêu: "Biết được toàn bộ nội dung của các cuộc thương lượng giữa Mỹ và Nga". Điều này phản ánh nỗi lo sợ bị đặt trước sự đã rồi hoặc bị thương lượng sau lưng.

Sự im lặng ấy xuất phát từ thế tiến thoái lưỡng nan sâu sắc. Một mặt, áp lực chiến trường ngày càng lớn với thương vong và thiệt hại khổng lồ. Mặt khác, bất kỳ nhượng bộ lãnh thổ nào cũng sẽ là cú sốc chính trị khó lòng chấp nhận sau khi đã hy sinh quá nhiều cho mục tiêu bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ. Điều này khiến khả năng ra quyết định của những thành viên trong đoàn bị hạn chế. Do đó, im lặng có thể là chiến lược để tranh thủ thời gian, chờ đợi biến chuyển, có thêm sự ủng hộ của phương Tây hoặc đơn giản là vì chưa có lựa chọn nào khả thi.

Những kịch bản có thể xảy ra

Sau gần 4 năm giao tranh, cuộc xung đột ở Ukraine đã để lại nhiều hệ lụy cho khu vực và quốc tế. Ai cũng muốn kết thúc sớm cuộc chiến này nhưng thực tế cho thấy, trước ngã ba đường, vẫn có 3 kịch bản chính có thể diễn ra trong những tháng cuối năm 2025 và đầu 2026.

Kịch bản đầu tiên dễ thấy nhất hiện nay vẫn là đàm phán đình trệ, chiến sự leo thang. Đây là kịch bản được nhiều chuyên gia dự báo. Khi các bên không thu hẹp được khoảng cách, các cuộc đàm phán sẽ rơi vào bế tắc, Nga sẽ tiếp tục và có thể tăng cường chiến dịch quân sự để tạo thêm ưu thế trên chiến trường, nhằm ép Ukraine phải chấp nhận các điều kiện của mình. Mặt trận có thể nóng trở lại đáng kể sau mùa đông.

Thực tế chiến trường vẫn là quân bài giá trị nhất trên bàn đàm phán.

Kịch bản thứ hai tốt đẹp có thể hy vọng là đạt được thỏa thuận tạm thời trong bối cảnh mùa đông khắc nghiệt đang tới. Với sự thúc đẩy mạnh mẽ của Mỹ, các bên có thể đạt được một thỏa thuận ngừng bắn hoặc giảm leo thang cục bộ, tạo điều kiện cho các cuộc đàm phán kỹ thuật chi tiết hơn. Thỏa thuận như vậy sẽ tập trung vào các vấn đề như trao đổi tù binh, thiết lập vùng phi quân sự hoặc ngừng bắn tại một số khu vực nhất định. Tuy nhiên, đây sẽ chỉ là giải pháp tạm thời và mong manh, không được phía Nga tin tưởng do lo ngại phương Tây sẽ tranh thủ tái vũ trang cho Ukraine.

Kịch bản thứ ba được coi là lý tưởng nếu các bên tiến tới một thỏa thuận khung dài hạn. Trong kịch bản này, các cuộc thảo luận song song về 4 phần của kế hoạch do Mỹ đề xuất đạt được tiến triển đủ để xây dựng một khung thỏa thuận chính trị dài hạn. Thỏa thuận này có thể bao gồm các điều khoản về an ninh cho Ukraine, hạn chế quân sự, tiến trình tái thiết với sự tham gia của Mỹ và phương Tây và có thể là một cơ chế đặc biệt cho tương lai của các vùng lãnh thổ tranh chấp. Tuy nhiên, để đạt được điều này đòi hỏi sự linh hoạt và nhượng bộ phi thường từ cả Nga lẫn Ukraine trong những vấn đề cốt lõi mà hiện tại chưa thấy dấu hiệu rõ ràng.

Có thể thấy, cuộc gặp tại Moscow và những cuộc tham vấn liên tục giữa Mỹ và Ukraine thời gian qua đã hé ra một khe cửa cho hy vọng, điều mà thế giới đã chờ đợi từ rất lâu. Sự tham gia trực tiếp của những nhân vật cận kề Tổng thống Trump cho thấy Washington đang dành một sự ưu tiên đặc biệt cho vấn đề này. Tuy vậy, cửa hòa bình mới chỉ hé mở chứ chưa thể bước qua. Bởi lẽ, phía sau cánh cửa ấy là một mê cung của những yêu sách chồng chéo đầy toan tính. Sự nghi ngờ vẫn còn nguyên đó: nghi ngờ về thiện chí, nghi ngờ về sự bền vững của các cam kết và nghi ngờ về cái giá phải trả cho sự im tiếng súng.

Như lịch sử ngoại giao thế giới cho thấy, những thỏa thuận được ký kết dưới áp lực của tình thế và sự mệt mỏi chiến tranh thường tiềm ẩn nguy cơ bất ổn trong tương lai. Hành trình đi từ những tín hiệu tích cực tạm thời đến một nền hòa bình công bằng và bền vững cho Ukraine vẫn còn rất gian nan và sẽ còn phụ thuộc vào những bước đi thực tế tiếp theo của tất cả các bên, trên bàn đàm phán, trên chiến trường và có thể là chính trong nội bộ chính trị của các nước.

Tử Uyên

Nguồn ANTG : https://antg.cand.com.vn/su-kien-binh-luan-antg/xung-dot-ukraine-canh-cua-hoa-binh-moi-he-mo-i790613/